530
Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері
Бол көмекші етістігі мынадай формаларда келеді:
а) Бұйрық райлы етістік арқылы:
Не болсаң, ол бол деп, қолын
бір сілтеді (С.Бақбергенов).
ə) Жіктеліп келуі: Осы үйдің иесі
менмін (С.Бердіқұлов).
б) Есімше арқылы: Бұл жерде бұрын үлкен
қала болған
(Ш.Айтматов).
в) Көсемше арқылы: Мен
əке болып көрдім (М.Қалдыбаев).
г) Қимыл есімі арқылы: Бар мақсат –
адам болу («Жұлдыз»).
ғ) Түрлі қосымшалар арқылы: Баланың келешегі оның дұрыс
адам болуында («Қазақстан мұғалімі»).
Құрама баяндауыштың жасалуында модаль сөздердің жəне
тұрақты тіркестердің де орны ерекше. Модаль сөздер арқылы:
Келе жатырмын ба, жоқ па, оған
бəрібір сияқты (Б.Нұржекеев).
Тұрақты тіркес арқылы:
Сауысқан шықылықтап сұңқар болмас,
мəстекті мақтағанмен
тұлпар болмас (Мақал-мəтел).
ƏДЕБИЕТ
1. Басымов Х. Сөйлем мүшелері туралы// Ауыл мұғалімі, 1939.
2. Бəйтенов I.
Сөйлем мүшелері туралы // Ауыл мұғалімі, 1939.
3. Аманжолов С., Сауранбаев Н.
Қазақ тілінің грамматикасы. II бөлім.
Синтаксис. Алматы, 1939.
4. Аманжолов С.
Қазақ тілі ғылыми синтаксисінің қысқаша курсы. Ал-
маты, 1940.
5. Балақаев М.
Қазақ тілі грамматикасы. Синтаксис. Алматы,1949.
6. Арғынов Х. Жай сөйлем синтаксисінің методикасы. Алматы, 1969.
7. Əміров Р. Жай сөйлем синтаксисі. Алматы, 1981.
8. Бектұров Ш., Серғалиев М. Қазақ тілі. Алматы, 1979.
9. Нұрмаханова Ə. Қазіргі қазақ тілі. Алматы, 1981.
10. Дыренкова И.К. Грамматика ойротского языка. М.- Л., 1940.
11. Кононов H.А. Грамматика современного узбекского литературного
языка. М.-Л., 1960.
12. Жапаров А. Азырқы қырғыз тілі. Фрунзе, 1966.
13. Чеснокова Л. Д. Грамматические
вопросы как средства анализа пред-
ложения// Русский язык в школе, 1978.
14. Зарецкий А. И. О местоимении//Русский язык в школе. 1940, № 6.