Юмнің өзі өзін орташа скептик деп санады, бұл пайдалы - "біздің зерттеулерімізді адам ақыл-ойының шектеулі мүмкіндіктеріне көбірек сәйкес келетін мәселелермен ғана шектейді". Оның барлық скептикалық тұжырымдарын бір негізге, атап айтқанда, себептілік принципінің онтологиялық мағынасын жоққа шығаруға болады (әсердің себептері объектілер болып табылады, идеялар әсердің себебі болып табылады). Локковскийден әзіл-оспақ эмпиризмі қаншалықты алыс болса, келесі 2, шын мәнінде символдық тұжырымдарды керемет суреттейді. Егер Локктың пікірінше, "ақыл біздің соңғы судьямыз және кез-келген нәрсеге бағыттаушы болуы керек", онда Юм түбегейлі айналмалы позитивті: "ақыл-бұл әсердің құлы және құл болуы керек және оларға қызмет ету мен мойынсұнудан басқа лауазымға ие бола алмайды".
Дэвид Юм эмпиризмді Геркулес тіректері деңгейіне дейін көтерді, оның дамуының барлық мүмкіндіктерін сарқып алды. Гоббс арасында маңызды орынға ие болған онтологиялық үй-жайлардан, декарттық және рационализмнің-Локктан, Берклидің ойларын діни және апологетикалық мүдделерден және метафизикалық дәстүрдің барлық қалдық принциптерінен сіңіргеннен босатылып, юморлық эмпиризм философиядан оның нақты мазмұнын алады. Табиғаттың қарапайым қарабайыр күші енді ойлаудың скептикалық тәсілінен құтқарыла алады. Юм табиғат ақылдан күшті екенін ашық айтты; философ-адам адамға жол беруі керек-рирод: "Сіз философсыз, бірақ философияның арғы жағында сіз әрқашан адамсыз". Логикалық шегіне жеткен эмпиризм ақыр соңында философияны жоққа шығарады.
3. И. Канттың классикалық агростицизмі. Гегельдің диалектикалық әдісі. Гностиктарге қарсы шығып, танымның мүмкіндіктеріне күмәнмен қараған келесі бағыт агностицизм (грек.т. agnostos – танылмайтын, тану мүмкін емес) бағыты болды. Таным табиғатын түсіндіруде идеалистік жолды ұстанған агностиктердің пайымдауынша, адам танымының мүмкіндіктері шектеулі, ол әлемді тұтастай танып – біле алмайды, сондай – ақ, әлемнің біздің танымымыздан жоғары тұруының өзі адам танымының мүмкіндіктерін шектейді. Жалпы
