Закрепление изученного материала

 
155 
Совершенно  верно.  Введем  дополнительные  обозначения.  (Приложение  1,  слайд  4)  Статьи 
Актива будем называть заглавной буквой ―А‖, статьи Пассива – буквой ―П‖, а сумму хозяйственной 
операции – ―х‖. Используя данные условные обозначения составим схему изменения в баланса под 
влияние нашей операции. 
Ответ: А+х-х=П 
Очень  хорошо.  Теперь  рассмотрим  еще  одну  операцию:  ―С  расчетного  счета  оплачено 
поставщику‖. Что необходимо определить в первую очередь? 
Ответ: какие статьи баланса изменятся. 
Верно. Назовите эти статьи. 
Ответ: статьи ―Расчетный счет‖ и ―Расчеты с поставщиками‖. 
Что происходит с этими статьями? 
Ответ: на обоих статьях происходит уменьшение средств и источников. 
К каким разделам баланса принадлежат статьи? 
Ответ: статья ―Расчетный счет‖ - активная, статья ―Расчеты с поставщиками‖ - пассивная. 
Правильно, значит данная операция вызывает уменьшение одной статьи актива и одной статьи 
пассива, а как это отразится на валюте баланса? 
Ответ: валюта баланса уменьшится на сумму хозяйственной операции. 
Очень хорошо. Теперь составим формулу изменения в балансе по операции. 
Ответ: А-х=П-х 
Молодцы. 
А теперь составим алгоритм по определению изменения в балансе под влиянием хозяйственных 
операций. Что необходимо определить прежде всего? 
Ответ: на каких статьях происходит изменение. 
Затем? 
Ответ: в какую сторону – увеличения или уменьшения данное изменение. 
Правильно. А дальше? 
Ответ:  к  каким  разделам  баланса  относятся  статьи;  что  происходит  с  валютой  баланса  и 
составляем формулу изменения. 
Очень хорошо. Алгоритм понятен всем? Тогда переходим к очередной самостоятельной работе. 
5.2.  Выполнение  самостоятельной  работы  по  определению  изменений  в  бухгалтерском 
балансе под влиянием хозяйственных операций. 
Сейчас  я  раздам  вам  таблицы  (Таблица  3),  в  которых  приведены  различные  хозяйственные 
операции.  Ваша  задача,  используя  рассмотренный  только  что  алгоритм  определить  формулу 
изменения  в  балансе  по  этим  операциям  и  записать  ее  в  таблицу.  Задание  понятно?  Тогда 
приступайте. На выполнение этого задания отводится 15 минут. 
Время  вышло.  Внимание  на  экран,  проверим  правильность  составленных  вами  формул 
(Приложение 1, слайд 4). Исправляем ошибки и разбираем формулы. 
5.3. Анализ самостоятельной работы и формулирование вывода о структуре изменений в 
бухгалтерском балансе под влиянием хозяйственных операций. 
Теперь  возьмите  цветные  карандаши,  и  в  таблице  выделите  одинаковым  цветом  одинаковые 
формулы. У меня получилась вот какая картина (Приложение 1, слайд 4) Внимание: сколько цветных 
карандашей вы использовали? 
Ответ: 4. 
Значит  сколько  типов  изменения  в  балансе  под  влиянием  различных  хозяйственных  операций 
возможно? 
Ответ: 4.  
Для  того,  чтобы  правильно  определить  и  сформулировать  типы  изменений  в  бухгалтерском 
балансе,  воспользуемся  еще  одной  таблицей  (Таблица  4).  Сейчас  давайте  заполним  эту  таблицу. 
(Приложение 1 , слайд 5) 
Какая формула соответствует первому типу изменений? 
Ответ: А+х-х=П 
Операции, соответствующие данной формуле какое влияние оказывают на статьи баланса? 
Ответ: Изменяются только статьи актива: одна увеличивается, а другая уменьшается на сумму 
операции. 
Что при этом происходит с валютой баланса? 
Ответ: валюта баланса не изменяется. 
Очень хорошо. Остальные типы изменений заполните самостоятельно. 

 
156 
Настало  время  проверить,  правильно  ли  вы  выполнили  задание.  Внимание  на  экран 
(Приложение 1, слайд 5). Если имеются ошибки, или неточности, то исправляем и комментируем все 
типы изменений. 
6. Подведение итогов урока, выводы. 
Итак, наш урок подходит к концу. Что вы узнали нового за урок? 
Ответ: что такое баланс, его структуру, какие изменения происходят в балансе под влиянием 
хозяйственных операций. 
А чему вы научились за урок? 
Ответ: научились составлять баланс и определять типы изменений. 
Выставляю оценки за урок в зависимости от правильности и полноты выполненных заданий .  
7. Задание на дом. 
А теперь послушайте задание на дом. На основании хозяйственных операций, по которым вы 
определяли изменения в балансе, отразите изменения по статьям и составьте бухгалтерский баланс с 
учетом этих изменений. На этом урок закончен. До свидания. 
________________________ 
1.Фирсов Е.Г. Экономика. Интеллектуальные игры для школьников. Ярославль ―Академия развития‖, 
1998. 
2.М.  Бендюков,  И.  Соломин,  Д.  Чернейко.  Ты  и  твоя  профессия.  Санкт-Петербург,  ООО 
―Издательский дом ―РОСТ‖, 2001. 
 
 
М.Ӛ. Нҧрмағанбетова 
 
БІЛІМ БЕРУ  МАЗМҦНЫН ЖАҢАШАЛАНДЫРУ МЕН  ОҚУ  ҤРДІСІН 
ҦЙЫМДАСТЫРУДА ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕ  ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ ТИІМДІЛІГІ 
 
Қазір    ғылым  мен  техниканың    дамыған  кезі.Алдымызда    отырған    шҽкірттер-білімді  терең 
қажет  ететін шҽкірттер олар заман  талабына сай қазіргі  компьтер  тілін жетік  біледі интернеттен 
хабардар,  барлық    затты    ажырата    білетін  дҽрежеде.  Бірақ,  бүгінгі    күні    балалардың  кҿркем 
ҽдебиетке құштарлық  танытпауы, түйінді  мҽселеге айналып келеді. 
Сабақ  беру - жай ғана  шеберлік емес, ол – жаңадан жаңаны  табатын  ҿнер (Ж.Аймауытов). 
Елбасының  Қазақстан  халқына    Жолдауында  «Ұлттық    бҽсекелестік    қабілеті  бірініші  кезекте  
оның  білімдік  деңгейімен  айқындалады»  деп    тұжырымдаса,  ҚР  2015  жылға  дейінгі    орта    білім  
беруді    дамыту    тұжырымдамасында  «орта    білім  берудің  мақсаты  жылдам  ҿзгеріп,  отыратын  діни  
жағдайында  алынған  терең  білімнің кҽсіби  дағдылары  негізінде еркін бағдарлай  білуге, ҿзін-ҿзі  
іске    асыруға,  ҿзін-ҿзі    дамытуға  жҽне  ҿз    бетінше  қабылдауға    қабілетті  жеке    тұлғаны  
қалыптастыру» деп  атап  кҿрсетілген [1]. Ендеше, Елбасының «XXI ғасырда білімін  дамыта  алмаған  
елдің  тығырыққа  тірелері анық» деген сҿзі - ҽрбір адамды ойландыруы  тиіс. 
Ҿйткені мұғалім  еңбегінің  нҽтижесі  қандай  болса, елдің, қоғамның ертеңі, болашағы  сондай  
болмақ.  Елбасы    Білім    жҽне  ғылым    қызметкерлерінің    II  сьезінде  «Болашақта    еңбек  етіп  ҿмір 
сүретіндер  -  бүгінгі    мектеп    оқушылары.  Мұғалім    оларды    қалай    тҽрбиелесе,  Қазақстан    сол  
деңгейде  болмақ. Сондықтан  ұстазға  жүктеу  міндет  ҿте  ауыр» деген. 
Ендеше    ҿз    ісіне    берілген    жаңалықты    жатсынбай    қабылдайтын,  ұлттық    қасиетіміздің  
асылдарын    асқақтата    отырып,  шҽкірттерінің  жанына    нұр  құятын    ұстазды  ғана    бүгінгі    күннің  
лайықты    тұлғасы    деуге    ҽбден    болады.  Білім  –  қоғамды  ҽлеуметтік    мҽдени-ғылыми  үрдіспен 
қамтамасыз  ететін ғажайып  құбылыс, жоғары  құндылық. 
Мұғалім  –  бұл  қай    кезде  де    ең    алдымен    кҽсіби    деңгейі    жоғары    интелектуалдық  
шығармашылық  ҽлеуеті  мол тұлға . 
Ол оқытудың жаңа  технологияларын  ендіруге  дайын, оқу-тҽрбиесіне шынайы  жанашырлық  
танытатын  қоғамның    ең    озық    бҿлігінің  бірі  деп  есептелінеді.  Білім    сапасын  арттыру,  бүгінгі  
таңдағы  мҽселелердің  бірі болып отыр.Мұғалім оқушы үшін тек ұстаз ғана емес сенімді дос болмағы 
лҽзім.Егер мұғалім шығармашылықпен айналысатын болса, балалармен пікір алмасатыны заңды [2].         
1.Шығармашылықты тежейтін  үш нҽрсе бар:  
Біріншісі: «Сҽтсіздікке ұшыраймын, қолымнан ешнҽрсе келмейді» деген тыс қорғаныш сезімі, 
екіншісі  -  ҿзіне-ҿзі    тым  риза  болмаушылық  сезімі,  үшінші  –  жалқаулық.Мұғалім  оқушылардың 
кҿркем шығарма оқуға деген қызығушылығын арттыру үшін мынадай жайттарды ескеруі керек: 

 
157 
Осы  мҽселені  шешу  –білім  беру  мазмұнын  жаңашаландыру    мен  оқу  үрдісін  ұйымдастыру 
технологиясымен  нҽтижесіне  ерекше    мҽн  берумен  тығыз  байланысты.  Кҽсіби  құзырлылық  ұғымы 
соңғы  жылдары  педагогика  саласында  тұлғаның  субьектілік  тҽжірибесіне  ерекше  кҿңіл  аудару 
нҽтижесінде  ендіріліп отырған  ұғым. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-сызба         Оқушыларды кӛркем шығармаға баулудың жолдары 
 
Кҽсіби  құзырлылық  –  жеке  тұлғаның  кҽсіби  іс-ҽрекетті  арттыруға    теориялық    жҽне 
практикалық ҽзірлігі мен  қабілеттілігінің  бірлігі. Ал  қазақ тілі  мен ҽдебиеті  пҽні  мұғалімдерінің  
кҽсіби    құзырлылығына    мұғалімнің    оқу  –тҽрбие    үрдісін    ұйымдастыруда    ҿз  мамандығына  
байланысты    барлық    теория    мен  практиканы    меңгеруі  ,  жеке  тұлғаны    қалыптастыруда, 
оқушылармен  жұмыс істеуге  бағытталған  қабілеттерінің  бірлігі. 
Құзырлылықтың    латын    тілінен    аудармасы    «competens»белгілі  сала  бойынша    жан-жақты 
хабардар,білігір  деген    мағынаны  қамти  отыра  ,  қандай  да  бір  сұрақтар  тҿңірегінде    беделді  түрде  
шешім шығара алады дегенді  білідіреді . 
«Мұғалімдердің шығармашылық ҽлеуетін біліктілікті  арттыру  жағдайында  дамыту» еңбегінде 
.  «Ҿзінің  практикалық  ҽрекет  арқылы    алған    білімдерін    ҿз  ҿмірлік  мҽселелерін  шешуде    қолдана 
алуын-құзырлықтар  »деп    анықтаса  .  «Құзырлылық    дегеніміз  –педагогтың  басқа    бір  адамның  
дамуына  негіз  бола  алатын  біліміділігі мен   абыройлығы »деді. 
Осындай    кҽсіби  құзырлылық  ұғымынан    мұғалімге  тҽн  болуы  тиіс    барлық  қасиеттер  мен 
қабілеттер кіретіндігін  аңғару қиын емес .Яғни ,мұғалімнің білім-білік дағдыларын ,ҿз мамандығына 
қатысты  білімдер жүйесін , жұмыс істеу шеберлігін ,мҽдениетін,психологиялық қасиеттерін , қарым-
қатынас  стилін,ҽдебін  жатқызамыз[3]. 
Мұғалім қызметінде ҿз кҽсіби құзырлылығын жетілдіре отырып жетудің алғы шарттары : «сырт 
кескін  –келбетіпҽндерді  сабақтан  тыс  ақпараттармен  қамтамасыз  ету  .мінез-құлық    пайымдау 
мүмкіндіктері  »оқушылардың  жеткен  жетістіктерін  мақұлдай  ,қолдай  білуі    «шыдамдылық  пен 
тҿзімділік  басқалардың  пікірін  сыйлай  білу»  «еркіндік,икемділік»кез  келген  жағдаятты  оңтайлы 
бағытта  шешуге  арналған  ҽдіс-тҽсілдер  тиімді  пайдалана  алу  балалардың  қызығушылығына  қарай 
ҽрекет  ете  білу  дағдысы.Мұғалімнің  кҽсіби  даярлығын  жетілдіруде    екі  негізгі  міндетті  орындау 
қажет :  
Бірінші мҽселе –ұстаз қызметінде  тҽрбие беру мҽселесі :  
 
Мҧғалім  
 
Оқушылардың 
 
кӛркем  шығарма 
 
оқуға деген  
 
қызығушылығын  
 
 арттыру ҥшін 
 
 мынадай   
 
жайттарды  
 
ескеруі керек: 
Мұғалімнің ҿзі  кҿркем шығарманы  түсініп оқыған, қызықты 
эпизодтарды  конспектілеген, кейіпкерлерді, оқиға болған 
жерлерді  жүйелеген, мазмұнды  бҿліктерге, тақырыптарға 
бҿлу; 
Ҽр бҿліктің тезисін жасаған, оларды салыстырған, шығарма 
жҿніндегі зерттеулер мен зерттеушілерді, олардың пікірлерін 
анақтаған, тақырып, идеясын, құрылымын ҿзі талдай алатын, аз 
уақытқа бҽрін сыйғызып, оқушыларын толасыз еңбекке жетелей 
алатын болуы шарт
. 
Кҿркемдік шешім табу, оқиға құру, бейне жасау үшін кілт 
боларлық жағдайларды тудыра білу;  
Шығармашылық үрдісті деректер мен мҽліметтерге 
педагогикалық, ҽдістемелік тұрғыдан баға бере білу, теориялық, 
тҽжірибелік тұжырымдар жасау.  
  

 
158 
Екінші  мҽселе  –дидактикалық  даярлығын  арттыру.  Қазіргі    білімдегі    басты  мақсат  жас 
ұрпақтың    білім  деңгейін  кҿтеру  жҽне  жан  жақты  дамыған жеке  тұлға  қалыптастыру.Осы  мақсатта 
жету  үшін  ҿзімнің    ұстаздық  іс-  тҽжірибемде  сабақ  беру    үрдісіне    мынадай  негізгі  факторларды  
басшылықа аламын: 
-оқушылардың  ҿз бетінше жұмыс істеу  тиімділігін арттыру : 
-жекелей ,жұппен,топпен жұмыс жүргізу ; 
-ойлау қабілетін  дамытатын ҽр түрлі  тапсырмалар ; 
-қабілетіне қарай  деңгейлік  тапсырмалар беру ; 
-шығармашылық жұмыстар  беру; 
Осындай жұмыстардың нҽтижесінде  оқушылардың  танымдық құзырлылықтары  қалыптасады 
.Қазақ тілі мен  ҽдебиеті сабағында қолданылып  жүрген ҽдістердің бірі-  «Оқу мен жазу  арқылы 
сын  тҧрғысынан  ойлауды дамыту» 
СТО бағдарламасы ҽлемнің 18 елінде  3 тҽжірибеге енгізілген. 
Бұл  бағдарламаның  философиясы  –  жазу  мен  оқу  арқылы    сыни  ойлауды  дамыту  ,бала 
бойындағы  ҿзіндік шығармашылық қабілетін аша отырып пҽнге  қызығушылықтарын  арттыру . 
Қазақ  тілі  мен  ҽдебиет    сабағында    оқушының  білім,  білік  дағдыларын  меңгерту  мен  қатар   
кҽсібіне    оқушыны  шығармашылық  жұмыстарға  баулу,  ойын    еркін  жеткізе  білу    тіл  байлығын 
дамытуға басты назар аудару қажет[4]. 
Қызықты  сабақ  болса,  оқушының  сол  пҽнге    қызығушылығы    артып  қана  қоймай  мұғалім 
жаңалығы, ізденісі, қолданған ҽдіс арқылы ерекшеленіп, оқушы жүрегінен  жол табады.  
      Білемін      
Білгім келеді                                  Үйрендім 
 
 
 
Жаңа сабақты ҿткен кезде  оқушылар түрлі  тақырыпта эссе жазуға  ҿлең шығаруға тапсырма 
берілсе   оқушылар  таласа-тармаса, ой еркіндігіне  жол беріп,эссе жазуға  жоғары қызығушылықпен  
кірісіп кетеді. 
Оқиғаның 
басталуы 
дамуы 
шиеленісуі 
Шарықтау 
шегі 
ҿрбуі 
шешілуі 
түйін 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сабақта СТО технологиясының «семантикалық  кесте »ҽдісі арқылы оқушылардың тақырыпты  
толығырақ меңгеруіне жол ашылады . 
Ҽдебиет сабағында  кҿркем шығарманы оқыту  барысында  бүкіл мҽтінді жүйелеу үшін  үдемелі 
ҽдісті пайдалануға болады[5] . 
Осылай  бүкіл  мҽтін  жүйеленеді,  ҽрі  жоспар  жасалады,  ҽрі  оқушылар  шығарма  жазудағы 
жоспардың  құрылу  тҽртібіне  үйренеді  .Мұнан  кейін  шығарманың  тақырыбы    табылып  ,  идеясын 
саралау қолға алынады яғни,кейіпкерді тану: 
 
№ 
кейіпкерлер 
беті 
Іс-әректтері 
 
 
 
 
Кейіпкерге  хат:  бұл  ҽдіс  арқылыоқушылар    шығарма  кейіпкеріне    хат  жазады  .  (ойтолғаныс 
ретінде жазылады )  
Жазылған  хаттар  кіші  топта    талқыланып  таңдалған    хат  иесі  «автор  орындығында  »оқу 
құқығына ие болады . 
«Сын  тҧрғысынан  ойлау»  жобасының    әдістері  мен  философиясы  қолданудың  
нәтижелері. 
- Оқушыға анық та, нақты мақсат қоюға мүмкіндік береді. 
- Мҽселені  талқылауға  белсенділікпен қатысуға мүмкіндік береді. 
- Оқушылардың шығармашылық пен сұрақтар қоюына  жҽрдемдеседі. 
- Оқушылардың мҽтін  мазмұнын ынтасымен оқуға ҽсер етеді . 
- Оқушылардың  кейіпкердің  жан күйзелісіне ортақтасу  сезімін танытады . 
- Сын тұрғысынан ойлауға кҿмектеседі . 
- Жоғарыдағы мақсатпен міндеттер орындалған жағдайда , оқушы ақын    
ҿлеңдерінің құндылығын сезінеді . 
Осылайша    сабақ  жүйелей  білсек  ,барлық  тапсырмалар  оқушының    мҽтінді  оқуын  қажет  
ететіндіктен оқушы кҿркем ҽдебиетті  қарауға ,оқуға  мҽжбүр болады осыған қалыптасады . 
Оқушының  келбеті    қай кезде де  мұғалімнің  еңбегінің жемісі  емес  пе?!  Тек,біздер,мұғалімдер 
еңбектенуден , ізденуден жалықпауымыз керек. 

 
159 
__________________________________ 
1Қазақстан Республикасы  2015  дейінгі білім беру  Тұжырымдамасы (жоба)Астана  2003 ж/ 
2.Қазақ тілі мен ҽдебиеті сабақтарында оқушылардың  танымдық құзырлылығын дамыту/Қожаберген 
М.С./ 
3.Қазақстан мектебі №42002ж 12 бет/ 
4.Қазақ тілі мен ҽдебиеті №5 2003 ж 21- бет/. 
5.Қазақ тілі мен ҽдебиет № 9  2001 ж  8-бет./ 
 
 
 
Ж.Ә. Омаров 
 
ТӘРБИЕ ЖҦМЫСЫ МЕН ЖАСТАР САЯСАТЫН ЖҤЗЕГЕ АСЫРУ ЖӘНЕ ҦТЫМДЫ 
ҦЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ӘДІС - ТӘСІЛДЕРІ 
 
371.011.31. 
       О-58 
 
Тараз  мемлекеттік  педагогикалық  институтында  студент  жастармен  жүргізілетін  тҽрбие 
жұмыстары мен жастар саясатын жүзеге асыру шаралары Қазақстан Республикасының Президентінің 
«Қазақстан  –  2030»  -  «Барлық  Қазақстандықтардың  ҿсіп-ҿркендеуі,  қауіпсіздігі  жҽне  ҽл-ауқатының 
артуы» стратегиялық бағдарламасын, Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, «Сыбайлас 
жемқорлыққа  қарсы  күрес  туралы»  Заңы,  «2011-2015  жылдарға  арналған  тҽрбие  жұмысының 
Тұжырымдамасы,  «2011-2015  жылдарға  арналған  институт  тҽлімгерлер  кеңесінің  Кешенді 
бағдарламасы,  ҚР  Тҽуелсіздігінің  20  жылдығына  арналған  жұмыс  жоспары,  «ҚР  білім  беруді 
дамытудың  2010-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасы»,  «ҚР  мемлекеттік  жастар 
саясаты  туралы»  Заңы,  «2011-2015  жылдарға  арналған  ТарМПИ-ның  стратегиялық  даму  жоспары» 
негізінде ұйымдастырылады. 
ТарМПИ-да  оқу-тҽрибе  үрдістерінде  жҽне  сабақтан  тыс  уақытта  студент  жастардың  ҽр  түрлі 
салаларда  жан-жақты  дамуы  мен  белсенділігін  арттыру  үшін  жағдай  жасау,  оларға  экономикалық, 
ҽлеуметтік жҽне мҽдени бағыт беру мақсатында Кураторлар Кеңесі, Сыбайлас жемқорлық пен құқық 
бұзушылықты алдын-алу Кеңесі, Жастар ұйымдары: Жастар ісі жҿнендегі комитеті, Студенттік ҿзін-
ҿзі  басқару  құрылымы  –  Студенттер  Парламенті,  Студентер  кеңесі,  Студенттік  кҽсіподақ  ұйымы, 
«Серпін» сыбайлас жемқорлық пен құқық бұзушылықты алдын алу Студенттер кеңесі, «Жас Отан» 
Жастар  қанаты,  Тараз  Студенттер  Альянсы,  «Шаңырақ»  студенттер  ассамблеясы,  «Ақ  жүрек» 
қайырымдылық  бірлестігі,  Студенттер  үйі,  «Бҽйтерек  клубы»,  «Айша»  қыздар  тҽлім-тҽрбие  отауы, 
«Сұлу  дизайн»  модельдік  агенттігі,  «Жұлдызды  үміт»  жҽне  «Ваганты»  студенттер  театры,  «Жасыл 
Ел»  жҽне  «Студенттік  құрылыс  отрядтары»,  «ЖасТар  KZ»  кҿңілді  тапқырлар  клубы,  «Талап» 
пікірсайыс  клубы,  «Жасын»  ҽдеби-шығармашылық  бірлестігі,  «Дипломмен  ауылға»  бағдарламасы, 
«Эстрадалық ҽншілер» үйірмесі, «Шалқыма» эстрадалық домбырашылар ансамблі, «Күл тҿбе» саяси 
танымдық клубы, т.б. үйірмелер, дҽрігерлік кҿмек кҿрсету пункті жҽне «Ұстаз» спорт клубы жұмыс 
істейді. Бұл жұмыстар, негізінен, мынадай бағыттарда жүргізіледі: рухани-имандылық тҽрбие; қазіргі 
саяси-мҽдени  тҽрбие;  патриоттық  тҽрбие;  ҽлеуметтік-мҽнді  жҽне  жеке  қалыптастыру  қаситтерін 
қалыптастыру  тҽрбиесі;  құқықтық  тҽрбие;  коммуникативті  мҽдениетті  қалыптастыру  тҽрбиесі; 
эстетикалық  тҽрбие;  рухани-имандылық  тҽрбиесі;  эклологиялық  тҽрбие;  еңбек  жҽне  дене  тҽрбиесі; 
экономикалық тҽрбие; отбасылық жҽне т.б. тҽрбие. 
 Тҽрбие жұмысы жҽне жастар саясатының жүзеге асырылуына қатысты мҽселелер институттың 
ғылыми Кеңесі мен ректоратының үнемі бақылауында жҽне аталған мҽселе факультет кеңестері мен 
кафедра мҽжілістерінде тұрақты түрде қатыстырылады.  
Жыл  сайынғы  ел  Президенттің  халыққа  арналған  Жолдаулары  мен  қабылданған  мемлекеттік 
бағдарламалар,  стратегиялық  бағыттардың  барлығы  да  қарапайым  халықтың  тұрмысын  жақсартып, 
тҽуелсіздігімізді нығайтуға бағытталды. Демек, оны жақсы істерге бағыштау мен қолдаудың маңызы 
зор.  Міне,  осы  мақсатта   Тараз  мемлекеттік  педагогикалық  институтында  тҽрбие  мен  білім  алатын 
болашақ ұстаздар Қазақстан Республикасы Тҽуелсіздігінің 20 жылдығы аясында Жамбыл облысының 
кҿркейуі мен ТарМПИ-ның ҿсіп-ҿркендеуі үшін аудандар мен қалаларда саяси-мҽдени іс-шараларға 
етене араласуда. 

 
160 
Н.Ҽ.Назарбаевтың  Жолдауын  студенттер  арасында  насихаттау  үшін  институттың  барлық 
факультеттерінде, кафедраларында, академиялық топтарында ашық кураторлар сағаттары, лекциялар, 
диспуттар,  пікірсайыстар,  дҿңгелек  үстелдер  жҽне  т.б.  іс-шаралар  ұйымдастырылды.  Жолдауды 
түсіндіру, талқылау мақсатымен ақпараттық-насихаттау тобы жұмыс атқарады.  
Тҽрбие жұмысының  2010-2011  жылдық жұмыс  жоспарына сҽйкес  мемлекеттің  барлық  атаулы 
мерекелеріне орай іс-шаралар ұйымдастырылды: «30 тамыз – ҚР Конституция күні»,  «1 қыркүйек – 
Білім  күніне»  арналған  салтанатты  жиын,  «Ана  тілің,  арың  бұл...»  тақырыбында  студенттердің 
қатысуымен ұйымдастырылған қалалық дҿңгелек үстел, «Қазақ тілі – ана тілі» атты тақырыпта ашық 
тҽлімгерлер  сағаттары  мен  «Тіл  тағдыры  -  ел  тағдыры»  тақырыбында  тіл  апталығы,  ҚР  халық 
жазушысы,  Мемлекеттік  сыйлықтың  иегері  Ҽзілхан  Нұршайықовпен  кездесу,  Ұстаздар  күніне 
арналған  салтанатты  жиын,  «Студенттерді  қатарға  қабылдау»  салтанаты,  «Жастардың  патриоттық 
тҽрбиесі:  жағдайы  жҽне  перспективалары»  тақырыбында  ұйымдастырған  республикалық  семинар-
кеңес,  «1желтоқсан  -  СПИД-ке  қарсы  күрестің  Халықаралық  күніне»  орай  жастар  арасында 
нашақорлыққа  қарсы  салиқалы  үгіт-насихат  жұмыстары,  «Жастар  –  СПИД-ке    қарсы!»  акциясы,  
факультеттерде,  кафедраларда,  академиялық  топтарда  ЕҚЫҰ  тҿрағалық  етуі  туралы  лекциялар,  8 
наурызда Халықаралық ҽйелдер күн, і«Қош келдің, Ҽз Наурыз!» ұлттық мерекесі, қала мектептерін 
бітіруші  түлектерге  арнаған  «Ашық  есік  күні»,  «Ұлан»,  Қ.Сарымолдаев    атындағы  балалар  үйі 
мемлекеттік  мекемесінде  «Балаларға  базарлық»  атты  қайырымдылық  акциясы,  сонымен  қатар 
Қазақстан  Республикасы  Тҽуелсіздігінің  20  жылдығының  аясында  бірқатар  іс-шаралар 
ұйымдастырылды. «Менің Отаным – Қазақстан!» патриоттық ҽндер байқауы, Астанамыздың мерейін 
асқақтату, жастардың бойында патриоттық рухты сіңіру мақсатында облыс орталықтары мен Астана, 
Алматы  қалаларында  қазақ  халқының  ұлы  сазгері  Құрманғазының  «Сарыарқа»  күйін  бір  мезгілде 
орындау  іс-шарасы,  «Тараз  аруы  –  2011»  сұлулық  байқауы,  «1  мамыр  –  Қазақстан  Халықының 
достығы мен ынтымағы» күніне орай ҿткен қалалық достық шеруі,  «Тҽуелсіздік құрдастары!» атты 
облыстық жастар форумы,   қалалық «Елім менің еңселі» атты ҽскери-патриоттық ҽндерінен байқауы,   
«Бейбітшілік  пен  жасампаздықтың  20  жылы»  атты  VII  облыстық  жастар  Дельфийлік  ойындары, 
Қазақстанның  рҽміздері  күніне  арналған  «Бұл  менің  Туым,  Бұл  менің  Ҽнұраным,  Бұл  менің 
Елтаңбам»  қалалық    шеруі,  «Республикалық  пҽн  олимпиада  жеңімпаздарының  слеті»,    Диплом 
тапсыру»  салтанаты,  «Президент  саясаты:  тұрақтылық,  жаңару  жҽне  ҿркендеу»  тақырыбындағы 
ғылыми-практикалық конференция,  «Тҽуелсіздік – қазақтың сан ғасырлық арманы» семинар-кездесу, 
«Тҽуелсіз  Қазақстанға  –  20  жыл»  атты  кітап  кҿрмесі,  «Ар  намысым,  қасіретім,  қуанышым  – 
желтоқсан»  театрландырылған  қойылымдар,  «Елдігіміз  бен  егемендігіміздің  мерейлі  мерекесі  – 
Тҽуелсіздік күні» ғылыми-тҽжірибелік конференция, «Ҿткеніміз - ҿнеге...» атты ҽдеби-сазды кештер 
жҽне т.б. іс-шаралар ҿтті.. 
Студенттердің  азаматтық  қалыптасуында  маңызды  рҿлін  атқаратын  тұлғалардың  бірі  – 
академиялық топ кураторы. Институтта кураторлық жұмысты ұйымдастыру мен жүргізуге үлкен мҽн 
беріледі.  2010-2011  оқу  жылында  институттағы  243  топқа  205  куратор  бекітілді.  Институт  жҽне 
факультеттердің  Кураторлар  Кеңесі  академиялық  топ  студенттерінің  оқу  мен  ғылым,  тҽрбие 
жұмыстарына  қатысуы  мен  белсенділігін  арттыруда  жүйелі  жұмыс  жүргізуде.  Кураторлар  Кеңесі 
құрамы 5 адамнан құрылып бекітілді. 
Кураторлармен  іс-құжаттарды  дұрыс  жүргізуге  байланысты  қыркүйек  айында  ҽдістемелік 
семинар  ҿткізіліп,  оқу  жылы  барысында  тҽрбие  бҿлімі  тарапынан  іс  құжаттары  жүйелі  тексеріліп 
отырылды. Институт тҽлімгерлерінің  Кеңесі екі айда бір рет, ал факультеттер Кеңесінің отырыстары 
ҽр ай сайын ҿтіп, тҽрбие жұмысының тиімділігін арттыру жолдары жайлы мҽселелер талқыланды. 
 Кураторлар  Кеңесі  мҽжілістерінде  топ  кураторларының  жұмысы  туралы  есептер  мен 
мҽліметтерді тыңдау, тҽрбие сағаттарын ұйымдастыруға байланысты нұсқаулар беру, талдау жүйелі 
жүргізілді.  
Кураторлар жұмысының негізгі бағыттарының бірі – кураторлар журналын жүргізу. Студенттер 
туралы  толық  мҽліметтер  базасын  дайындау  үшін  Кураторлар  журналында  топпен  жүргізілетін 
тҽрбие  жұмыстарының  жоспары,  студенттердің  ҽлеуметтік-психологиялық  карталары,  емтихан 
қорытындыларының  жинақ  ведомостары  тіркеледі.  Аталған  журналдың  студенттердің  ҽлеуметтік-
психологиялық  карталары  бҿліміне  бірқатар  қосымша  ҿзгерістер  енгізіліп  (пҽтер  жалдап  тұратын 
студенттердің кіммен тұратындығы, олар туралы мҽліметтер, қосымша жұмыс істейтін студенттердің 
жұмыс орны туралы мҽліметтер) қайта бекітілді.   
Топ  кураторлары  студенттер  бойында  азаматтық-адамгершілік,  патриоттық,  эстетикалық  т.б. 
қасиеттерді  қалыптастыру  бағытында  тҽрбиелік  жұмыстарды  ұйымдастырды.  Жоғары  деңгейде 

 
161 
ұйымдастырылған  тҽлімгер  сағаттарына  бірқатар  академиялық  топ  кураторлары  қатысып,  талдауы 
ұйымдастырылды. Бұл кураторлардың тҽжірибесін насихаттау мен таратуға кҿп септігін тигізеді. 
Факультет аға кураторларының жетекшілігімен тҽрбие жұмысының жоспары тҽрбиенің ҽр түрлі 
бағыттары  бойынша  ашық  тҽрбие  сағаттары,  дҿңгелек  үстелдер,  пікірсайыстар,  кездесулер  мен 
қайырымдылық акциялары студенттердің қатысуымен ҿтті. 
ҚР Тҽуелсіздігінің 20 жылдығы аясында «Еліміздің ертеңі – жасампаз жастар!», «Тұғыры биік – 
Тҽуелсіз  Қазақстан»,  «Табиғат  ананы  аялайық»,    «Ұлағатты  ұстаздар»,  «Ана  деп  ҽн  саламын...», 
«Бейбітшілік туы – берік қолда» тақырыбында ашық тҽлімгерлер сағаттары, тренингтер, кештер ҿтті. 
«Үздік тҽлімгер - 2011» тҽлімгерлер байқауы, Қазақстанда тұратын ҿзге ұлт ҿкілдері арасында «Абай 
оқулары»  қалалық байқауы,  Тҽуелсіздіктің  20 жылдығы  аясында  «Желтоқсан  жаңғырығы»  қалалық 
жас  ақындар  мүшайрасы,  «Саммит  –  Қазақстанның  мерейін  асырсын,  қазақ  елінің  қасиетін 
тасытсын!»  тақырыбында  ақындар  мүшҽйрасы,    «Ел  беделін  нығайтатын  -  Саммит»  тақырыбында 
пікірсайыс  турнирі,  «Шығармашылық  мамандықтар»  факультеті  бойынша  факультетаралық 
«Сағындың  ба,  сол  ҽнді?»  қалалық  ретро  ҽндер  байқауы,  «Тҽртіпке  бағынған  құл  болмайды» 
тақырыбында  құқық  қорғау  қызметкерлерімен  кездесу,  «Ҿз  құқығыңды  білесің  бе?‖  тақырыбында 
пікірталас,  «Қазақстан  –  біздің  ортақ  үйімізІ»  ашық  тҽрбие  сағаты,  «Тарих-география»  факультеті 
бойынша  «Астана  –  Мемлекетіміздің  негізгі  тұғыры»,    «Рамазан-шапағат  айы»,  «Рамазан  айы  – 
имандылықтың  бастауы»,  «Ұстаз  –  ұлы  тұлға»,  «Ұлттық  Теңге  –  экономика  дамуының  негізі», 
«Желтоқсан жаңғырығы», «Тіл байлығы  – ел байлығы»,   «Желтоқсаным жалында» тақырыбындағы 
ҽдеби-сазды  кештер,  «Тарих  тарту  еткен  Тҽуелсіздік»  тақырыбында  Желтоқсан  оқиғасына 
қатысушылармен кездесу, «Ана – ардақты есім» жҽне «Анасы бар адамдар, ешқашан қартаймайды» 
қайырымдылық  акциялары,  «Білімді  мыңды  жығады»  тақырыбында  танымдық  білім  жарысы, 
«Ҽдептілік  ҽлеміне  саяхат»  жҽне  «Қазақстанда  дін  бостандығы  қажет  пе?»  пікірсайыс  турнирлері,  
«Жаратылыстану  ғылымдары»  факультеті  бойынша    «Астана  Саммиті  –  іргелі  істердің  бастауы» 
кездесуі,  «Ҽлем  Астанамен  бірге  тыныстайды»  дҿңгелек  үстелі,  нститут  тҽлімгерлері  арасында 
«Үздік куратор - 2011» байқауы т.б. тҽрбиелік іс-шаралар. 
Оқу  жылы  барысында  тҽрбие  бҿлімі,  Жастар  ісі  жҿніндегі  комитеті  басшылығымен 
академиялық  топтарда  кураторлар  жұмысының  жүргізілу  барысын  анықтау  мақсатында  «Сапалы 
білім  –  саналы  тҽртіп»,  «Біз,  таза  білімді  қолдаймыз»,  «Куратор  студенттер  кҿзіменен» 
сауалнамалары жүргізілді.  
Тараз  мемлекеттік  педагогикалық  институтында  сыбайлас  жемқорлықты  жҽне  құқық 
бұзушылықты  алдын  алу  Кеңесінің  жұмысы  ұйымдастырылған.  Кеңес  жұмысының  жоспары  ҚР 
«Сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  күрес  туралы»,  ҚР  «Білім  туралы»,  ҚР  «Мемлекеттік  жастар 
саясаты»  Заңдары  негізінде  жасалып,  студенттер  мен  қоғамның  құқықтарын,  бостандықтары  мен 
заңды  мүдделерін  сыбайлас  жемқорлықтан  қорғауды  қамтамасыз  ету;  сыбайлас  жемқорлық,  құқық 
бұзушылықтарды алдын алу, анықтау жҽне жолын кесу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың 
нысандарын,  ҽдістерін  жҽне  құралдарын  оңтайландыру;  студенттердің  моральдық  мінез-құлқын 
қалыптастыру, құқықтық білімдермен қаруландыру; ОПҚ пен қызметкерлердің құқықтық мҽдениетін 
арттыру,  жауапкершілікті  күшейтуге  арналған  іс-шараларды  жүйелі  түрде  ұйымдастыру  т.б. 
бағыттарды қамтыды. 
 Институт  ҽкімшілігі  мен  «Нұр  Отан»  ХДП  Жамбыл  облыстық  филиалы  оқу  орын 
қабырғаларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы плакаттар іліп, сауалнамалар жүргізді. 
2010-2011  оқу  жылының  қысқы  жҽне  жазғы  емтихан  сессиясын  күндізгі  жҽне  сыртқы 
бҿлімдерде сапалы ұйымдастыру жҽне қадағалау мақсатында штаб құрылды. «Таза білім» акциясын 
ұйымдастыру  барысында  студенттердің  ҿзін-ҿзі  басқару  жүйесі  тарапынан  бақылау  штабы  да 
бекітілді.  Ҽлеуметтік  сауалнамаларда  кҿрсетілген  бірқатар  кемшіліктерге  байланысты  түсіндіру 
жұмыстары да жүргізіліп, ректоратта қаралып отырды. 
Институтта  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  «Нұр  Отан»  ХДП  Жамбыл  облыстық  филиалының 
ұйымдастыруымен «Біз, жемқорлыққа қарсымыз!» қалалық акциялар ҿтіліп тұрды.  
 Студент  жастар  арасында  диструктивті  сипаттағы  діни  ағымдардың  таралуының  алдын  алу 
мақсатында  «Дҽстүрлі  емес  діни  ағымдар  мен  секталардың  мемлекет  тұтастығына  кері  ҽсері» 
семинар  кездесіу,  «Қазақстанның  Ислам  конференциясы  Ұйымына  тҿрағалық  етуі»  тақырыбында 
дҿңгелек  үстел,  «Діннің  адам  ҿмірінде  атқаратын  қызметі  мен  алатын  орны»  облыс  кҿлемінде 
семинар  кездесу,    «Студенттердің  құқықтары  мен  міндеттері»,  «Қазақстан  азаматтарының  теңдігі 
туралы»    тақырыптарда  ҽңгімелер,  «Оқытушылар  мен  студенттердің  құқықтары»  тҽлімгерлік 
сағаттары,  «Құқықтық    мҽдениет»  семинар  сағаты,    «Конституцияны  білу-ҿмір  талабы»  ҽңгіме-
сұхбаттары жҽне т.с.с. іс-шаралар. 

 
162 
Жастар ісі жҿніндегі комитеті еліміздің Президентінің «2030 – Стратегиясы» Қазақстан халқына 
жолдауы,  Қазақстан  Республикасының  жастар  саясатының  мемлекеттік  тұжырымдамасы  негізінде 
студент жастармен жұмыс істейді. 
Жастар  ісі  жҿніндегі  комитеті  Қазақстан  Республикасы  Білім  жҽне  ғылым  министрлігінің 
ҽлеуметтік  маңызды  жобаларын  жүзеге  асыру  аясында  Түркістан  қаласында  ҿткен  «Патриот» 
қоғамдық  бірлестігінің  ұйымдастыруымен  ҿткен  «Түрік  бастамасы»  республикалық  жастар  слетін,  
«Қазақстанның  болашағы  –  қазақ  тілінде»  дҿңгелек  үстел,  «Ауылым  –  алтын  бесігім!»  ауыл 
жастарының  облыстық  форумын,    «Тҽуелсіздік  –  тұғырым!»  жас  ақындар  мүшҽйрасын,    «Күз 
ханшайымы мен ханзадасы - 2010» байқауын, «Жаңа жыл, Жаңа нұр, Жаңа жыр!» студенттер балдық 
кешін,  «Менің  –  Қазақстаным»,  «Ҽнім  сенсің  Тҽуелсіз  Қазақстан!»,  «Елім  менің  еңселі»  ҽн 
байқаулары,  «Тҽуелсіз  елдің  бейнесі»,  «Тҽуелсіздік  тағылымы»  жҽне  «Желтоқсан  –  Тҽуелсіздіктің 
ұлы рухы» плакаттар байқауын, «Қазақтай дархан ел қайда?» ҽдеби-сазды кешін,  «Біз Тҽуелсіз елдің 
құрдастарымыз!» жҽне «Ақсақалдар батасы жастарға күш береді» акцияларын, «Тҽуелсіз елдің спорт 
сүйер жастары!» кҿңілді ойындар жарысын, «Екі  ғашық - қол  ұстасып» факультетаралық байқаулар 
ұйымдастырды.  
 Институтта  2005  жылы  институт  Ғылыми  кеңесінің  шешімімен  «Студенттік  ҿзін-ҿзі  басқару 
жүйесі  -  Студенттер  Парламенті»  құрылды.  Студенттер  Парламенті  –  оқу  орнымыздағы 
студенттермен  ұйымдастырылатын  жұмыстарды  жетілдіру  бойынша  ұсыныстар  жҽне  жаңа 
идеяларды жүзеге асыратын жастар ұйымы.  
Студенттік ҿзін-ҿзі басқару жүйесі факультеттің оқу-тҽрбие үдерісін жҽне студенттер арасында 
азаматтық  позиция  құру,  замандас  қоғамның  шарттарына  сҽйкес,  еңбекке  қабілеттілікті 
қалыптастыру;  студенттердің  мҽдени,  шығармашылық  қажеттіліктеріне  сҽйкес  жағдай  жасау  жҽне 
студент  жастардың  бойында  патриоттық  сезімді  дамыту,  Студенттер  үйінде  мҽдени-тынығу 
жұмыстарын ұйым болып табылады.  
Студенттер  Парламенті  «Тараз  кубогі  -  2010»  республикалық  жастар  пікірсайыс  турнирін, 
«Студенттік  ҿзін-ҿзі  басқару  институтының  тиімділігі  мҽселелері»  атты  республикалық  форумын 
жҽне т.б. мҽдни-саяси іс-шараларды ұйымдастыры.  
Қорыта айтар болсақ, жаңа заман тарихын жазатын ұрпағымыздың жалғасы болашақ ұстаздар 
қауымы.  Сондықтан  да  елімізде  жүріп  жатқан  ауқымды  ҿзгерістердің  мҽнін  ҽділ  пайымдау  бҽрінен 
бұрын  жастарды  тҽрбиелеп  жатқан  мына  біздерге  үлкен  жауапкершілік  жүктейді.  Ол  үшін  ұстаз 
қазіргі заманға лайық, ҿзінің білім беру ісіне, рухани этно-мҽдени дҽстүрлерді сақтап дамыта отырып, 
шығармашылық  ізденіспен  жұмыс  істеп,  ҿмірге  келіп  жатқан  жаңа    технологиялар  мен  техниканы 
меңгерген,  білімі  мен  білігі  жоғары  ұлағатты  тұлға  болуы  шарт.  Сонда  ғана  білім  ошақтарында 
берілетін оқу-тҽрбие үдерісі дамып, қалыптасады. 
____________________________ 
1.Қазақстан  Республикасының  Президентінің  «Қазақстан  -  2030»  -  «Барлық  Қазақстандықтардың 
ҿсіп-ҿркендеуі, қауіпсіздігі жҽне ҽл-ауқатының артуы» стратегиялық бағдарламасын, 2009 ж. 
2.Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, 2007 ж. 
3.«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заңы, 1998 ж. 
4.«2011-2015 жылдарға арналған тҽрбие жұмысының Тұжырымдамасы, 2010 ж. 
5.«2011-2015 жылдарға арналған институт тҽлімгерлер кеңесінің Кешенді бағдарламасы, 2011 ж. 
6.ҚР Тҽуелсіздігінің 20 жылдығына арналған жұмыс жоспары, 20111 ж. 
7.«ҚР білім беруді дамытудың 2010-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы», 2010. 
8.«ҚР мемлекеттік жастар саясаты туралы» Заңы, 2004 ж. 
9.Қ.Қоянбаев, Ж.Қоянбаев. Педагогика, 2001 ж. 
10.ТарМПИ Студенттердің ҿзін-ҿзі басқару ережесі, 2010 ж. 

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: