Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы

 
150 
3.
 
Білім  беру  жүйесін  жетілдіру,  ең  алдымен  оның  сапасын  арттыру  –  мемлекеттің  таяу 
онжылдықтағы басты басымдықтарының бірі болып табылады. 
Осы  бағыттардағы  нақты  жұмыстар  жүзеге  асырылуда,  атап  айтқанда,  орта  мектептер 
интеллектуалды  ұлтты  қалыптастыруға  арналған  база  деп  анықталып,  физикалық-математикалық 
бағыттағы    интеллектуалдық  мектептер  ашылды.  Болашақта  оларда      қалыптасқан  инновациялық 
модель  жалпы  білім  беретін  мектептері    желісіне  тарайды  деп  күтілуде.    Сонымен  қатар  жаңа 
инновациялық  университет  -  Назарбаев  университеті  -  жоғары  білім  берудегі  негізгі  серпінді  жоба 
болып табылады, оның негізіне ҽлемдегі алдыңғы қатарлы  елдер   тҽжірибелері зерделеніп алынып 
отыр.  
«Интеллектуалды  ұлт»  жобасының  тағы  бір  бағыты  ретінде  ғылымды  дамыту  мен  еліміздің 
ғылыми  ҽлеуетін  кҿтеру  жұмыстары  жүзеге  асырылуда.  Сонымен  қатар,  білім  беру  жүйесінің 
ұсынысы мен оны бітірушілердің біліктілігіне деген жұмыс берушілердің сұранысы арасындағы тепе-
теңдікке қол жеткізу үшін адами капиталды дамыту жҿніндегі ұлттық кеңес құру қажеттігі мҽселесі 
қойылуда. 
Аталған  «интеллектуалды  ұлт»  пен  «білімдар  экономиканы»  қалыптастыру  бірқатар 
міндеттердің  шешілуін  қажет  етеді,  олар:    педагогтардың  мҽртебесін  кҿтеру;  білім  беру  жүйесінің 
экономикалық тетіктерін жаңғырту т.б.     
Осы міндеттерге сай, педагогикалық жүйедегі адам ресурстары- басқарушылар, педагогтар мен 
білім  алушылардың  құзыреттілік  сапаларын  қалыптастыру  білім  бер  ұйымдары  алдындағы  ҿзекті 
мҽселеге айналып отыр.  Жүйедегі басқа ресурстардан оның ерекшелігі тҿмендегідей белгіленеді: 

 
ең  бастысы,  бұл  -  тұлғалық  жҽне  интеллектуалдық  ресурс,  сондықтан,  оның  ҿндірістік 
қызметі механикалық емес, эмоциялық, саналылық және ойлылыққа негіделеді; 

 
екіншіден,  адамның  шын  мҽніндегі  ҽлеуеті  басқа  ресурстардай  емес,  бірден  ашылмауы 
мүмкін,  сондықтан,  ҽр  адамның  жалпы  ұйымның  табыстылығын  арттыруға  үлес  қосатын 
шығармашылық, кәсібилік қасиеттерінің мол   екені сҿзсіз; 

 
үшіншіден,  бүгінгі  даму  жағдайларында  адам  ресурстарының  да      моральдық  түрде  үнемі 
жаңғыртып отыруды қажет ететіні белгілі. сонымен қатар, олар ҿзіндік мотивациялары негізінде ҿзін 
дамытуды,  ҿз  біліктілігін  кҿтеруді,  жаңа  құзыреттілік  сапаларын  қалыптастыруға  назар  аударып, 
ҿздері  қызмет  ететін  ұйымдардың  оған  жағдай  туғызуын,  кҽсіби  шеберлігін  дамытуға  қолдау 
кҿрсетуін күтеді; 

 
тҿртіншіден,  адамдардың қабілеттері, кҽсіби білімі мен біліктіліктері ҽртүрлі болатындықтан 
оларды үнемі оқыту, үйрету, қайта даярлау қажет болады; 

 
бесіншіден,  адам  тұлға  ретінде  ішкі  қажеттіктеріне  қарай  ҿздігінен  шешім  қабылдауымен 
қатар,  қоршаған  ортамен  де  санасып  отырады.  Сондықтан,  басқарудың  басты  міндеттерінің  бірі- 
оның мотивациясын басқару болып табылады; 

 
Тағы  бір  назар  аударарлық  фактор  –  тек  адам  ресурстары  ғана  басқа  ресурстардың 
барлығының ҿзара байланысын, тұрақты қызметін қамтамасыз етеді. 
Білім  берудің  жаңа  талаптары  тұрғысынан  қарастыру  бүгінгі  адам  ресурстарын    –  педагогты 
кҽсіби  дамытуға    шын  мҽнінде  қалыптасқан  стратегиялық  кҿзқарастың  жеткіліксіздігін    айқындап 
отыр.  Себебі,  басқа  ҿндірістік  салаларда  ұзақ  уақыттар  бойы  стратегиялық  бағдар  ретінде  ҿндіріс 
нҽтижелері, қаржы мҽселелері, инновацияларды ендіру, т.б.  нысандар алыны келгені сияқты, білім 
беру  саласында  педагогты  кҽсіби  дамыту  стратегиясы  басты  назарда  болмағанымен  түсіндіруге 
болады.  
Бүгінде біздің елімізде ғана емес, батыстың алдыңғы қатарлы дамыған  елдерінде де білім беру 
жүйесін  жаңғырту  ҿзекті  мҽселеге  айналып  отырғаны  белгілі.  Зерттеушілердің  айтуынша, 
экономикалық  дамудың  жаңа  факторы  ретінде  инновациялық  үдеріспен  бірге  ҿрлеп  келе  жатқан  
білімділікке  сұраныс  қалыптасуда,  бұл  экономика    ҽлемде  білімділік  экономикасы      деп  аталуда. 
Европалық  Экономикалық  бірлесу  жҽне  даму  ұйымының  (ОЭСР)  кҿптеген  елдерде  жүргізген 
зерттеулері қорытындысында білім саласы «білім индустриясына» айналуы тиіс дей отырып, «білім 
беру  жүйесінің  ҿзі  де  білім  алуы,  одан  ҽрі  дамуы  керек»,  ҿйткені,  «білім  берудің  нҽтижелерін 
жақсарту  үшін    жүйелердің  ҿздері  тиімді»    болуы  қажеттігі  атап  айтылған.  Европаның  табысты 
болуының  кілті  –    білімдар  экономикаға  тікелей  байланыстылығы  кҿптеген  талдаулар  арқылы 
дҽлелденген [3]. 
Халықаралық  ұйымдар,  соның  ішінде,  Европалық  білім  қауымдастықтары  да    жаңа  білім 
парадигмасының  білім  беру  нҽтижесіне  бағдарлылық  мазмұнын  алға  қоюда.  Мысалы,  біздің  еліміз 
толық  мүшесі  болып  қабылданған  Болон  процесі  барлық  деңгейлердегі  білім  беру  ұйымындағы 
оқытудың  қалыптасқан  нҽтижелері  –  білім,  білік,  дағдыға  –қоса  құзыреттілік  сапаларының 

 
151 
қарастырылуын жаңа парадигма туғызып отырған жаңа қажеттік деп бағалайды [4]. Білім алушының 
білім, білік, дағдыларымен қатар, құзіреттілік сапаларының болуын қажет ететін тенденциялар қазіргі 
заманның «білім алу заманына» айналып келе жатқанын кҿрсетеді. Соған сай білім үрдісінде «білім 
беруден – білім алуға», «оқытудан – оқуға» кҿшу   парадигмасы білім беру жүйесі ресурстарын қайта 
қарау  талаптарын  қойып  отыр.  Олар:  білім  беру  мақсатын,  күтілетін  нҽтижелерін  нақтылау;  білім 
беру  процесін  басқару        ҽдістері  мен  технологияларын  жаңарту,    білім  мазмұны  мен    білім  беру 
үрдісін ұйымдастырушылық –   ресурстық тұрғыдан қамтамасыз ету. 
Білім  саласындағы  жаңа  құндылықтарға  сҽйкес  келетін  негізгі  ҿзгерістер  білім  берудің  жаңа 
нҽтижелері ретінде білім алушылардың құзыреттіктерін қалыптастыру белгіленуінде.  
 Бұл  талаптарға  сҽйкес  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  серіктестік  қатынаста  құрылған  оқу 
ортасы  білім  беру  процесіне  қатысушылардың  іс-ҽрекеттерінің  ҿнімділігін  қамтамасыз  етеді.  Бұл 
жерде  мұғалім  ұйымдастырушы  ретінде  сыныптағы  оқушылардың  жеке  білім  беру  траекториясын 
іске асыруды қамтамасыз ету, олардың сыныптан тыс оқу-іс-ҽрекеттерде бағдарлануына кҿмектесу, 
ӛз  бетінше  білім  алу  дағдыларын  дамытуға  жағдай  жасайды,  сондай-ақ  психологиялық-
педагогикалық  қолдау  кҿрсету  міндеттері  педагогтың  кҽсіби  шеберлігінің  негізі  ретінде  жаңа 
ҽдістерді  меңгеру  ғана  емес,  алдымен  осы  бағытта  қалыптасқан  ой  -  пікірлерінің,  жалпы 
педагогикалық  біліктіліктері  мен құзыреттіліктеріндегі  жаңа сапалық ҿзгерістерді қажет етеді.  
Осылайша,  жалпы  қоғамдағы  үдерістердің    инновациялық    сипат  алуы  жҽне    ҿзгерістердің 
басты  ресурстары  ретінде  адам  капиталы  белгіленуі  білім  беру  жүйелеріндегі  барлық  салаларды 
жаңаша ұйымдастыру  талаптарын қоюда. Қазіргі білім берудегі инновацияларды дамыту бағыттарын 
кҿрсететін бірнеше маңызды факторларды атауға болады. Олар: 

 
Жаңа  білімді  «туындату»,  немесе  жаңа  білім  түзілімдерін  құрастыруға  (бұрын  тек  мұғалім 
ғана  жаңа  білім  кҿзі  бола  алатын)  кҿптеген    адамдардың,  ұжымдардың  қатысуына  байланысты 
педагогтардың ролінің, сонымен қатар, білім беру мазмұнының   ҿзгеруі; 

 
Педагогтардың  бойында  ҿз  ҽрекетін  интеллектуалдық  тұрғыдан  қамтамасыз  ететін    жаңа 
құзыреттіліктерін дамыту қажеттігі; 

 
Қазіргі заманда ҿмір сүру барысында кез келген адамның құзыреттік сапаларын  бірнеше рет 
жаңартып отыру қажеттігін түсіну; 

 
Бүгінгі  білім  берудің  жекеленуге  бағытталуы,  яғни,  ҽрбір  білім  алушы  педагогтар  мен 
тьюторлардың кҿмегімен, ҿзіндік білім алу траекториясын   құрастыра алуы талап етілуі; 

 
Педагогикалық  жаңа  проблемаларды  шеше  алатын,  ойлау  мен  инновациялық  ҽрекет  етудің 
жаңаша үлгілерін жасай алатын адамдар болуын қажет етуі.  

 
Ғылыми  білімнің  мектептегі  сабақ–сыныптық,  университеттердегі  дҽрістік–семинарлық 
формада жаттанды түрде берілуін ҿзгерту қажеттігі.   
Ағылшын зерттеушісі М.Барбер «білім беру нҽтижесін түбегейлі ҿзгертудің басты үш факторы 
бар,  олар:    педагогтық  қызметке  соған  лайық  адамдардың  келуін  қадағалау,  оларды  оқытушылық 
қызметін  тиімді жүргізуге  қажетті  деңгейде даярлау  жҽне ҽрбір білім алушыға  сапалы  білім  беруге 
қолайлы  жағдай  туғызу.    Кез  келген  білім  беру  ұйымындағы  білім  сапасы  онда  жұмыс  істейтін 
оқытушылар сапасынан жоғары болуы мүмкін емес деген. Ол сонымен қатар, ҿзінің кҿптеген елдерде 
жасалған  зерттеулеріне  сүйене  отырып,  «ҽлемдегі  нҽтижесі  жоғары  білім  беру  ұйымдарындағы 
бҽріне  ортақ  қасиет  -  ұйым  жұмысындағы  сапалы  ҿзгерістерге  қол  жеткізудің  бірден  бір  факторы 
педагогтарды дамытуға қажетті жағдайлардың жасалуы» дейді [5].     
Сонымен, еліміздің білім беру саласындағы ҿзгерістер мазмұны  болашақта жүзеге асырылуға 
тиісті  ҿзекті    проблемалар  бар  екенін  айқындап  отыр.  Оларды  бүгінгі  кҿтеріліп  отырған  мҽселе 
тұрғысынан талдау тҿмендегілерге кҿз жеткізді: 
1.  Бүгінде  түрлі  деңгейлердегі  білім  беруде  кҿптеген  инновациялық  бағыттар  пайда  болуда. 
Олар: жаңа білім беру мазмұнын кҿздейтін  оқулықтар мен бағдарламалардың ендірілуі,   оқытудағы   
ақпараттық  -  комуникативтік,  интерактивтік  технологиялар,      бейінді  оқытудың  мазмұны  мен 
құрылымдары.  Тҽжірибе  кҿрсетіп  отырғандай,  олар,  негізінен,  белгілі  бір  педагогтардың,  авторлық 
технологиялардың,    тҽжірибелік  алаңдардың  деңгейінде  ғана  жүргізіліп,  тұтас  жүйені  дамытуға 
мүмкіндік  беретін  жүйелік  ҿзгерістер  жасалмай  отырғаны  белгілі.  Ҿйткені,  бұлар  педагогикалық 
жүйенің бір компонентіне – қызметтік, немесе мазмұндық құрылымына ҿзгеріс енгізгенімен, құрамы 
мен  жүйеқұраушы  факторлары  қамтылмайды,  немесе,  құралдары  ҿзгертілгенімен  мақсаты  мен 
күтілетін  нҽтижелері  ескерілмейтіні  анықталып  отыр.  Бұл  жағдайлар  білім  берудің  күтілетін 
нҽтижелерін  қалыптастыру  талаптарына  сай  білім  беруге  инновациялық  ҿзгерістер  қажеттігін 
кҿрсетеді. 

 
152 
2.  Білім  берудің  құзыреттілік  нҽтижелерін  қамтамасыз  ету  оның  тұтас  құрылымына  –  білім 
берудегі мақсат қою мен нҽтижеге, құрылымдық жҽне мазмұндық компоненттеріне, оқулықтар мен 
оқытушылар сапасына,  ҽдістемеге, тағы  басқа да ресурстармен қамтамасыз етілуін қажет етеді. Осы 
тұтастық пен жүйелілік негізінде мұғалімнің кҽсіби шеберлігін дамыту мақсатын оған сҽйкестендіре 
отырып, адам ресурсының жаңа сапасын қалыптастыруға мүміндік береді.    
3.  Білім  берудегі  адам  ресурстарын  тиімді  пайдалану  жҽне  соның  негізінде  жаңа  сапалық 
ҿзгерістері      –    оның  даму  процестері  болып  табылады,  ал  оны  қамтамасыз  ету  білім  берудің 
нҽтижелігіне  ҽсер  етеді.  Білім  берудің  сапасына  бағытталған  ҿзгерістер  мазмұны  педагогтардың 
қалыптасқан  кҿзқарасын,  ойлау  ҽрекеттерін  ҿзгертуді,  құзыреттіліктерін  қалыптастыруды,    сол 
арқылы оларды кҽсіби дамытуды талап етеді.  
_____________________________ 
1.2011-2020 жылға дейінгі білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасы. Астана, 2010.  
2.Қазақстан  Республикасындағы  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасы.  Астана, 
2004. 
3.В.И.Байденко      Болонский  процесс:  поиск  общности  Европейских  систем  высшего  образования 
(Проект TUNING). 2006, -244 с. 
4.Шляйхер  А.  Экономика  знаний:  почему  образование-ключ  к  успеху  в  Европы.  //Вопросы 
образования.  −2007. −№1. −С.28. 
5.Барбер  М.  Consistently  high  performance:  Lessons  from  the  world‘s  top  performing  school  systems  // 
McKinsey&Company. June 2007. 
 
 
 
С.А.Мырзакулова 
 
АКТИВНЫЕ ФОРМЫ ОБУЧЕНИЯ НА УРОКАХ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ДИСЦИПЛИН 
 
УДК.796.2 
 Д40 
 
Мотивация  темы  и  формы  проведения  занятия:  тема  выбрана  в  соответствии  с  рабочей 
программой  по  дисциплине  и  календарно-тематическим  планом.  Для  достижения  наилучшего 
результата  учебного  занятия  применяются  активные  формы  обучения,  способствующие 
одновременно  активизации  интереса  обучающихся  и  закреплению  изученного  материала. 
Рассматривать  бухгалтерский  баланс,  не  отрабатывая  одновременно  первичные  навыки  его 
заполнения  нецелесообразно.  Кроме  того,  применение  эвристического  метода  изложения  нового 
материала способствует более глубокому усвоению изучаемого вопроса.  
Тип урока: изучение нового материала. 
Метод  ведения:  словесно-практический  с  элементами  беседы  и  самостоятельной  работы  с 
использованием эвристического метода. 
Методическое  обеспечение  занятия:  бланки  бухгалтерского  баланса;  карточки  ―Состав 
имущества  предприятия  и  его  источников‖,  ―Изменения  в  бухгалтерском  балансе  под  влиянием 
хозяйственных операций‖, ―Типы изменений в бухгалтерском балансе‖. 
ТСО: мультимедийное оборудование, микрокалькуляторы. 
Цели урока:  

 
дидактическая – сформировать понятие бухгалтерского баланса и типов изменений в нем под 
влиянием хозяйственных операций; 

 
развивающая  –  формировать  умение  составлять  бухгалтерский  баланс  и  отражать  в  нем 
изменения  под  влиянием  хозяйственных  операций  посредством  выполнения  практических  заданий; 
развивать логическое мышление; умения сравнивать, обобщать, анализировать; 

 
воспитательная  –  развивать  навыки  самостоятельной  работы,  чувство  личной 
ответственности за выполняемое дело, внимательность, аккуратность при составлении бухгалтерских 
документов. 
Задачи урока:  

 
разобрать понятие бухгалтерского баланса; 

 
изучить структуру баланса; 

 
научиться составлять баланс; 

 
153 

 
освоить  порядок  определения  типов  изменения  в  бухгалтерском  балансе  под  влиянием 
хозяйственных операций. 
Междисциплинарная связь:  

 
дисциплина ―Бухгалтерский учет‖ тема ―Бухгалтерская отчетность‖; 

 
дисциплина  ―Анализ  финансово-хозяйственной  деятельности  предприятия‖  тема  ―Анализ 
финансового состояния‖; 

 
дисциплина ―Экономика предприятия‖ тема ―Основные средства и оборотные фонды‖; 

 
дисциплина ―Налоги и налогообложение‖ тема ―Налог на имущество‖; 

 
дисциплина  ―Финансовый  менеджмент‖  тема  ―Основные  показатели  отчетности, 
используемые для финансового анализа‖; 

 
дисциплина  ―Основы  банковского  дела‖  тема  ―Определение  кредитоспособности  клиента 
банка‖; 

 
дисциплина ―Аудит‖ тема ―Аудит внешней отчетности‖; 

 
дисциплина  ―Информационные  технологии  в  профессиональной  деятельности‖  тема 
―Формирование отчетности предприятия‖. 
Внутридисциплинарные  связи:  тема  ―Общая  характеристика  бухгалтерского  учета‖. 
Основные понятия: объекты бухгалтерского учета, классификация имущества предприятия по виду, 
составу, размещению и по источникам формирования. 
Этапы  опережающего  обучения:  самостоятельный  поиск  в  словаре  терминов  ―баланс‖, 
―актив‖, ―пассив‖. 
Критерии  и  методы  диагностики  уровня  готовности  студентов  к  занятию  (обученности): 
готовность  студентов  к  занятию  определяется  в  процессе  беседы,  выбранной  одним  из  методов 
ведения занятия, при проведении которой ликвидируются пробелы в знаниях обучающихся. 
Критерии и методы диагностики эффективности занятия:  основным методом диагностики 
является  практическая  работа,  выполняемая  студентами  на  занятии,  критерием  эффективности, 
соответственно, является правильность заполнения баланса, таблиц. Проверка практических заданий 
осуществляется в процессе занятия. 
Ход урока 
1. Организационный момент. 
2. Постановка задач урока. 
Сегодня мы приступаем к изучению одного из самых главных вопросов бухгалтерского учета – 
бухгалтерскому балансу. Знания, полученные сегодня на занятии, помогут вам и при изучении таких 
дисциплин,  как  ―Анализ  финансово  –  хозяйственной  деятельности‖,  ―Налоги  и  налогообложение‖, 
―Аудит‖  и  других,  и,  конечно  же,  практическая  деятельность  любого  бухгалтера  немыслима  без 
знания  бухгалтерского  баланса.  Поэтому  наша  задача  на  сегодня  –  разобрать,  что  такое 
бухгалтерский баланс и научиться его составлять, а для этого мы выполним несколько практических 
заданий. 
3.  Изучение  нового  материала  (сообщение  преподавателя  с  элементами  беседы  и 
применением мультимедийного проектора) 
С понятием ―баланс‖ мы встречаемся довольно часто. Скажите, а вы где встречали этот термин? 
Ответы:  баланс  витаминов  в  организме;  балансировка  шин  автомобиля;  баланс  весов  в 
магазине и т.д. 
Совершенно верно. А как вы думаете, что означает слово ―баланс‖ 
Ответ: балансировка, равновесие определенных частей.  
Верно  (Приложение  №1,  слайд  1).  Сам  термин  баланс  возник  от  латинского  ―bilanx‖,  что 
дословно  переводится:  ―bis‖  -  дважды,  ―lanx‖  -  чаша  весов.  Таким  образом  ―bilanx‖  -  двучашие. 
Значит баланс означает равенство двух чаш, на которых располагаются какие-то объекты. А теперь 
напомните мне, что является основными объектами бухгалтерского учета. 
Ответ: имущество организации и ее обязательства. 
Совершенно верно. Значит на чашах весов бухгалтерского баланса будут находится что? 
Ответ: его объекты – имущество и обязательства. 
Правильно. И теперь мы подошли к определению – что такое бухгалтерский баланс. Это способ 
экономической  группировки  имущества  предприятия  по  его  составу,  размещению  и  источникам 
формирования на определенную дату в денежном выражении. 
Сейчас я раздам вам бланки бухгалтерских балансов (Таблица 1). А теперь внимание на экран 
(Приложение №1,  слайд 2). Бухгалтерский баланс  представляет собой  таблицу,  левая  часть  которой 
называется Актив, а правая – Пассив. В активе располагаются хозяйственные средства предприятия 

 
154 
по  своему  виду,  составу  и  размещению,  а  в  пассиве  –  источники  формирования  хозяйственных 
средств  в  денежном  выражении.  Итоговые  значения  актива  и  пассива  баланса  называют  валютой 
баланса. Валюта актива всегда равна валюте пассива баланса, в этом и состоит основное назначение 
баланса  –  добиться  равенства  между  объектами  бухгалтерского  учета.  Обратите  внимание  на 
структуру  баланса.  Каждое  наименование  определенного  вида  хозяйственного  средства  или  его 
источника  в  бухгалтерском  балансе  выделенное  отдельной  строкой  называется  статьей  баланса. 
Статьи  объединены  в  группы,  а  группы  –  в  разделы.  Например,  статьей  актива  баланса  являются 
касса,  расчетный  счет.  Они  объединены  в  группу  ―денежные  средства‖,  а  эта  группа  принадлежит 
второму разделу баланса – оборотные активы. Теперь подчеркните 3 статьи актива баланса, затем 3 
статьи пассива баланса, затем группы статей актива и пассива, и наконец разделы актива и пассива. 
Итак, сколько разделов содержит актив баланса? 
Ответ: 2 
Назовите их. 
Ответ: Внеоборотные активы, оборотные активы. 
А сколько разделов содержит пассив баланса? 
Ответ: 3. 
Назовите их. 
Ответ: капитал и резервы, долгосрочные обязательства, краткосрочные обязательства. 
Совершенно верно.  

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: