Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы
жүктеу/скачать 3,69 Mb. Pdf көрінісі
|
«Ӛзін-ӛзі тану» сабағы 131 Дана халқымыз «Ағаш түзу ҿсу үшін оған кҿшет кезінде кҿмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер айтпаған. Сондықтан баланың бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, қайырымдылық, яғни адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, ҿз - ҿзіне сенімділікті тҽрбиелеуде отбасы мен мұғалімдер шешуші рҿл атқарады. Ӛзін-ӛзі тану рухани адамгершілік қҧндылықтар Сезім, эмоция жҽне ҽрекет Адамгершілік мінез-құлық Табиғат, адам, сұлулық Даналық, ақиқат, ҽлем, шындық Рухани ҽлем Қарым- қатынастар этикасы Адамның ҿзін- ҿзі тануы Адам жҽне қоғам Адам жҽне қоршаған орта Адамзаттың рухани тҽжірибесі Жаратылыс- тың үйлесімділігі Адамзаттың рухани мҽдениеті Үйлесім, махаббат, достық Ақиқатты іздеу Ұрпақтар сабақтастығы Табиғаттың адамға ҽсері Сана, интуиция жҽне ұғыну Кҽсіби тұрғыдағы ҿз-ҿзіне сенімділік Салауатты ҿмір салты Мҽдени мұра Дарындылық жҽне қабілет Адамның ҽлеуметтік рҿлдері Қоршаған ҽлемнің сұлулығы Тамаша адамдар ҿмірі Темперамент, мінез, рух, жан, тҽн Жеке даралық жҽне интеллект Қоғамға қызмет ету Отбасы тҽрбиесі Адамзаттың рухани ұстаздары Ғарыш ҽлем заңдары Ҿнер түрлерінің адамға ҽсері Жан дүниені тҽрбиелеу құралы 132 «Ҿзін - ҿзі тану» пҽні баланың бойындағы ізгілікті мақсат, кҿтеріңкі кҿңіл - күй, ҿзіндік ерекшелігі арқылы ҿз ортасына деген сүйіспеншілік, сыйластық, бауырмалдық, жауапкершілік, кішіпейілділік секілді асыл қасиеттерін шыңдай алады. [3] Ұрпақ тағдыры - ұлт тағдыры демекші, ұлттың болашағы - оның білімді, талантты, адамгершілік асыл қасиеттерді бойына сіңірген тҽрбиелі ұрпақтың қолында. Бұл тұрғыдан алғанда жас ұрпақтың рухани мҽдениетін арттырып, кҿркемдік ҽлемін байытуда, дүниетанымын қалыптастыруда «Ҿзін - ҿзі тану» рухани - адамгершілік білім беру бағдарламасының орны ерекше. Ҿзiн - ҿзi тану сабақтарына балаларымыздың ынта - ықыласымен, қызыға келетiндiгi, бiр - бiрiмен қарым - қатынастары мейiрiмдiлiкке, адалдыққа, сенiмділікке, толы екендігін байқатады. Бұл сабақ процесiнде мұғалiмдердiң де рҿлi ҿзгеше. Мұғалiм балалармен жеке тұлға ретiнде қарым - қатынасқа түсе отырып, баланы ҿзi туралы айтуға, баға беруге, ҿзiнiң сезiмiн, мiнез - құлқын, ҽдет - дағдысын бақылай жҽне басқара бiлуге, сонымен бiрге жанындағы адамдарды табиғи болмасымен қабылдау, iзгi ниет, ықылас таныта бiлуге үйретедi. . Бала ҿмірге келісімен алдымен үлкендермен, одан кейін құрбы - құрдастарымен қарым - қатынасқа түсе бастайды. Осының нҽтижесінде жаратылысынан берілген адам болу қабілетін іске асырады. Қарым-қатынас баланың психикалық дамуының негізгі факторы жҽне жағдайы. Қарым-қатынаста адамдар ҿзін - ҿзі жҽне басқаларды тану қажеттілігін қанағатандырады. Қарым - қатынасты адамның ҿмірлік іс - ҽрекетінің негізгі факторы десек қателеспейміз. Қарым - қатынас мҽдениетін кҿтеру үшін, ерте жастан бастап адамның басқа адамға жанашырлық, тілектестік, ортақтастық, мейірімділік қасиеттерін қалыптастыра білу керек. Қарым - қатынас ең алдымен, бір адамның екінші адамды ҿзара түсінушілігінен басталады. Қарым - қатынас тек ақпарат алмасу ғана емес, мейлі ол таныс, мейлі таныс емес болсын, адамдар бір- бірімен қарым - қатынас арқылы түсініседі, тіл табысады, келісімге келеді, қарым - қатынас арқылы ҿмірлік тҽжірибе жинақтауға болады, жаңа ҽртүрлі нҽрселерді білуге болады. «Кісі болар кісінің кісіменен іс бар, кісі болмас кісінің кісіменен несі бар» деген екен Ақсуат би. [4] Аталған бағыттар ҿзін-ҿзі тану үдерісінің түйінді мҽселесі болып табылады, ҿйиткені олар адам ҿмірінің логикасына, жалпы адамзаттық жүйеге толықтай сҽйкес келеді жҽне жеке тұлғаның рухани- адамгершілік қасиеттерін дамытуға, ҿзін-ҿзі танып, ҿзін - ҿзі іс жүзінде мейлінше кҿрсете білуге айтарлықтай мүмкіндік береді. Бұл бағыттар мектептің түрлі сатыларындағы оқыту мазмұнын, оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, нақты бірізділікпен құрылған. Бүгінгі таңда мектептің алдына қойып отырған басты міндеттерінің бірі үздіксіз тҽрбие беру жүйесінде - қабілетті, рухани адамгершілігі мол, жоғары мҽдениетті жҽне мҽдени құндылықтарды бағалай алатын жеке тұлға қалыптастыру болып табылады. Адам тұлға болып тумайды, қалыптасады. Тұлға сана иесі. Мектептің негізгі құндылығы оқушы десек, оған жеке тұлға ретінде қарау міндетіміз. Қиын балалардың пайда болуы, сонымен қатар бала мен ата - ана арасындағы кереғар пікірдің туындауы - рухани - адамгершілік білімнің жеткіліксіздігінің ҽсері. Міне, осындай білім саласындағы ол қылықтардың орнын толтырытын пҽн - «Ҿзін - ҿзі» тану пҽні. Қорыта айтқанда, адамзат иесін тҽрбиелеуде жҽне оқытуда, үлкен талант иесін ҿмірге дайындау біздер үшін үлкен сый, ҽрі міндетіміз. Сондықтан қажырлық, шыдамдылық қажет, себебі бала жүрегіндегі отты сҿндіріп алмай, ҿмір талабына сай дайындауымыз қажет. Алдымызда тұрған жас ұрпақтың дұрыс тҽлім - тҽрбиесі, ұлт мақтанышы, тұғыры, биік тұлға ретінде қалыптасуы - халқымыздың бай тарихымен тҽрбиелеу арқылы жүзеге асады. Сатья Саи Баба айтқандай: «Білім беру жүйесінің басты мақсаты адамның үйлесімді дамуын, оның дене, интеллектуалдық, эмоционалдық, психикалық жҽне рухани дамуын қамтамасыз ету» «Ҿзін - ҿзі тану» пҽні бұл ҿмір ҽдебінің қайталанбас ең биік шыңдарына жеткізетін пҽн. [5] ________________________________ 1.Қ. Жүнісханов Бҽсекелестікке қабілетті тұлға тҽрбиелеу. «Ҿзін-ҿзі тану»журналы №3, 2010. 2.Б.Айтуқызы, п.ғ.к. «Ҿзін-ҿзі тану» рухани-адамгершілік білім беру ықпалдастыру ҽлеуеті. «Самопознание» КZ №11, 2010. 3.Нұрмұратов С.Е. «Ҿзін-ҿзі тану» журналы №1, 2010. 4.А.С. Тоқтамысова. Жаңа кезеңдегі білім берудің ҿзекті мҽселесі адамгершілік-рухани тҽрбие беру. «Самопознание . KZ» №12, 2010 5.Е.Жиренбай. С.Құрманқұлова. «Адамгершілікке тҽрбиелеу ҿмір ҽдебіне үйретеді» «Ҿзін-ҿзі тану» журналы №2, 2010. 133 Б.Ж.Кӛшкімбаева, З.А.Сайымқҧлов БҤГІНГІ БІЛІМГЕР, ЕРТЕҢГІ ҦСТАЗ ДАЙЫНДАУДАҒЫ «ТАНЫМ, БІЛІМ, ҒЫЛЫМ» ҚАҒИДАЛАРЫНЫҢ АТҚАРАТЫН РОЛІ Күнделікті тіршіліктегі ҿмірде білімгерлер қаншалықты жан-жақты Таным, Білім, Ғылым туралы мол мҽліметтер алып жатса да, олардың негізгі қағидалары, түрлерін, қоғамдағы алатын орындарын, ғалымтанудағы кҿз- қарасты қалыптастырудағы рҿлін жетік біле бермейді. Соның нҽтижесінде оқу-тҽрбие жұмыстарында, ҽртүрлі іс-шараларда, қазіргі заман талабы-жаңа тұрпатты ұстаздар дайындауда олшылықтар кетіп жатады. Бұл қағидалар туралы мҽліметтерді: философия, педагогика жҽне психология пҽндерінен білімгерлер алуы керек деп, басқа дербес пҽндердің оқытушылары бұл істен шет қалмауы керек, себебі бұл қағидалар, қазіргі кезде кез-келген пҽннің бағдарламасында бар. Енді осы «Таным, Білім, Ғылым» қағидаларының анықтамаларын беріп, мҽнін аша кетейік. Таным - ҽртүрлі құбылыстарды жҽне ҽлемнің нақты заңдылықтарын білудегі ҽдістер мен үрдістердің жиынтығы. Таным гнесолoгия (таным теориясы) ғылымының негізгі бҿлігі болып саналады. Таным – қоршаған ортаны жҽне ондағы ҿзін-ҿзі тануға бағытталған адамның іс-ҽрекетінің бір түрі. Таным – қоғамдық-тарихи практикада білім алуда, оны дамытуда, тереңдетуде, кеңітуде жҽне жетілдіруде пайда болатын процесс. Адам ҿзін қоршаған ортаны екі жолмен таниды: бірі ҿмір сүруге, еңбек етуге қажетті материалдық-техникалық ҿндіріс арқылы; екіншісі-рухани мүдделер негізінде жеке бастың жҽне кҿпшіліктің қарым-қатынасы арқылы. Қоғамдық сананың ҽрбір түрінде: ғылымның, философияның, діннің, саясаттың жҽне тағы басқалардың ҿздеріне тҽн таным түрлері сҽйкес келеді жҽне ҽдетте мынандай түрлері кҿрсетіледі: күнделікті, ойындық, мифологиялық, кҿркемді-бейнелік, философиялық, діндік, жекебастық, ғылыми. Таным түрлерінің ішіндегі ең кҿп тарағаны-ол ғылыми таным. Сондықтан ғылыми танымның кейбір ерекшеліктеріне тоқталайық. 1. Ғылыми танымның негізгі мҽселесі – болмыс нақты объективті заңдарды анықтау, оның ішінде: табиғаттық, ҽлеуметтік, танымның ҿзінің, ойлаудың жҽне т.б. 2. Ғылыми танымның мақсаты мен ең жоғарғы құндылығы –объективтік шындық. 3. Ғылыми танымның іс жүзінде асырылуы. Оның ҿмірлік маңызы былай деп кҿрсетіледі: «Болжау үшін білу керек, іске асыру үшін болжау керек». 4. Ғылыми таным – табиғи немесе жасанды түрде бекітілген түсініктердің, теориялардан, болжамдардың, заңдардың дамыған біртұтас жүйесі. Ғылыми танымдағы болған, болатын ғылыми тҿңкерілістер мен принциптердің асуына, олардың эволюциялық дамуына алып келеді. 5. Ғылыми таным процессі кезінде логикалық, математикалық, диалектикалық, жүйелік, болжамды-дедуктивтік жҽне басқа ҽдістер қолданылады. 6. Ғылыми танымға алынған нҽтижелердің, жасалынған қорытындалардың дҽлелденуі, негізделуі қажет. 7. Ғылыми танымның екі ҽдісі бар: эмпирикалық жҽне теориялық. Білім туралы ағылшын ғалымы С.Джонсон былай жазған екен: «Білім екі түрлі болады. Біз ҿзіміз затты білеміз, немесе ол туралы мҽліметтен қай жерден табатынымызды білеміз». Білім – адамның танымдық іс-ҽрекетінің ҿмір сүру түрінің жинақталған қорытындысы. Білім – объективтік шындықтың субъективтік бейнесі. Білім – кең мағынада – түсініктердің, теориялық құрылымдардың, кҿріністерінің жиынтығы. Білім шағын мағынада – белгілі кҿлемдегі мағлұматтардың белгісін жҽне статусын анықтайтын шама. Білім мен мағлұматтың басты айырмашылығы – ол білімнің белсенділігі. Білім табиғи жҽне жасанды тілдердің белгелері арқылы сақталады. Білімнің негізгі түрлері: күнделікті, интуитивті, діни, ғылыми жҽне т.б. Ғылыми білім эмпирикалық жҽне теориялық болса, ал ғылыми емес білімдерге: парағылымдар, жалғанғылымдар, квазиғылымдар, антиғылымдар жҽне псевдоғылымдар жатады; тұрақты орындарына қарай: жеке ғылыми (анықталмаған, жасырынды) жҽне болмыс негізделген (анықталған) білімгер. Анықталмаған білімдерге дискелердегі жинақты, жеке компьютердегі, интернеттегі, білімдер жатады. 134 Кез-келген нҽрсе біліп болып саналуы үшін 3 критерийлерін (талаптарды) қанағаттандыруы керек: дҽлелденуі керек ақиқаттты болуы керек сенімді ақтауы керек Білімді игеру үшін басқару ҽдістерін білу ҿте қажет. Қазіргі кезде ғалымдар Дүние жүзінде 35 мыңға жуық білімдер түрі жҽне ғылымның 2,5 мыңдай түрі бар деп жорамалдайды. Яғни білімнің кҿптеген түрлері ғылым бола алмайды. Ғылым- адамзатты, қоршаған ҽлемді объективті, жүйелі ұйымдасқан, негізделген білімдермен қамтамасыз ететін, оның іс-ҽрекетінің арнайы бір түрі. Ғылым- дегеніміз адамның шындық дүние жайлы қызметінің арнайы келтірілген идеялық жүйесі. Ғылым - адамның шындық дүниені танып білуге жҽне оны ҿзгертуге бағытталған іс- ҽрекеттерінің тарихи қалыптасқан түрі. Ғылым – шындық деректерге негізделген ұтымды білім. Шындық деректердің ҿзіне қажетті түрде қатаң талаптар қойылады. Ғылым - ҽлем туралы алынатын жҽне берілетін ақпараттың бір ҽдісі. Ғылым – Табиғаттың теориялық үлгісін құрайды. Үлгіде, ҽр уақытта, нысандардың кейбір қасиеттері ғана кҿрініс табады, басқалары есепке алынбайды жҽне қолданыстың шегі сана болып есептелген. Ғылыми теория – қалай құралады? Шындықты сипаттаудың –жеке заңдарды тұжырымдаудан- жаңа заңдарды тұжырымдаудан –мына заңдарды тұжырымдаудан (егер мүмкіндік түса). Оған қойылатын талаптар: қарама- қайшылықтың болмауы жҽне тексеру мүмкіндігі Ғылыми паратизма- ғылыми білімдердің ядросын құрайтын теория. Ол ғылыми іс-ҽрекеттің ҽдістерімен бағытын кҿрсетеді; парадигма маңында ол іргетасы болып саналатын дербес ғылымдар топталады. Ғылым – тек қана ҿркениеттің бірі. Ғылым - ойдан шығарылған қиял, технология, дін, ҿнер, құқық жҽне басқалар Ғылым – сыни таным. Ғылымның негізгі функциялары: дамуына ҽсер ететін ішкі жҽне сыртқы факторлар; ҽмбебаптық, білімдердің ҿзара ҽсері, ҽлеуметтік. Ғылымның жалпы ҽсері – (методологиясы): ғылыми-мҽдениет саласы, ғылыми-дүниетанымның ҽдісі, ғылыми-арнайы институт (оған ғылыми қоғамдар, академиялар, басылымдар жатады). Ғылымдардың айтуы бойынша: Эмануил Кант – табиғат туралы кез-келген дербес ілімде ғылымды табудың мүмкіндігі соның ішінде болатын математикаға байланысты. Галилео Галилей: ғылыми ҽдістің негізін құраушы: эксперимент, болжам, ҽмбебап заңдылықтардың тұжырымдары. Аристотель: ғылым-заттың маңызын түсінуге ұмтылған барлық нҽрселер Лев Ландеу: ғылымдар: жаратылыстықтар, жаратылыстықтар емес –гуманитарлық жҽне табиғи емес – математика болып бҿлінеді. Фребрик Жолио-кюри: эксперимент теориядан қаншалықты алыстаса, ол соншалықты Нобель сыйлығына жақындайды. Кҿпшілікке мҽлім жалғанғылымдардың теориясы: судың зейіні, торсиондық ҿрістер, астрология, толқындық генетика, ғылыми креационизм. Ғылымның қазіргі замандағы ұйымдастыру мҽселесі: «Ілгерлі зерттеулер- қолданбалы зерттеулер-ҿңдеу-ҿндіріске енгізу». Барлық ғылымдар негізінен: жаратылыстықтар (физика, химия, биология, космология, жҽне т.б.), ҽлеуметтік (экономика, ҽлеуметтану, саяси саяси психология жҽне т.б.), гуманитарлық (философия, тарих, лингвистика, психология, жҽне т.б.) формальды (логика, математика) ғылымдар тобына бҿлінеді. Басқа ғылымдар осы ғылымдар тобының арасына жатады. Мысалы, ҽлеуметтік жҽне гуманитарлық ғылымдар тобының арасында: эстетика, этика, ҿнертану жҽне т.б. ғылымдар орналасқан. Біз, осы шағын мақалада, «Таным, Білім, Ғылым» қағидаларының анықтамалары мен мазмұнын ашуға ҽрекет жасадық. Бүгінгі білімгер, ертеңгі ұстаз дайындаудағы бұл қағидалар атқаратын рҿлін зор екенін кҿрсетуге тырыстық. ________________________________ 135 1.Тұрғынбаев Ҽ.Х. Қазіргі жаратылыстану тұжырымдары. Алматы, «Білім» баспасы, 2003ж 2.Дубницева Т.Я. Концепция современного естествознания, Новосибирск, 2003-01-01 Гусейханов М.К. , Раджабаев О.Р. Концепция естествознания, М.: 2004 3.Горелов А.А. Концепции современного естествознания. М: «Высшее образование», 2007. Ш.А.Кусепова 12 ЖЫЛДЫҚҚА КӚШУ ЖАҒДАЙЫНДА ОҚУШЫ ҚҦЗЫРЕТТІЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ Біздің қоғамда білім беру мҽселесі бірінші орында болып, сол арқылы жас ұрпақты тҽрбиелеуге болады деген түсінік қалыптасып қалды да, тҽрбие мҽселесі соңғы жылдарда ҽлеуметтік- экономикалық қыспақтардың салдарынан кенжелеп, тіпті оған селқостықтаныту белең алды. Елбасы Н.Ҽ.Назарбаев мұғалімдердің Республикалық съезінде атап кҿрсеткендей, оқыту мен тҽрбиелеудің бір бірінен ажырап қалуы, тҽрбиенің оқытуға қосымша шара деңгейіне дейін тҿмендеп кетуі жастар арасындағы мұратсыздық пен кері кетушілікке себеп болды деді. Міне, осы кері кетушілікті атап айтқанда, оқу мен тҽрбиенің ара жігіндегі кері кетушілікті (жетіспеушілікті) қалыптастыруды жаңа білім беру жүйесі қолға алып отыр. Жалпы 12 жылдық мектептің мақсаты: жедел дамып келе жатқан ортада ҿмір сүруге қабілетті, ҿзін-ҿзі дамытуға, ҿз ойын еркін айта білуге, ҿз қалаулары мен қоғам талабына сай, ҿзін кҿрсете білетін жоғары білімді, ұлттық тілді, тарихты жетік меңгерген, отандық жҽне ҽлемдік мҽдениеті бойында қалыптастырған. Бҽсекеге қабілетті, шығармашылығы дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болып отыр. Осы мақсатын тҿмендегі міндеттер туындайды: - тҽрбиелеу жҽне дамыту іс-ҽрекетін ұйымдастыру; - құзыреттіліктерді қалыптастыру жҽне дамыту; - оқушы жеке тұлғасының қалыптасуына кҿмектесу, ішкі мүмкіншілігі, бейімділігі, мақсат- мүдделері мен шығармашылық қабілеттерінің байқалуы мен қалыптасуына жағдай жасау. Бұл мақсат- міндеттерді іске асыру үшін тҽрбие жүйесі тұлғаны ҽлеуметтендіру идеяларын іске асыра отырып, оқытудың жаңа ҽдістерін (технологиясын): жеке тұлғалық қасиеттерге бағытталған оқытуды, зерттеу, жобалау ҽдістерін, денсаулық сақтаушы ҽдісін қолдана отырып тҽрбие жұмысын ұйымдастыруы қажет. Осы технологияларды іске асыру нҽтижесінде жаңа мектептің түлек тұлғасында мынадай жетістіктер қалыптасатын болады: - оқушының жеке тұлғалық қасиеттері қалыптасады, оның қазіргі заманға, қоғамға бейімделу мүмкіндіктері артады; - балалардың бойында салауатты ҿмір салты қалыптасады; - жеке ерекшеліктері ескерілген оқу-тҽрбие беру нҽтижелері түріндегі құзыреттіліктер жиынтығын игереді; - ұлттық тілді, тарихыты, отандық жҽне ҽлемдік мҽдениетті жетік біледі; - баланың жалпы жҽне арнайы қабілеттері қалыптасады; - бойында қалыптастырған білім- біліктерді ҿмірде орынды қолдана алады; - ҿзін-ҿзі дамыту, ҿзін-ҿзі кҿрсету мүмкіндіктері жетіледі, т.б. [1] 12 жылдық білім беру жүйесінде тҽрбие берудің ерекшелігі - тек ҿз халқының ұлттық мҽдениетінің негізінде ғана шектеліп қоймай, жалпы адамзаттық жҽне ҿркениетті дамыған мемлекеттердің озық жетістіктерін, мҽдениетін т.б. адамгершілік құндылықтарын игеру арқылы тұлғаның жан- жақтылығын тҽрбиелеу. Ҽрине, айтылған мақсатқа жету үшін, мектеп ұжымы (пҽн мұғалімдері, мектеп басшылары, сынып жетекшілері, медбике, психолог т.б) оны іске асыру үшін ортақ іс- ҽрекетке белсенді кіріскен кезде ғана үлкен нҽтижеге жетуге болады. Тҽрбие мен білім беру адамның қоғамдық қажетті білім, білік, дағдыларын белгілі бір жиынтығын игерген, оның қоғам ҿмірі мен еңбегіне дайындығын, осы қоғамдағы нормалер мен мінез- құлқы ережелерін сақталып, адамдар мен қарым-қатынасын, оның ҽлеуметтік ортамен ара қатынасын қарастырады. Қазіргі жағдайларда адамның ұзақ та арнайы ұйымдастырылған ҿмірге тҽрбиесіз араласуы ҿте қиын. Тек тҽрбие ғана жеке тұлғаның дамуының ҽлеуметтік бағдарламасын жүзеге асыратын, оның бейімділігі мен қабылеттілігін жетілдіретін шешуші күш. 136 Ҽрине, тҽрбие мен білім беруде адамның табиғи қасиеттерін ескерту қажет, оның бейімділігімен қабілеттілігін анықтай отырып, олардың ҽрі қарай дамуының амал- тҽсілдерін, формалармен ҽдістерін айқындау керек. Қызметтің қандай да бір түріне деген анатомиялық- физиологиялық бейімділігін одан ҽрі жемісті дамуы үшін баланың оған деген ықыласын арттырып, оны сол іс- ҽрекетке араластыра отырып, сол салада тҽжірибе жинастыруға жағдай жасау қажет. Жеке тұлғаның дамуы үшін баланың қарқынды іс- ҽрекеті болуы шарт. Алайда кез-келген іс-ҽрекет баланың қабілетін, дарынын, мінез-құлық белгілерін, білекпен дағдыларын дамыта алмайды, Қабілеттіліктің дамуы үшін ҿз барысында баланың бойында жағымды сезімдер туғызатын іс- ҽрекет қажет. Бала белгілі бір жұмыс пен міндет үшін емес, баға үшін емес, істеген ісіне ақы алу үшін емес, жарыста немесе олимпиадада жеңу үшін емес, сол жұмыс пен ҿзі айналысқысы келетін болғандықтан жетістікке ұмтылады, яғни ол балада жағымды сезімдер мен байланысты қажеттілік бар. Осыған байланысты жеке тұлғаның дамуының тағы бір бастауы ҿзіне кҿңіл аудартады. Бұл жеке тұлғаның мҽдени ұстанымдасынан бастау ҿз-ҿзіне деген қалыптастырушылық, талап ықпалы. Міне, 12 жылдық білім беруде ҽр ұстаз баланың ҿзін-ҿзі дамыту күштерін қалыптастыру керек. М. Князеваның ойынша, «адамның ҿзін-ҿзі дамтыу күштері жеке тұлғаның дамуының ең маңыздысы болып табылады»,- деген екен.[2]Ақыл-ой, адамгершілік, денсаулық сақтау, оқушының жеке ерекшеліктері ескерілген құзыреттіліктер, қоғамға бейімделу мүмкіндіктері, т.б. тҽрбие жүйесінде тұтас педагогикалық жүйе шеңберінде қарастырылады. Ендеше 12 жылдық мерзімінен оқытатын жалпы ортаға Білім беру мазмұнындағы ҽр бір жеке оқушының жеке ерекшеліктері ескерілген білім беру нҽтижелері түрындағы құзыреттіліктер жиынтығына тоқталайық (Сызба 1) 12 жылдық білім беру жүйесіндегі педагогтың кҽсіби құзыреттілігін теориялық негізін айқындап алу үшін, осы терминнің дербес анықтамасын келтірейік: « Кҽсіби құзіреттілік- жеке тұлғаның кҽсіби іс-ҽрекетіті атқаруға теориялық жҽне практикалық ҽзіріліг мен қабілеттілігінің бірлігі». Яғни, педагогтың құзырлығы- жеке тұлғаның білімі мен тҽжірибесіне нақты бір жағдайда қолдана білу іскерлігімен байланысты тұлға қасиетін білдіретін ұғым деуге болады. жүктеу/скачать 3,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|