Технологиясы
жүктеу/скачать 0,54 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 14 Қойларды бонитировкалау
- 15 Отарды қалыптастыру жоспарын құру
- № 1 ферма
- 16 Қойларды шағылыстыру және қоздату жоспарын құру. Қой қораларды қоздатуға дайындау және сақмандарды қалыптастыру
- 17 Қой өсіру фермасы үшін жем-шөп жоспарын құру
- Бір қойға шаққандағы тәуліктік рациондар
- Жемшөп шығынының айлық жоспары
- 18 Қой отарының құрылымы және айналымы
- Ересек саулықтар 55-70 65-75 65- 75 70-80 75-80
- Өндірістік негізгі көрсеткіштерді есептеудің тәртібі.
- 1 - тапсырма.
- 3 - тапсырма.
- 5 - тапсырма.
- Қой табынының айналымы. Жыл бойынша қойлардың санының олардың жыныстық- жас ерекшеліктері бойынша өзгеруі
- 19 Қойларды қорада азықтандыру
- 20 Таңбалау, асылтұқымдық және зоотехникалық есепке алу
Тапсырма. Ұрпағының сапасы бойынша тұқымның қойларын дербес бағалауды жүргізу және табында пайдалану үшін, ең жақсы өндірушіні таңдап алу. 54
13.44 -кесте – Жіңішке биязы қойлардың ұрпақтары сапасы бойынша бағалау ақпар тізімі Қойлар сипаттамасы Ұрпақтар сипаттамасы Саулықтардың өнімділігі Қойларды бекіту қорытындысы № р/с Жеке № Бонити - ровка Өнімділік Орташа көрсеткіштер Класстар, % Тірі масса,
кг Таза
жүнді қырқу, кг Т ір
ас са , к г Т аз а ж үн ді қ ы рқ у, кг Б ас та рд ы ң тө лд ер і ес ке рі лг ен Т ір і м ас са , к г Т аз а ж үн ді қ ы рқ у, кг Ж үн ні ң ұз ы нд ы ғы , см эл ит а І ІІ 1 615 2 627
3 631
4 652
5 670
6 690
Орташа алғанда 14 Қойларды бонитировкалау Қойлардың сапасын бағалауда әрбір жануарды зоотехник- бонитердің қарауымен қойлардың конституциональды-өнімділік сапасына сараптамалық баға беру жатады. Қойларды класстық және жеке сапасын бағалау бар.
бағалаудың негізгі талаптарын жазу (бастапқы және негізгі, класстық және жеке бағалау, жануардың жасы, класстар сипаттамасы).
бағалау жасау: қойлардың сапасын бағалау бойынша ресми нұсқаулықтарды пайдалана отыра, жақын жерде орналасқан колхохдың немесе совхоздың отарынан немесе оқу-тәжрибелік қой қораның отарынан әрбір класстың жануарларынан екі малдан алу. Берілген тапсырманы осыдан кейінгі жеке қойлардың сапасын бағалау сияқты, екі студент бірге орындайды, біреу қойдың сапасына баға береді, ал екіншісі бағалау нәтижесін жеке немесе класстық бағалау журналына жазады, содан кейін әр қайсысы қой сапасын бағалауды және оның жазуды меңгеруі үшін, олар бір-бірін алмастырады. 14.45 - кесте – Қойдың сапасын класстық бағалау № р/с Қойдың жеке № немесе шартты белгісі Қойдың тұқымы
Қой жатқызылған класс сапасын бағалау Қойдың классқа жтақызылуының сипаттамалық ерекшеліктері 1 2 3 4 5 6 7
оны былайша ұйымдастыруға болады: сол бір жануарды студенттердің әр түрлі топтары сапасын бағалауды өткізгендей (жоғарыда айтылғандай екі студенттен тұратын топпен).
3 - тапсырма. Өнімділік жағынан бағыттары әр түрлі қойлардың сапасын бағалау кілті бойынша жаза отыра, сапасына баға беру. Бағалау мәліметтерін кестеге жазу. Жұмыс үшін қажеттілер: 1) өнімділік бағыты көрсетілген қойлар; 2) өнімділік бағыттары әр түрлі қойлардың сапасын бағалау бойынша нұсқаулықтар; 3) сызғыштар; 4) жүннің жіңішкелігінің эталондар; 5)қойлардың сапасын бағалауға арналған үстел. 14.46 - кесте – Биязы жүнді қойлардың сапасын бағалау кілті Белгі
шифр ы Белгісі Шартты белгілері немесе өлшем бірліктері Белгіні
градациялау шифры
немесе өлшеу дәлдігі
Жануардың № 11 Жануардың түрі және
терісінің қатпарлығы Қатпарсыз –С Қатпарлығы жоғары –С+ Тұқым стандарты –С 3 4 5 21 Жүннің қоюлығы (салмағы) Сирек – М Қанағаттанарлық – М Қою – М+
Өте қалың - ММ 2 3 4 5 31 Бөшкедегі жүннің ұзындығы
см 0,5-ке дейін 41 Жүннің бұйралығы жоқ – И қажетті – И айқын берілген – И+ 3 4 5 51 Жүннің жіңшкелігі (сапасы)
Мкм 1-ге дейін 61 Руно
бойынша
жүннің тепе-теңдігі тепе-тең емес У тепе –тең – У жақсы
теңестірілген – У+ 3 4 5 71 Жүн шайырының саны
жеткіліксіздік – Ж артықшылық – М+ норма – Ж 3 4 5 72 Жүн шайырының түсі сұрғылт – К ашық-сұрғылт – С ақ – Б
3 4 5 57 81 Сүйегінің беріктілігі нәзік – КН өрескел – КГ жақсы дамыған – К 3 4 5 91 Экстерьері балл
ең көбі 5 101
Арқасының және құрсақ тұсының өсуі балл ең көбі 5 113 Тірі салмағы (12 ай) кг 1-ге дейін 121 Өз қалпында жүнді қырқу кг
0,1-ге дейін 122
Таза жүн шығымы % 1-ге дейін 123 Таза жүнді қырқу кг 0,1-ге дейін 131 Жануардың классы (белгілер кешені бойынша
анықталады) Эл, І,ІІ,бр 5,4,3,1 14. 47 - кесте – Жартылай жіңішке биязы қойлардың сапасын бағалау кілті Белгісі Шарттық мәні немесе өлшем бірлігі Жануар №
Ет түрлерінің типі және айқындылығы балл Жүннің (масса) тығыздығы М-; М; М+; ММ Бүйіріндегі жүннің ұзындығы
См Жүннің иірімділігі И-; И; И+ Жүннің қалыңдығы Мкм (сапасы) Руно бойынша жүннің теңдестігі У_; У; У+ Шайыр саны Ж-; Ж+; Ж Шайыр түсі Ж; К; С; Б Жүн жылтырлығы ЖЖ – жоқ
Ж - әлсіз Ж – жақсы Ж+ өткір Сүйек беріктілігі КН; КГ; К Экстерьер балл Арқасының және құрсақ тұсының өсуі балл
Тірі салмағы кг Түпнұсқада жүннің қырқылуы кг Таза жүн шығымы % Таза жүн қырқылуы кг Жануар классы (белгілер кешені бойынша бекітіледі) Эл; I; II; IIІ (қоспалар); IV (қоспалар) 58
14.48 - кесте – Романов қойларының сапасын бағалау кілті Белгісі
Шарттық мәні немесе өлшем бірлігі
Жануар № Құрылысының типі мықты – КК нәзік – КН тұрпайы – КГ Жүн тығыздылығы тығыз – ГГ қанағаттанарлық – Г сирек - ГР Қылшық пен түбіттің ұзындығы см Қылшық пен түбіттің саны бойынша қатынасы
1:4 – К-2 дейін 1:4-1:5 – К-4 1:6-1:8 – К-7 1:9-1:10 – К-10 1:10 К болғанда Руно бойынша жүннің теңдестігі Жақсы теңдескен – УУ Қылшық және жүн ұзындығы бойынша теңсіздік - НУ Қылшық және жүн қатынасы бойынша теңсіздігі УН Шиыршық өлшемі мм Аралық талшықтардың болуы Құрсақ тұсының өсуі Жақсы – ОХ Қанағаттанарлық – ОХ Нашар - ОХ Қой терісі топтары Бірінші – І Екінші - ІІ Туылу типі (неше қозы ішінде туылған) Жалғыз – Я – 1 Егіз – Я – 2 Үш егіз – Я-3 Төрт егіз – Я-4 Бесеу және одан көп Я-5 Тірі салмағы кг Жануар классы (белгілер кешені бойынша бекітіледі) Эл; I; II; 59
14. 49 - кесте – Құйрықты қойларға ен салу кілті Белгісі
Шарттық мәні немесе өлшем бірлігі Жануар № Мүйізділік Мүйізсіз – Б Мүйіз басы – З Мүйізді - Р Жануар типі Қалыпты – Н Етті – М
Жүнді - Ш Жүн түсі
Ақ – Б Ашық – сары – СС Сұр – С Қара – Ч
Басқа түстер - Пр Жүн массасы (тығыздығы) М-; М; М+; ММ; Қылшық, түбіт ұзындығы см Қылшық жіңішкелігі Биязы – Т Орташа – С Тұрпайы - Г Жүн жіңішкелігі Сапасы Руно бойынша теңдігі У-; У; У+ Руноның негізгі бөлігіндегі жүн класстары Бірінші – І Екінші – ІІ Үшінші – ІІІ Ақау - БР Сүйек беріктілігі Нәзік – Н Мықты – К Тұрпайы - Г Құйрықтың өлшемі Үлкен – Б Орташа – С Кішкентай – М Жиылыңқы – П Сәл жайылынқы – СП Қатты жайылған - СС Көктем жүннің қырқымы кг Күзгі жүннің қырқылымы кг Жыл бойы жүн қырқымы кг Тірі салмағы кг Мал классы Эл; І;ІІ; ІІІ; БР 60
14.50 - кесте – Қойларды жеке ен салуды есепке алу формасы № р/с Жануар № Т уғ ан к үн і м ен а йы Жеке нөмірі Бағалау Өнімділігі К ла сс Т ағ ай ы нд ал уы О ң құ ла ғы нд а С ол қ ұл ағ ы нд а А та лы ғы С ау лы ғы Т ип і Т ы ғы зд ы лы ғы Ұ зы нд ы ғы , с
м И ір ім ді лі гі Ж ұқ ал ы қ, с ап ас ы , м
км шайыр
Т ең де ст ір іл ге н С үй ек ті ң бе рі кт іл іг і Э кс те рь ер , б ал л Ө су і, ба лл Т ір і с
ал м ағ ы , к
г Жүн
қырқылымы С ан ы Т үс і ж уы лм ағ ан Ш ы ғы м % Т аз а, к г 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 60 2* 31 21 7 23866 0304 83 3722 0 63425
С М+ Д12.5 И+ Т50
Ж ЦБ У+
К Э5 О4 50 5,5
60 3,3
эл. СЯ 60 2* * 31 21 7 23866 0304 84 3722 0 6342
5 С4 М4 Д12. 5 И5 Т30 Ж5 Ц5 У5 К5 Э5 О4 50 5,5 60 3,3
5 СЯ С М Д И Т Ж Ц У К Э О С М Д И Т Ж Ц У К Э О С М Д И Т Ж Ц У К Э О С М Д И Т Ж Ц У К Э О * шартты белгілер көмегімен жазу. ** ЭВМ өндегенде шифрлар көмегімен жазу
15 Отарды қалыптастыру жоспарын құру Шаруашылықтағы қой табыны жасы, жынысы, асылтұқымдылық құндылығы (классы) және өнімділігі бойынша сұрыпталған, әр түрлі отарлардың малдарын біріктерді. Отарлар қойлардан алынатын өнімнің саны және сапасын, табын құрылымын есепке ала отыра қалыптастырылады. Жас төлдердің отарын оларды саусынан айырғаннан кейін қалыптастырады: биязы жүнді қой өсіруде – 4-5айлығында, тоңдық – 3 айлығында және оларды бірден семіртеуге немесе жайылымға шығаруға қояды. Семіртілетін топты көлемі бойынша бірдей жануарлардан қалыптастырады (тірі салмағы, семізділігі және жүн жабынының күйі бойынша – жеке қырқылған және қырқылмаған). Осындай топ төлдерін семірту алаңының секцияларына орналастырады. Ұрғашы тоқтылардың, мал басын толықтыратын қойлардың, тұқымдық қойларды және сынама қойларды жекелеген топтарға ұстайды. Биязы және биязылау жүнді қойлардың отарларында 600-700 малдан, 4-тен 18 айлыққа дейінгі ұрғашы тоқтылардың 700-800 басын күтеді; аралас немесе қылшық жүнді қойлар отарда 700-800 бас болуы мүмкін, ал ұрғашы тоқтылары 800-900. Биязы жүнді тоқтылар отарда, оларды саулықтарынан айырғаннан кейін 300-400 бас болады, аралас және қылшық жүнділер -400 – 500 бас,тұқымдық қойлар отарда 200 басқа дейін болуы мүмкін, ал өнімділігі кез-келген бағыттағы ісектер 1000 бас және оданда жоғары болады. 1 - тапсырма. Шаруашылықтың 10 отарынан 7640 саулықтан қозыларды айырудың жоспарын құрастыру, және олардан 2 ай ішінде (5.06.бастап 5.08.дейін) ұрғашы тоқтылардың 5 отарын және еркек тоқтылардың 6 отарын оған 60 бас мал басын толықтыратын еркек тоқтылары бар бір отарды қоса отыра мынадай келесі ықшамсызба бойынша қалыптастыру қажет: № 1 ферма бойынша элита саулықтардан - 840 қозы, №2 отардан 1 классты саулықтардан – 780 қозы, № 3 1классты саулықтардан – 700 қозы, № 2 ферма бойынша № 4 элита саулықтардан – 740 қозы, № 5 отардан 1 классты саулықтардан – 720 қозы, № 6 отардан 1 классты саулықтардан – 680 қозы, № 3 ферма бойынша № 7 элита саулықтардан – 800 қозы, № 8 отардан ІІ классты саулықтардан – 840 қозы, №9 отардан ІІ классты саулықтардан – 780 қозы және № 10 элита саулықтардан – 760 қозы.
15.51- кесте – Биязы жүнді саулықтардан қозыны айыру және төл шарын қалыптастырудың жоспары Ұрғашы тоқтылардан қалыптасатын отарлардың нөмірлері Берілетін ұрғашы
тоқтылардың саны
Саулықтар фермасының және отарларының нөмірлері Саулықтардың классы Берілетін тоқтылардың саны
Тоқтылардан қалыптасатын отарлардың нөмірлері Саулықтардан айыру күні 11 12
14 15 1 2 3 4 5 6 Қозылар 15.52 - кесте – Саулық отарды қалыптастыру жоспары Фермалардың және отарлардың нөмірлері С ау
қт ар ды ң кл ас сы О та рд а ан ал ы қт ар ды ң бо лу ы Оладың ішінде О та рд ы т ол ы қт ы ру ү ш ін қ аж ет Төлді отарды толықтыру үшін беретін отарлардың нөмірі То лы қт ы рғ ан на н ке йі нг і а на лы қт ар с ан ы О та рд ы қ ал ы пт ст ы ру к үн і Е тк е бр ак та уғ а ж ат ат ы нд ар Б ас қа о та рл ар ға ж іб ер іл ед і Б ас қа ш ар уа ш ы лы қт ар ға ж іб ер уг е ж ат ат ы нд ар О та рд а қа ла ды VII VIII IX X XI № 1 ферма №1 отар № 2 отар № 3 отар Қорытындысы:
№4 отар № 5 отар № 6 отар Қорытындысы:
№ 1 ферма №7 отар № 8 отар № 9 отар №10 отар Қорытындысы: 65
2 - тапсырма. ферма бойынша малдарды жасына байланысты брактауды, басқа шаруашылыққа беруді есепке ала отыра, аналық отарды қалыптастырудың жоспарын құру. №1 фермада 1880 қой бар, олардың 34,5% элита, №1 отарда 32,5% 1 классты, № 2 отарда және № 3 33%. Элита отарды қалыптастыру кезіңде 20 маусымда одан 80 қой кетеді, брактау кезіңде 15 тамызда № 2 отардан – 35 қой, 16 тамызда № 3 отардан – 45 қой. № 2 фермада 2032 қой бар, олардың № 4 отарда 30% элита, № 5 отарда 35% І классты, және № 6 отарда - 35%. брактау бойынша № 4 отардан 6 маусымда 75 бас, 11 тамызда № 5 отардан – 70 бас және 12 тамызда № 6 отардан -72 бас кетеді. № 3 фермада 3054 қой бар, олардың № 7 отарда (элита) - 23%, ІІ классты № 8 отарда - 25%, ІІ классты № 9 отарда - 23%, № 10 отарда элита - 29%. Қалыптастыру кезіңде брактау салдарынан 15 тамызда №7 отардан 80 қой, 17 тамызда №8 отардан – 178 қой, 18 тамызда № 10 отардан – 40 қой кетеді. Егер 665 аналықтан 1 отар, 592 – 2 –ші отарды, 645 бастан 3-ші отарды, 644 бастан 4-ші отарды, 635 – 5-ші отарды, 758 бастан 6-шы отарды, 724 – 7-ші отарды, 852 – 8ші отарды, 772- 9-ші отарды, 770 бас қойдан 10-шы отарды қалыптастыру жоспарланып отырылған жағдайда VІІ, VІІІ, ІХ,Х,ХІ жас тоқтылар отарларынан толықтырғаннан және брактағаннан кейін фермаларда қанша бас болуы қажеттілігін анықтау.
Табынды қайта қалыптастыру өзара байланысқан технологиялық үш процесстен тұрады: қойларды ұрықтандыру, саулықтардың қоздауы және қозыларды өсіру. Қойларды ұрықтандыру жоспарына сәйкес ұрықтандырады. Жоспарды құру кезіңде мыналарды білу қажет:
- ұрықтандыруға жататын саулықтардың контингентін (малдардың басымен саулықтардың отарының санын, бонитировкалау классын және саулықтардың жасын); - мал басын толықтыратын қойлардың және сынама қойлардың қажетті санын; - қоздату және ұрықтандыру уақытын; қолданылатын сұрыптау; - сақманшы жұмыскерлердің саны;
- қоздатуға дайындық және қоздау кезіңде жемнің қоры; - қоздатуды өткізу үшін бөлмемен, жабдықпен және мүлікпен қамту. Жасанды жолмен ұрықтандыру кезіңде аналық отарға (750- 800бас) негізгі бір қойды және резервтегі бір қойды тағайындайды. Қолмен шағылыстыру кезіңде ересек қойға шағылыстыру кезіңе 50-70 саулықты бекітеді. Әрбір 80-100 саулыққа шағылыстыру кезіңде сынама бір қой болуы қажет. Жасанды ұрықтандырудың ұзақтылығы 35-40 күн. Ерікті түрде жабу жасанды ұрықтандыру аяқталғаннан соң жүргізіледі және тағы 20 күнге жалғасады. Ерікті түрде жабуға 700- 800 бас аналыққа 5-7 қой бөлінеді. Ұрықтандыруға дайындық 1-1,5 айда басталады. Шаруашылық белгілері бойынша ерекше жеке қойларды алу мақсатында, осындай белгілердің аналықтарда және қойларда болуын есепке алады. Бір сақманшының жүктемелігі 120 қозы. Төсемнің мөлшері 1 басқа күніне 1-2 кг. Асылтұқымдандыру
зауыттарында, асылтұқымдандыру совхоздарында және колхоздардың және совхоздардың асылтұқымдандыру фермаларында табынның селекциялық бөлігінде дербес сұрыптауды қолдану қажет. Топтық және класстық сұрыптау қолданбалы табындарда, сонымен қатар дербес есеппен қамтылмаған табынның асылтұқымдандыру шаруашылықтарында қолданылады. Дербес сұрыптауда және классты сұрыптауда да жануарлардың жасын есепке алу қажет. Өте жас және өте кәрі малды шағылыстырмау қажет. Жастарына толық жастыны, ересек саулықтарға – жас қойларды таңдау қажет. Элита саулықтарға ең жақсы элита қойларды таңдау қажет – «жақсыға –жақсы»; 1класстыларға – элита қойларды; ІІ классты саулықтарға – элита немесе І классты қойларды. Бірінші қоздаушы саулықтардан алынатын қозылар табын бойынша көрсеткіштің 10% жету жоспарланады.
дербес нұсқаны пайдаланы отыра, қойларды ұрықтандырудың және қоздатудың жоспарын құру. Тапсырманы орындау нәтижелерін 2 және кестедегі формаға толтыру. Колхоздың қой өсіру фермасында романов тұқымды саулықтардың және шағылыстыру жасындағы ұрғашы тоқтылардың 7 отары бар, әрбір отардағы олардың орташа саны әрқайсысында 600 бастан. №1 отар элита (саулықтарды қойға жеке таңдау), онда саулықтардың селекциялық 3 тобы бар: бірінде тірі салмағы жоғары 200 бас; екіншісінде жүн қырқымы жоғары 150 бас; үшіншісінде 67
тоңдық сапасы өте жоғары 150 бас. Осы отардың 100 саулығының ұрықтылығы рекордты, олардың жасы 3,5 жыл (3 рет қоздау). № 2 отарда 1 классты саулықтар, жастары 4 жыл, № 3 отарда ІІ классты, жастары 6 жыл (топтық сұрыптау); № 4 отарда элита және 1 классты шағылыстыру жасындағы (топтық сұрыптау) ұрғашы тоқтылар; № 5 отарда класстан тыс 3 жасар саулықтар (топтық сұрыптау); № 6 және 7 отарларда 1 классты 4 жасар саулықтар (топтық сұрыптау). Бірінші үш отар үшін, 10 қаңтардан бастап қыста қоздату қарастырылған, қалған отардың саулықтары үшін 20 наурыздан бастап көктемгі қоздату. Ұрықтандыру жасанды жолмен жүргізіледі, жасанды ұрықтандыру аяқталғаннан соң еркін түрде жабу жүргізіледі. Шаруашылықтың табынындағы қойлардың өсімталдығы орташа 23,6%.
Шаруашылық жем-шөппен және қажетті бөлемелермен қамтамасыз етілген.Ұрықтандыру кезіңде қойларды екінші мерзімге қайта қолдануда мүмкін. Саулықтарды ұрықтандырудың және қоздатудың жоспарын 16. 52 және 16.53 кестелердің формалары бойынша құрындар. 16.53- кесте – Қойларды ұрықтандыруға дайындаудың жоспары О та
ы ң № С ау лы қ са ны Қ ой ла рд ы ң кл ас ст ы лы ғы С ұр ы пт ау Ұрықтан дыру мерзімдері Мал басын толықтыратын қойлардың қажетті саны
Б ас та лу м ер зі м і А яқ та лу м ер зі м і Б ар лы ғы
Н ег із гі Ре зе рв ті Б ар лы ғы н ег із гі ж ән е ре зе рв ті С ы на м а қо йл ар с ан ы Ж аб уғ а ар на лғ ан қ ой ла р са ны Б ар лы ғы Ескерту. Ұрықтандыру аяқталғаннан соң саулықтарды ерікті түрде жабу мал басын толықтыратын қойлар ең жақсы сынама қойлардан, сонымен қатар мал басын толықтыратын резервті қойлар ішінен тағайындалады. 68
16.54 -кесте – Қойларды ұрықтандыру және қоздату жоспары О та рд ы ң № са ул ы қт ар с ан ы са ул ы қт ар ды ң ж ас ы К ла сс ты лы ғы Ұ ры қт ан ды ру к үн де рі Қ оз да у кү нд ер і Ұ ры қт ы лы ғы Қ оз ы ла рд ы ң ж ал пы с ан ы , б ас С ақ м ан ш ы ла рд ы ң қа ж ет ті са ны Талап етіледі Т өм ем де р, ц . Азықтандыруға арналған конценттрирленген азық
төсемнің, сонымен қатар 800 бас саулығы бар отар үшін, қысқы және көктемгі қоздату кезіңде 10 қаңтардан бастап 20 наурызға дейін тұрақты шопан бригадасына қажетті жұмыс күшінің есебін жүргізу. 16.55 - кесте – Қосымша жұмыс күшін есептеу Отарлар
Еденнің ауданы м 2 Қосымша жұмыс күші Жұмыс уақыты Сақманшылар Қысқы қоздату Көктемгі қоздату Шешім:
3 - тапсырма. Қысқы қоздатуға арналған қой қораның ауданын бөліп таратудың ықшамсызбасын құру, одан қозыларға арналған бөлімді, кіші және ересек сақмандар үшін, қоздамаған саулықтар үшін торларды орналастыру үшін орын дайындау. 4 - тапсырма. Биязы (қылшық) жүнді қой өсіруде көктемгі және қысқы қоздату кезіңде қозылардың жастарының ұлғаю мөлшері бойынша саулықтардың және қозылардың санын анықтау. 16.56 - кесте – Саулықтар мен қозылар саны Қозылардың жасы, күндер Көктемгі қоздау Қысқы қоздау Сақмандағы саулықтар саны Сақмандағы саулықтар саны Бір қозылылар Егіз
қозылылар Бір қозылылар Егіз қозылылар 69 17 Қой өсіру фермасы үшін жем-шөп жоспарын құру Қойлардың жем-шөпке мұқтаждылығы жынысына, жасына, физиологиялық жағдайына және өнімділік деңгейіне байланысты. Жыныс-жас ерекшеліктері әр түрлі топтардағы қойларды азықтандыру саланың бағытын, малдардың өнімділік деңгейін, дене салмағын, жасын және физиологиялық жағдайын есепке ала отыра саралануы қажет. Бұл айырмашылықтар азықтандыру нормасында байқалады. Қой өсіру фермасы үшін, қорада ұстау кезіңде азықтандыру жоспарын құру кезіңде мынадай келесідей мәліметтерді білу қажет: - ферманың қойларының жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтарындағы және отардағы қой бастарын; - қорада ұстау кезеңінің ұзақтылығының күнтізбелік мерзімдерін; - рационды құру үшін жем-шөптің түрлері; - қойлардың физиологиялық жағдайына және жас төлдердің өсуіне байланысты қорада ұстауға нақты шектеу қою; - орташа тәуліктік өскіндер; - қозыларды саулықтарынан айыру мерзімдері; - саулықтарының өсімталдылығы; - тәуліктік рацион. Жемшөптің шығынының айлық жоспарын құруда қойлардың әрбір жыныстық-жас топтары үшін қорада күту кезеңінің күндерін анықтау қажет. Әрбір студент берілген тақырып бойынша жеке тапсырма алады. Есептерінің жазбаларын келесі кестеге жазулары қажет.
17.57 - кесте – Бойдақ және тірі салмағы ...кг буаздылығы алғашқы 2-3 апта қойлар үшін жемшөптік тәуліктік рацион Жемшөптің аталуы Жемшөп
тің мөлшері
Олардың құрамында Жемшөп
бірлік Қорытыла
тын протеин, г Құр ғақ зат, г
Шикі протеин,
г Ауыспа
лы энергия,
МДЖ Норма
бойынша қажетті
Рацион 70
17.58 - кесте – Буаздылығы соңғы 7-8 аптадағы тірі салмағы ...кг саулықтар үшін жемшөптің тәуліктік рационы Жемшөп тің
аталуы Жемшөп
тің мөлшері
Олардың құрамында Жемшөп,
бірлік Қорытылатын протеин, г Құрғақ
зат, г Шикі
протеин,г Ауыспалы
энергия, МДЖ
Норма бойынша
қажетті Рацион
17.59 - кесте – Сүттенудің алғашқы 6-8 аптасында тірі салмағы ...кг саулықтар үшін жемшөптің тәуліктік рационы Жемшөп тің
аталуы Жемшөп
тің мөлшері
Олардың құрамында Жемшөп,
бірлік Қорытылатын протеин, г Құрғақ
зат, г Шикі
протеин,г Ауыспалы
энергия, МДЖ
Норма бойынша
қажетті Рацион
17.60 -кесте – Тірі салмағы ...кг ұрғашы тоқтылар үшін тәуліктік рацион Жемшөп
тің аталуы
Жемшөп тің
мөлшері Олардың құрамында Жемшөп, бірлік
Қорытылатын протеин, г Құрғақ зат, г Шикі
протеи н,г
Ауыспал ы энергия, МДЖ Норма
бойынша қажетті
Рацион 17.61- кесте – Тірі салмағы ...кг тоқтылар үшін тәуліктік рацион Жемшөп тің
аталуы Жемшөп
тің мөлшері
Олардың құрамында Жемшөп,
бірлік Қорытылатын протеин, г Құрғақ
зат, г Шикі
протеин,г Ауыспалы
энергия, МДЖ
Норма бойынша
қажетті Рацион
71 17.62 - кесте – Тірі салмағы ...кг мал басын толықтырушы қойға арналған тәуліктік рацион Жемшөп тің
аталуы Жемшөп
тің мөлшері
Олардың құрамында Жемшөп,
бірлік Қорытылатын протеин, г Құрғақ
зат, г Шикі
протеин,г Ауыспалы
энергия, МДЖ
Норма бойынша
қажетті Рацион
17 .63 - кесте – Қорада тұрудың барлық кезеңінде шаруашылықтағы барлық қой басына және әрбір қой отарына қажетті жемшөп мөлшері Отар Саулықтардың физиологиялық жағдайы
1 қой дың тәуліктік жем шөп рационы
Қо саны
Қорада ұстау
кезеңі нің
ұзақты лығы
Отарға қажетті
жемшөп тің
тәуліктік қажеттілігі Қорада ұстау
кезіңде жемшөпке
тәуліктік қажеттілік Сау лық
Буаздылықтың алғашық 12-13 аптасында және бойдақтар Буаздылықтың соңғы 7-8 аптасы Сүттенудің алғашқы 6-8 аптасы Отар
1 қойдың тәуліктік жемшөп рационы
Қойлардың саны
Қорада ұстау
кезеңінің ұзақтылығы Отарға қажетті
жемшөптің тәуліктік қажеттілігі, ц Қорада ұстау кезіңде
жемшөп ке тәуліктік қажеттілік Ұрғашы
тоқтылар Тоқтылар
Толықтыру шы қойлар 72
17.64 - кесте – Әрбір отар және қойдың әрбір басы үшін қажетті минералдық жемшөп мөлшері Отар
Мал басы
Бір малға тәуліктік беру Отардың тәуліктік қажеттілігі Қорада күту кезеңінде отардың қажеттілігі Тұз
Бор Күкірт
Тұз Бор
Күкірт Тұз
Бор Күкірт
Саулықтар а) буазыдылығының 1- ші жартысында және бойдақтар б) буаздылығының 2-ші жартысында в) емізу кезеңінің 6-8 аптасында Ұрғашы тоқтылар Тоқтылар Қошқарлар тобы Барлығы:
17.65 - кесте – Жемшөп шығынының айлық жоспары Отардың аталуы және нөмірі Жемшөптің аталуы
Жемшөптің әр ай бойынша шығыны, ц Қорада ұстау кезіңде қажетті жемшөп мөлшері Қараша Желтоқсан Қаңтар Ақпан
Наурыз Сәуір
Әрбір айдағы қорада күту күндерінің саны 75 Барлық отарлардың жемшөпке мұқтаждығын есептегеннен кейін, ірі және шырынды жемшөптің көлемі 15% және концентрирленген жемшөптің (ц) - 10% көлеміндегі сақтандыру қорын есепке ала отыра, қорада ұстау кезіңде фермадағы барлық қойлар үшін, қажетті жемшөп мөлшерін есептеу. Шаруашылықта мынадай келесі жемшөптер бар: түрлі дәндішөптер; ақбас беде; алғалдылығы 70% жүгері сүрлемі; сұлы дәні, ақбас беделік шөп ұнтағы. Жеке тапсырманы орындар алдында жынысы және жасы бойынша әр түрлі қойлардың тәуліктік рационының анықтау қажет, содан кейін барып шаруашылықтың қой өсіру фермасының барлық қой бастары үшін қажетті жемшөп мөлшерін анықтауға болады. Тапсырма 1. Романов тұқымды қойлардың қой өсіру фермасы үшін жемшөп жоспарын құру, онда әр қайсысында 740 бас саулықтан бар 3 отар, барлығы 1410 бас, ұрғашы тоқтылар 390 бас, асылтұқымды тоқтылар 285 бас, қошқар 9 бас. Қорада ұстауға көшірер алдында орташа тірі салмағы (кг) саулықтар – 58, ұрғашы тоқтылар – 32, тоқтылар – 35, қошқар – 85. Күйлілігі орташа. Қойларды ұрықтандыру шаруашылықта 10 тамыздан 20 қыркүйекке дейін жүргізілген. Қоздаудың басталуы 10 қаңтар, неғұрлым белсенді түрде қоздау 20-30 қаңтар аралығында. Қозыларды жемдеудің басталуы – 20 қаңтардан бастап. Қорада күтудің ұзақтылығы 10 қазаннан 15 мамырға дейін. Өнімділігі 220%, 100 саулықтан алынатын қозылар бөлуге 200 бас. Аналықтан айыру кезіңде 60 күнде қозылардың тірі салмағы - 13кг.
Тапсырманың есептерінің жазбасын жоғарыдағы кестелерден жұмыс дәптерінде жазу. 2 - тапсырма. Әрбір басқа қажетті деп бекітілген қажетті жемшөп мөлшерін негізге ала отыра, қорада ұстау кезіңдегі жемшөп шығынының айлық жоспарын құру, жазба үшін жоғардағы кестелерді қолдану. Жұмыс үшін қойларды азықтандырудың нормалары қажет. 18 Қой отарының құрылымы және айналымы Табынның құрылымы деп, табындағы жынысы және жасы бойынша әр түрлі қойлардың процентік қатынасын түсінеді. Қой табынының жылдық айналымы жоспарлауды, жылдың аяғында қойдың шығу басы табынның өсуі талабына жауап бергендей және келесі жылға қажетті өсімді қамтамасыз ететіндей жыныстық- жас ерекшеліктері бойынша топтардың барлық қозғалысын қарастырады. Осыдан, жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтардың қозғалысының тәртібі өндірістік тапсырмаға, малдардың табиғи бракталу көлеміне негізделеді. Қой табынының құрылымына жыл сайынғы алынатын өнімнің саны, ол өз кезегіңде мал басының өсуі үшін маңызды, сонымен бірге өндірілетін өнімнің – жүннің, еттің, қой терісінің мөлшері байланысты болады. Саулықтар – табынның негізгі өндіргіш бөлігі, олардың саны неғұрлым көп болса, мал басының өсуі де соншалықты жылдам болады, ал төлді етке сою үшін өсіру кезіңде, оны өндіруде ұлғаяды. Табынның құрылымы қой шаруашылығының бағытымен тығыз байланысты. Бяизылау жүнді ет-жүнді қой фермасында табынның құрылымы жүннің және ет өнімдерінің алынуын қамтамасыз етуі қажет. Ол үшін табындағы елеулі процентті саулықтар алуы қажет, ол өз кезегіңде семірткеннен кейін сол жылы союға түсетін көп төлді алуға мүмкіндік береді. Асылтұқымды фермаларда саулықтар 50-60%, ал тауарлықта – 75- 80% болуы қажет. Негізгі өнімі жүн болып, ал ет тәуелді маңыздылықта деп есептелінетін биязы жүнді қой шаруашылығында саулықтар проценті аз болады; жайылымдықтың аудандары үлкен болған жағдайда, жем-шөп шығыны аз жұмсалатын, көп жүн беретін жүнді ісектерді өсіруге болады. Елдің әр түрлі географиялық аймақтары үшін, оларға тиісті биязы және биязылау жүнді, қой шаруашылығының өнімділігінің бағытына байланысты қой табынының құрылымы ұсынылады. Негізгі мәліметтер ретінде мынадай келесі ұсыныстар қабылданылуы мүмкін (18.66 - кесте). 18. 66 - кесте – Өнімділігі түрлі бағыттағы қой табынының мөлшерлі құрылымы 77
Жыныстық-жас ерекшеліктеріне байланысты топтар
Қой шаруашылығының бағыты Жүндік және жүн-етті биязы жүнді Ет-жүнді биязы және биязылау жүнді
Тоң дық
Елітірі лік
Ет- май
лы Ет-
жүн- сүтті
Қошқар, сынамалар 1-2 1-2
1-2 1-2
1-2 1-2
18-2923-2418- 2918-2423- 29Ересек
Ісектер18-19 Өсімтал төл 10-25
- - - - - Қой табынының құрылымын ереже бойынша 1 қаңтарға бекітеді. Ол қоздау мерзімімен тығыз байланысты. Романов тұқымды қой өсіруде қаңтарда-ақпанда қоздау кезіңде және қарапайым өндірісте (тұрақты мал басы) 1 қаңтарға қалыпты деп мынадай келесі құрылым есептелінеді (%):саулықтар – 75, өткен жылғы ұрғашы тоқтылар – 20, қошқар, толықтырушы және сынама қойлар қолмен шағылыстыруда 5, ал жасанды жолмен ұрықтандыру кезіңде – 2-3, мұның өзіңде саулықтар басын 77-78 дейін ұлғайтады. Егер саулықтардың қоздауын қарашаға немесе желтоқсанға ауыстырар болсақ, онда олардың сол санымен және қозыларының, қой етінің және жүнінің санымен қой табынының құрылымы мүлдем басқаша болады. Саулықтардың меншікті салмағы мұндай жағдайда 30% дейін азаяды, себебі алынған барлық қозылар шаруашылықта 1 қаңтарға деп есепке алынады. Романов тұқымды қойларды өсіруде әрбір жүз саулықтан алынатын қозылар саны 200 бастан кем болмау қажеттілігін есте сақтау қажет. Қаракөлдік және ет-майлы қой өсіретін, шаруашылықтың ішкі қажеттіліктері үшін біраз ісектерді ұстайтын тауарлық фермаларда табынның 1 қаңтарға құрылымы шамамен былайша болады (%):саулықтар -75-78, өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар – 15-17, өткен жылы туған ісектер – 3-5, қойлар -2-3. Жеке нұсқа бойынша тапсырманы орындау үшін, нормативті көрсеткіштер негізінде табынның жылдық айналымын және қой етін және жүнді өндірудің есебін 2-5 кестенің формалары бойынша жұмыс дәптерінде құрастыру жүргізіледі. Табынның жылдық айналымын құру кезіңде мынадай келесі ережелерді қолдану қажет: 1) мал басының қозғалысын, шығындық бөлігінен неғұрлым ересектерінен неғұрлым жастарына қарай бастау; 2) ересек топқа аударылған малдың саны кіші топтан түскен малдың 78
санына тең болуы қажет; 3) барлық малдар жылдың басында "өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар", "өткен жылы туған тоқтылар" тобы жұмсалады (немесе ересек топқа ауыстырылады, немесе етке немесе асылтұқым ретінде сатылуға жұмсалады); 4) жұмсалған малдардың орнын толтыру кіші топтан ауыстыру есебінен немесе сатып алу арқылы толықтырылады (қошқарлар). Табынның айналымы бойынша есептерді жазудың формасы: 1. Табын бойынша айналымдық өсу = (+ + +) минус (+ + +), 2. Қой етін тауарлық өндіру = колонкалар сомасы 10 + 12 = 3. Қой етін айналымдық өндіру = айналымдық өсім қосу тауарлық өндіріс... 4. Жүн қырқымының айналымдық есебі: 79
18. 67- кесте – Қой табынының айналымы Жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтар Жылдың басындағы мал басының саны Кіріс
Шығыс Жылдың
аяғындағы мал басының саны Б ас
рт аш а ті рі с ал м ақ , к г Ж ал пы т ір і с
ал м ақ , к г Ө ні м С ат ы п ал у К іш і т
оп та н ау ы ст ы ру Е ре се к то пқ а ау ы ст ы ру Асыл тұқымға сату
Етке өткізу
Б ас
Б ас Т ір і с
ал м ақ , ц Б ас Т ір і с ал м ақ , ц О рт аш а ті рі с ал м ақ , к г Ж ал пы т ір і с ал м ақ , к
г 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Қошқарлар және сынамалар Саулықтар Өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар Өткен жылы туған қойлар және ісектер Семіртуге қойылған қойлар Ағымдағы жылы туған ұрғашы тоқтылар Х Х Х Ағымдағы жылы туған тоқтылар және ісектер Х Х
Барлығы Ескерту. "Төл", "сатып алу" бағандары бойынша бөлшек сандар қойылады, ондағы алым – бастар саны, бөлгіш – олардың тірі салмағы, ц. 81
Қойлардың тобы Жылдың
басындағы мал басы
Жылдың соңындағы мал басы Жылдық
орташа мал басы
бас % бас % Қошқарлар Саулықтар Ағымдағы жылы туған ұрғашы тоқтылар Ағымдағы жылы туған тоқтылар және ісектер Өткен жылы туған тоқтылар және ісектер Өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар Семіртуге қойылған қойлар 7. Өткен жылы туған төлдер = өсімнің саны х 8 12 Ескерту. Табынды қарапайым өндіру – жоспарланып отырылған кезеңнің басында және соңында тұрақты мал басы; табынды кеңейтілген түрде өндіру – жоспарланып отырылған кезеңнің соңында мал басын өсіру. Өндірістік негізгі көрсеткіштерді есептеудің тәртібі. Қойлардың топтарының қозғалысының есебін аяқтап, айналымдағы малдардың тірі салмағын есептеуге кіріседі. Ол үшін жеке тапсырмадан орташа тірі салмақты әрбір топ бойынша мал басына көбейтеді және центнер санын 4,10,12,15 бағандарға қояды. Асылтұқымды ретінде сатуға қойылған ұрғашы тоқтылардың және тоқтылардың тірі салмағы олардың жыл басындағы салмағынан 6-12 кг артық. Ересек 1 бас қойдың тірі салмағы жылдың басында қандай болса, жылдың соңында да сондай болады. 5 және 6 бағандардың астына өнімнің (өнімнің санын тапсырмадан қозының туған кездегі салмағына көбейтеді) және сатып алынған жөндеу қойларының тірі салмағын қояды. Ағымдағы жылы туған, етке сатылатын ұрғашы тоқтылардың және тоқтылардың тірі салмағын қозыларды саулықтан айыру кездегі салмағын қосу жолымен есептейді. Мысалға, саулықтан айырғандағы салмақ 20 кг, 150 күндегі тәуліктік өсім – 70 г, осы кезеңдегі дененің жалпы салмағының өсуі 10,5кг (150 күн х 70 г). Ұрғашы тоқтылардың және тоқтылардың сату кезіңдегі тірі салмағы бірдей болады және 20 + -1 – 105 = 30,5 кг құрайды. Содан кейін формула бойынша табынның айналымдық өсімін есептейді (табынның жылдың соңындағы салмағы + етке тапсырылған және сатылған қойдың салмағы) – (жылдың басындағы тірі салмақ + төлдің және сатып алынған қойлардың тірі салмағы), 8 жолдағы бағандардың нөмірлері бойынша айналымдық өсім = (15 + 12 + 10) – ( 4+5+6). Қой етін тауарлық өндіруді асыл тұқымдық ретінде және етке сатылған қойлардың тірі салмағын қосу арқылы анықтайды. Қой етін өндірудің айналымы тауарлық өндірумен бірге теңестіріледі. Жүннің айналымдық қырқымын, жылдың басында қолда бар әрбір топтың қой басын тапсырмадағы 1 бастан алынатын орташа жүн қырқымына көбейту жолымен, топтар бойынша жылдық қырқымды қосумен анықтайды. Оны центнермен береді. Қой шаруашылығының екпінділігі жылдың басында қолда бар 1 бас саулықтан алынатын жүн және еттің алымымен анықтайды, килограммен есептейді. Ол үшін қой етінің және жүннің айналымдық өндірісін саулықтардың бастапқы санына бөледі. еттің және жүннің шығымын оларды прейскурант бойынша сату бағасына көбейте отыра, 1саулықтардан алынатын ақшалай табысты теңгемен алады. Қойлардың топтар және жалпы табын бойынша бастарының орташа санын жылдың басында және соңында болған қой басына қосу және тепе-тең бөлу арқылы, демек бағандарды 2 +13 алады. 2 Өткен жылы туған ісектердің және қойлардың топтарында жоспарланып отырылған жылдың соңында қалмауы мүмкін, себебі олардың бәрі етке тапсырылады. Мұндай жағдайда жылдық орташа мал басын мынадай келесі принцип бойынша анықтайды: жылдың басындағы мал басын 10-ға көбейтеді, ал көбейтіндіні 12-ге бөледі, себебі ісектерді көбінесе күзге дейін ұстайды және қазан-қараша айларында етке өткізеді. Ағымдағы жылдағы төлдің жылдық басының орташа санын мына формула бойынша анықтайды:төлдің санын 8-ге көбейтеді, көбейтіндіні 12 –ге юөледі, себебі қозылар көбінесе қаңтарда туады, ал сегіз айдан кейін, жылдың соңында оларды ересек топқа ауыстырады. Олардың жылдық орташа саны жылдық айналымға енгізілмейді, тек олар үшін жасыл жемшөпті және қызмет көрсетушілерді жоспарлауға ғана негіз болады. Негізгі мәліметтер. Тауарлық қой өсіру кешенінде науалық өндіріс арқылы романов тұқымдас қойлардың басының жоспарлық саны 5686 дейін жеткен. Шаруашылық мынадай келесі нормативті көрсеткіштерді жоспарлап отыр: 83
18.68 - кесте – Шаруашылықтағы нормативті көрсеткіштер Жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтар Нормативті көрсеткіштер Табынның құрылымы, Брак тау %
Сатуға тірі салмақ, кг Жүн қыр қымы, кг
Мал басы, барлығы 100,0
- - - Оның ішінде: саулықтар 35,6
30,0 52,0
1,8 Қошқарлар 0,4 20,0
74,0 2,8
Өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар
37,5 10,0
33,0 1,7
Өткен жылы туған қойлар және ісектер
26,5 - 38,0 2,2 Ағымдағы жылы туған тоқтылар - -
- Ағымдағы жылдағы саулықтан айырған кездегі тоқтылар - - 20,0 0,35
Ағымдағы жылы туған ұрғашы тоқтылардың туған кездегі - -
- Ағымдағы жылы туған ұрғашы тоқтылардың саулықтан айырған кездегі
- - 19,0 0,3 100 саулықтан алынатын қозылардың саны – жылына саулықтан 1,4 қоздаудан 280 бас. Саулықтан айырған кезден 1 қарашада өткізгенге дейінгі тірі салмақтың тәуліктік өсуі – 120 г. Қойларды ұрықтандыру жасанды жолмен жүргізіледі.
топтың қойларының санын анықтау және жұмыс дәптеріне жазу. 2 - тапсырма. Қой табынының оны қарапайым жолмен өндіру кезіңдегі жылдық айналымын құрастыру. 3 - тапсырма. Қой етінің айналымдық өсуінің, еттің және жүннің тауарлық және айналымдық өндірісін есептеу. 4 - тапсырма. Қойлардың орташа жылдық басын анықтау. 5 - тапсырма. Өнімнің шығымын және 1 саулықтан алынатын ақша табысын есептеу. Барлық есептік мәліметтерді жұмыс дәптерінің кестесіне енгізу.
басының жоспарлық саны 8600 –ге жеткен. Қой шаруашылығы фермасының бағыты – биязы жүнді – ет. Ферманың табынының құрылымы, оның жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша 1 қаңтарға процентік бөліп таратуды (%) мынадай: саулықтар – 38, өткен жылы туған ұрғашы тоқтылар – 15, өткен жылы туған ісектер – 45, қошқарлар – 0,5; сынама-қойлар – 1,1 және толықтыратын қойлар – 0,4.
84 Ұрғашы тоқтылардың бірінші шағылыстыруға дейінгі жасы – 1,5 жыл.
85 18.69 - кесте – Қой табынының айналымы. Жыл бойынша қойлардың санының олардың жыныстық- жас ерекшеліктері бойынша өзгеруі Қойлардың жыныстық- жас ерекшеліктері бойынша топтары 1/ І
ал б ас ы ны ң са ны Кіріс Шығыс 1/ І м ал б ас ы ны ң са ны Кіріс Шығыс
Ө ні м С ат ы п ал у К іш і т оп та н ау ы ст ы ры лғ ан да р Е ре се к то пт ан а уы ст ы ры лғ ан да р Етке
өткізілгендер А сы лт ұқ ы м да нд ы ру ға с ат у өн ім С ат ы п ал у К іш і т
оп та н ау ы ст ы ры лғ ан да р Е ре се к то пт ан а уы ст ы ры лғ ан да р Етке
өткізілгендер А сы лт ұқ ы м да нд ы ру ға с ат у М ем ле ке тт ік с ат ы п ал у Б ас қа да й М ем ле ке тт ік с ат ы п ал у Б ас қа да й Қошқарлар Сынама қойлар Ремонттық қошқарлар Саулықтар Өткен жыл. ұрғ.тоқт Ағымдағы жыл төлі: Ұрғашы тоқтылар Тоқтылар Барлығы:
Фермада жасанды жолмен ұрықтандыру қолданылады. Саулықтардың қоздауы – ақпан-наурызда. Саулықтан айыру кезіңде қозылардың шығымы сауаналықтардың санына 1 қаңтарға 110%. Қошқарларды ферма 2-3 жылда өзінің табының қайта өндіру есебінен алады. Одан әрі 1 қаңтарда 50% аналық, өткен жылдың ұрғашы тоқтылары 33,5%, ісектер және қошқарлардың, толықтырушылардың және сынамалардың 1,5% болуы үшін, мұның өзіңде табынның жоспарлық саның 8600 сақтап және табынның осы құрылымын алу үшін, табынның құрылымын ауыстыру қажет. Тапсырманы орындау үшін, ең алдымен аталған жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтарда қойлардың саны қандай екендігін анықтау қажет. Содан кейін қолдағы саулық басының негізге ала отыра, аналықтан айыратын қозылардың санын анықтау. Осымен бірге жыныстық-жас ерекшеліктері бойынша топтардағы қойларды брактаудың күн сайынғы процентін анықтау, табынның айналымын құру.
Жайылымдық жерлерді жүйелі түрде шабу қойларды жаюды ұйымдастыруды неғұрлым қиындатады, сондықтанда қойларды қорада азықтандыру неғұрлым кеңінен тараған. Қазіргі уақытта елімізде төлді және бракталған ересек мал басын сыйымдылығы 5млн.қой ды екпінді семіртуге мамандандырылған 1160 астам ферма – алаңдар бар.
қуаттылығын анықтау, егер шаруашылықта 1 қаңтарға саулықтарының меншікті салмағы 70,60,50,40 және 30% 30,40,50 және 60 мың бас қой табыны болса және жыл сайын 20% саулықтар және қойлар, 10% ұрғашы тоқтылар, 30% ісектер бракталатын болса. Мал басын толықтырушы төлдер саулықтардың және қойлардың санының 25% құрайды, ал қалған мал басы – ісектер. Қошқарлардың, сынама қойлардың және жабуға арналған қойлардың саны 50 саулыққа 1 –ден деген есеппен бөлінеді. Қозылардың алынуы – 100 саулықтан 100 бас. Төлді брактау орташа есеппен жылына 7%.
оттықтардың ұзындықтарын, азықтандыруды жыл бойы өткізуде астаулардың санын анықтау және шаруашылықтағы қойлардың саны
40 мың болғанда төлді өсіруде, қоршаудың ересек 1 малға деген ауданы 3м 2 , ағымдағы жылда туған төлге – 2 м 2 , мал басын толықтыратын төлге – 3-6м 2 . Табындағы саулықтардың меншікті салмағы
% Шаруашылықта (мың бас) қой болғандағы демдеу ауданының қуаттылығы (мың бас) 30 40 50 60 70 60 50 40 30 Аспаның ауданы жазғы уақытта 1 басқа 0,3м 2 , қыста – 0,6м 2 . бір
қоршаудағы төлдің саны 1000 басқа жетуі мүмкін. Семірту кезіңде ересек қойға жемдеу орыны 35см, төлге 25-30см- ден келеді. Автоматтандырылған бір суғарғыш суғаратын 4 орында 250 малды қамтамасыз етеді. 3 - тапсырма. Егер ересек қойларды азықтандыру кезіңде түйіршік жем қоспаларының тәуліктік орташа шығыны 2,5-2,7кг, 3-тен 5 айға дейінгі төлді жемдеу және өсіруге 1,8-2,0 кг деп алып жалпы саны 40 мың бас қойы бар ет-жүнді қой фермасы үшін жемдеу алаңдарында түйіршектелген жемге және суға деген тәуліктік орташа сұраныстарын есептеу. Түйіршектелген жеммен азықтандыру кезіңде бір қойға тәулігіне 5-6 литр су жұмсалады.
Сабақтың мақсаты: студенттерді зоотехниялық және асылтұқымдық есеп жүргізумен таныстыру.
танысу. Қойлардың құлақтарының пішінің салу және оларға мынадай келесі сандарды таңбалау 37,129,834,1241,1529. Жазба үшін: 88
2 - тапсырма. Қойлардың құлақтарының пішінің салу және оларда өнімділігінің бағыты әр түрлі таза тұқымды малдардың, сонымен қатар будандардың бонитировкалау классын таңбалау. Жазба үшін: 3 - тапсырма. Журналдар, ведомстар және т.с.с. ресми түрде бекітілген бланкілермен танысу және оқытушының тапсырмасы бойынша оларды толтыру. Жазба үшін: 4 - тапсырма. ГПК бар бір тұқым қойының мәліметтерін қолдана отыра, "Қойлардың (ешкілердің) жеке өнімділігі және бонитировкалау журналын" (5 –окз формасы) және "Асылтұқымды саулықтың карточкасын" (2-окз формасын) толтыру. Жазба үшін: 89
Әдебиеттер 1 Васильев Н. А., Цельютин В. К. Овцеводство. – М. : Колос, 1979. – 201 б. 2 Садықұлов Т. С., Бексеитов Т. К. Мал өсіру және селекция. – Павлодар, 2009. –375 б. 3 Сабденов К. С. т.б. Қой шаруашылығының тиімділігін арттыру жөніндегі ұсыныстар. – Астана, 2008. – 95 б. 4 Сабденов Қ., Абдуллаев М., Құлатаев Б. Қой шаруашылығының технологиясы. – Астана, 2008. – 295 б. 5 Садыкулов Т. С., Ким Г. Л. т.б. Практикум по разведению и селекции животных. – Алматы : Агропромиздат, 1999. – 106 б. 6 Мырзабеков С. Ш., Ерохин А. Овцеводство. – Алматы, 2005. – 305 б. 7 Николаев А. И., Ерохин А. И. Овцеводства. – М., 1987. – 350 б. 8 Целютин В. Н., Деревянко О. Ф. Практикум по овцеводству и технологии производства шерсти и баранины. – М., 1990. – 110 с. 90
Мазмұны Кіріспе...................................................................................................3 1 Қойдың экстерьері. Қойлардың жасын тістері арқылы анықтау. Қойлардың қоңдылығын анықтау......................................4 2 3 Жүн шикізатының түрлері. Қой жүнінің негізгі топтары. Қылшық жүнге ондағы талшықтардың негізгі түрлерінің сандық қатнасына талдау жасау. Жүн және оның элементері........7 Жүннің гистологиялық құрылысы...................................................12 4 Жүннің физика-техникалық негізгі қасиеттері...............................14 5 6 7 8 Жүннің жіңішкелігін өлшеудің микроскопиялық әдісі. Сандық көрсеткіштерді өңдеу..........................................................19 Жүнді өнеркәсіптік өңдеудің негізгі элементтері..........................24 Таза (жуылған) жүн шығымы. Жүннің кондициялық салмағы.....25 Жүннің шайыры және оның түрлері................................................31 9 10
12 13 14 15 16 17 18 19 20 Жүннің кемшіліктері.........................................................................32 Қойды қырқудың технологиялық картасын құру...........................33 Қой жүнінің дайындау стандарттары. Жүнді классқа бөлу..........40 Биязы, жартылай биязылау, жартылай қылшық және қылшық жүнді қойлардың жоспарлық тұқымдары........................44 Ұрпағының сапасы бойынша қойлардың тексеру..........................45 Қойларды бонитировкалау...............................................................53 Отарды қалыптастыру жоспарын құру............................................59 Қойларды шағылыстыру және қоздату жоспарын құру. Қой қораларды қоздатуға дайындау және сақмандарды қалыптастыру..............................................................62 Қой өсіру фермасы үшін жем-шөп жоспарын құру.......................66 Қой отарының құрылымы және айналымы.....................................72 Қойларды қорада азықтандыру........................................................80 Таңбалау,асылтұқымдық және зоотехникалық есепке алу...........81 Әбебиеттер.........................................................................................83 91 Document Outline
жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|