Тілтаным языкознание
ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІН ЛАТЫН ҚАРПІНЕ КӨШІРУДЕГІ «У»
жүктеу/скачать 1,33 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып
- Тірек сөздер
- Резюме
- Subject: The syllabic character of the phoneme «y» when translating the Kazakh alphabet into Latin script Abstract
| ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІН ЛАТЫН ҚАРПІНЕ КӨШІРУДЕГІ «У»
ФОНЕМАСЫНЫҢ БУЫН ҚҰРАМДЫҚ СИПАТЫ Аннотация: Жаңа әліпби құрамындағы ұлттық дыбыстар латын әліпбиінің шеңберіндегі, компьютерде бар апостроф таңбасымен ғана ерекшеленетіндіктен, бағдарлама-шы мамандар компьютерді пайдалану кезінде арнайы шрифттерді, драйверлерді, ақпаратты сұрыптау және іздеу программаларын жаңадан жасауды қажет етпейді, бұл әліпби компьютер бағдарламалары үшін тиімді деп санайды. Жаңа әліпбидің латын қарпінің шеңберінде болуы қазақ тіліне қызығушылық танытқан шетелдікдердің қазақ тілін жеңіл үйренуіне мүмкіндік береді. Осы орайда жаңа әліпбидің оқу әдістемелік тұрғыдан да тиімділігі бар. Тақырып: Қазақ әліпбиін латын қарпіне көшірудегі «у» фонемасының буын құрамдық сипаты Түйін: Мақалада у дыбысымен келген сөздердің қазіргі дыбыс жүйесінде у дыбысы бар сөздердің буынға бөліну мәселесі қарастырылады. Тірек сөздер: цифрлық технология, фонема, дифтонг, буын, тасымал, аллофон. Тема: Слогообразующий характер фонемы «у» при переводе казахского алфавита на латинскую графику Резюме: В статье рассматривается структурный слогообразующий состав фонемы «у» в переводе казахского алфавита на латинскую графику. Ключевые слова: цифровая технология, фонема, дифтонг, слог, перенос слов, аллофон. Subject: The syllabic character of the phoneme «y» when translating the Kazakh alphabet into Latin script Abstract: The article deals with the structural syllabic composition of the phoneme «y» in the translation of the Kazakh alphabet into Latin script. Keywords: digital technology, phoneme, diphthong, syllable, word transfer, allophone. Қазіргі жаһандану кезеңінде әлемдік ақпарттық кеңістік латынның 26 қарпіне негізделген. Әлемдік қарым-қатынаста алыс жатқан елдермен ақпарат алмасу негізінен цифрлық технология арқылы жүзеге асады. Сондықтан Қазақстандағы жаңа әліпби әлемдік ақпараттық байланысқа кең жол ашады. А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының «Тілтаным» журналы. 2017. №3 4 Жаңа әліпби құрамындағы ұлттық дыбыстар латын әліпбиінің шеңберіндегі, компьютерде бар апостроф таңбасымен ғана ерекшеленетіндіктен, бағдарлама- шы мамандар компьютерді пайдалану кезінде арнайы шрифтерді, драйверлерді, ақпаратты сұрыптау және іздеу программаларын жаңадан жасауды қажет етпей- ді, бұл әліпби компьютер бағдарламалары үшін тиімді деп санайды. Біздің елімізде цифрлық ресурстар көбінесе ағылшын тілінің бағдарламалау тіліне негізделген. Осы орайда қазақ тілінің латын қарпінің шеңберінен шықпауы цифрлық ресурстардың қазақ тілінде сақталуы мен бағдарламалау тілдерін қазақ тілінде жасаудың бірден-бір көзі болып табылады. Жаңа әліпбидің латын қарпінің шеңберінде болуы қазақ тіліне қызығушылық танытқан шетелдікдердің қазақ тілін жеңіл үйренуіне мүмкіндік береді. Осы орайда жаңа әліпбидің оқу-әдістемелік тұрғыдан да тиімділігі бар. Алайда жаңа әліпбидің кемшін тұстары да жоқ емес. Апостроф қойылған дыбыстарда дәйекше арнайы бос аралықты тудырады. Бұл сөздердің арасын бөліп, сөздердің тұлғалық дербестігіне көзшалымдық тұрғыдан қабылдауға қиын. Апострофтар қойылған дыбыстар пернетақтада екі рет түймешені басуды қажет етеді. Бір дыбысты екі таңбамен таңбалаумен бірдей деген сөз. Апострофтар әріптің үстіңгі жанына орналасатындықтан, апостроф қойылатын дыбыстармен келген сөздер қатар-қатар жыпырлаған таяқшадан тұратын сияқты болып көрінеді. Қазақ тілінің жазу тарихында «бір дыбыс – бір әріп» деген ұстанымды ұстанып келді. Апострофтар да уақыт және қуат сыйымдылығы бойынша қосәріптік күшті кетіретін болғандықтан, осы ұстанымға қайшы келеді. Апострофтар жазу кезінде кейде ұмытылып не көрінбей кетуі мүмкін. Бұл орыстың төбесінде екі нүктесі бар шырша мағынасындағы «елка» сөзіндегі «Е» дыбысы сияқты, дәйекшесін жоғалтып алуы мүмкін. Ал бұл келешекте төл дыбыстарымызды жоғалтып алуымызға соқтыруы мүмкін. Латын қарпіне көшуде қазақ тілінің жазу емлесіне қатысты проблемаларды шешу де кезекті жұмыстардың бірі болып отыр. Өйткені кирилл қарпінің енуі кезінде қазақ тілінің дыбыс жүйесі мен кейбір сөздердің дыбыстық құрамында қарама-қайшы тілдік құбылыстар орын алған болатын. Мысалы, ми, жи, ки, жүктеу/скачать 1,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|