Тірі ағзалар туралы көп салалы ғылым

Ұлпа дегеніміз

-шығу тегі, құрылысы, атқаратын қызметі ұқсас жасушалар тобы

Өсімдіктердегі ұлпаның түрлері

-6 (түзуші, жабын, негізгі, тірек, өткізгіш және бөліп шығарушы)

Түзуші ұлпа

-сабақтың, тамырдың ең ұшына орналасқан. Ұдайы бөлінуге қабілетті, бір-біріне тығыз жанасқан тірі жасушалардан тұрады. Басқа ұлпалардың барлығы осы ұлпадан түзіледі

Жабын ұлпа

-өсімдік мүшелерінің сыртын қаптап, кеуіп кетуден, сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан сақтайды. Өң, тоз, қыртыс деп 3-ке бөлінеді

Өң

-жасушалары тірі, бір-бірімен тығыз жанасқан.Суды артық буландырудан, зақымданудан қорғайды.

-өңнің өсіндісі

Тоз

-көп жылдық өсімдіктерде өңнің орнын басатын қабат. Су мен улы газдарды, жылуды, дыбысты ішке өткізбейтін, шірімейтін тығыз көп қабатты болады.

-ең соңынан түзілетін қабат

Негізгі ұлпа

-өсімдіктің барлық мүшелерінде кездеседі. Атқаратын қызметіне байланысты фотосинтездеуші, қор жинаушы, су жинаушы, ауа жинаушы деп бөлінеді.

Фотосинтездеуші ұлпа

-жасушаларының қабығы жұқа, жасушааралықтары кең, хлоропластары көп болады.

Қор жинаушы ұлпа

-өсімдік сабағында, пиязшығында, жапырағында, жемтамырында,тамырсабақта кездеседі.

Су жинаушы ұлпа

-жасушаларының қабығы қалың, ірі болады. Вакуолінде желімтек, созылғыш заттар бар, ол ылғалды сақтап тұрады (кактус, бозкілем, семізот, алоэ, агава, сораң. сарсазан)

Жапырақтары шырынды су қорын жинақтайтын өсімдік

-бозкілем

Ауа жинаушы ұлпа

-жасуша арасындағы кеңістіктер ауаға толы борлады. Олар ұлпаларды оттегімен қамтамасыз етеді. Су өсімдіктерінің жапырағын көмірқышқыл газымен байытып, суда қалқуын жеңілдетеді.

Тірек ұлпасы

-жасушаларының қабығы қалың, қатты, өсімдіктің сабақтарында,жапырақтарында, жемістерінде болады.

Алмұрт, шетен, беже (айва), жемістерінің жұмсақ етіндегі қатты қиыршық жасушалар

-тірек ұлпасы

Өткізгіш ұлпа

-қоректік заттарды өсімдіктің бір мүшесінен екінші мүшесіне өткізеді

Сүзгілі түтіктер

-жапырақта түзілген органикалық заттарды барлық мүшелеріне жеткізетін тірі жасушалар

Минералды тұздардың судағы ерітіндісі

-сүректегі түтікшелер арқылы қозғалады.

Бөліп шығарушы ұлпа

-өсімдік мүшелерінің әр жерінде шашыранды орналасқан. Ішке бөлетін және сыртқа бөлетін ұлпалар деп екіге бөлінеді.

Заттарды ішке бөліп шығарушы ұлпалар

-шайыр жолы, эфир майы өзегі, сүт жолдары.

Заттарды сыртқа бөліп шығарушы ұлпалар

-домалақ басты түктер, жабысқақ (безді) түктер, жабысқақ (безді) қабыршақтар, шірнеліктер

Безді жасушалар көп

-шайқурай, эвкалипт, дәмжапырақ, магнолия жапырақтарында, шүйіншөптің тамырларында, қабықта