Тірі ағзалар туралы көп салалы ғылым


Өсімдіктерді вегетативті мүшелері арқылы көбейту



бет6/27
Дата06.01.2022
өлшемі74,51 Kb.
#14191
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   27
Өсімдіктерді вегетативті мүшелері арқылы көбейту.
Тамырсабақтары арқылы көбейтеді

-жыланкияқ, інжугүл

Түйнек арқылы көбейтеді

-картопты

Пиязшықтарымен көбейеді

-пияз, лалагүл, қызғалдақ

Мұртшаларымен көбейеді

-қойбүлдірген, құлпынай

Жас өркендері арқылы көбейеді

-тал, терек, қарағаш, үйеңкі

Сабақ өркенінен сәндік үшін өсірілетін көпжылдық гүлдер


  • қалампыр

Жанастыра телу

-қатар өскен екі өсімдікті бір-біріне жанастырады

Кесінділеп телу

-бір өсімдік өркенінен бүршігі бар бөлігін кесіп алып, екінші өсімдікке ұластыру

Көзшелеп телу

-бір өсімдіктің бүршігін аздаған сүрек бөлімімен қоса кесіп алып телу


Өсімдіктердің көбею (генеративті) мүшелері
Өсімдіктердің көбею (генеративті) мүшелері

-гүл, жеміс, тұқым


Гүл
Гүл дегеніміз

-көбеюге қажетті жыныс мүшелері бар, бұтақтанбайтын, түрі өзгерген, қысқарған өркен

Тек гүлді өсімдіктерген ғана тән, одан жеміс пен тұқым дамиды

-гүл


Гүл бөлімдері

-гүл сағағы, гүл табаны, тостағанша жапырақша, күлте жапырақша, аталық пен аналық

Гүл сағағы

-жапырақ сағағына ұқсас гүлдің жіңішкерген жері

Отырмалы гүлдер

-гүл сағағы жоқ гүлдер. Мысалы беде, қашқаргүл

Гүл табаны

-гүлдің барлық бөлімдері бекінетін гүл сағағының жоғарғы жағындағы кеңейген жері

Тостағаншаның атқаратын қызметі

-гүлдің ішкі бөліктерін қорғау

Күлте

-тостағанша жапырақшалардан кейін орналасады. Хош иісі, тәтті шірнесі, ашық реңдері гүлді тозаңдандыратын бунақденелілерді еліктіреді



Шірнеліктер болады

-күлте түбіндегі жіңішкерген жерде, гүлтабанында, аталық жіпшесінің түбінде, аналық жатынында

Гүл серігі дейді

-тостағанша жапырақша мен күлте жапырақшаны

Жай гүлсерікте болады

-тек тостағанша немес тек күлте

Жай гүлсерікті өсімдіктер

-тек тостағанша жапырақшалары бар: қалақай,қызылша, қымыздық,еменнің атылық гүлдері, қарағаш гүлдері; тек жапырақшалары бар: қызғалдақ, лалагүл, інжугүл

Қос гүлсерікте болады

-тостағаншасы да, күлтесі де

Қос гүлсерікті өсімдіктер

-алма, өрік, шие

Гүлсеріксіз гүлдер

-гүл серігінің екеуі де болмайды

Гүлсеріксіз өсімдіктер

-тал, шаған, терек, еменнің аналық гүлі

Гүлдің негізгі бөлімі

-аналық пен аталық

Аталықтың құрылысы

-аталық жіпшесі және тозаңқап

Аналықтың құрылысы

-ауыз, мойын, түйін (жатын)

Дұрыс гүл

-гүл жазықтығына бірнеше сызық жүргізгенде теңдей бөлікке бөлінсе

Дұрыс гүлді өсімдіктер

-алма, итмұрын, мақта

Бұрыс гүл

-гүл бөлімдеріне бір ғана сызық жүргізуге болса

Бұрыс гүлді өсімдіктер

-соя, үрмебұршақ, сәлбен

Қос жынысты гүл

-бір гүлде аталық пен аналық болса (мақта, қызанақ, картоп,лалагүл)

Дара жынысты гүл

-бір гүлде аталық немес аналық қана болса

Аналық гүл

-тек аналығы бар гүл

Аталық гүл

-тек аталығы бар гүл

Бір үйлі

-аталық гүлдер мен аналық гүлдер бір өсімдікте болса (жүгері, асқабақ, қайың, орман жаңғағы)

Екі үйлі

-аталық гүлдер бір өсімдікте, аналық гүлдер екінші өсімдікте дамыса (қарасора,қалақай, терек, тал)

Жынысыз гүлдер

-жыныс мүшелері дамымайды. Мысалы, күнбағыс, гүлкекіре және т. б. себет гүлшоғырының шетіндегі гүлдер

Гүл формуласы дегеніміз

-гүл құрылысындағы гүл бөліктерінің атын бас әріппен белгілеу

Гүл бөлімдерінің жазықтықтағы көлденең қимасын шартты түрде бейнелеп сызбанұсқасын сызу

- диаграмма


Гүлшоғырлар

Гүлшоғыр дегеніміз

-гүл шығаратын өркенде белгілі ретпен орналасатын ұсақ гүлдер жиынтығы

Жай гүлшоғыр

-жанама сабақшалары бұтақтанбайды, оның ұшы гүлмен бітеді

Шашақ гүлшоғыры

-жеке гүлдері орталықтан таралатын сабаққа гүл сағақтары арқылы кезектесіп орналасады (қарақат, қырыққабат, мойыл, мия, қараған)

Шашақ гүлшоғырында 2 немесе 4 гүл болады

-шеңгел, асбұршақ, жабайы бұршақ

Жай масақ

- жеке гүлдері орталықтан таралатын сабаққа гүл сағақтарынсыз арқылы кезектесіп орналасады (жолжелкен)

Собық


-орталық негізгі сабағы жуан және жамылғы орама жапырақтары бар )жүгері, калла)

Жай шатыр

-гүлшоғырының негізгі сабағы қысқараған, оның дәл ұшынан сағағы ұзын біркелкі шоғырланған бірнеше гүлдер бір жерден шығып таралады (пияз, адамтамыр, наурызшешек, ақшұнақ)

Шоғырбас


-қысқарған жуан негізгі сабаққа сағақсыз гүлдер топтанып тығыз орналасады (беде)

Себет


-қысқарған әрі жалпақ, жуан негізгі сабаққа ұсақ гүлдер лрналасады. Оның жиегін жасыл түсті орама жапырақтар қоршап тұрады (күнбағыс, бақбақ, өгейшөп, гүлкекіре)

Күрделі гүлщоғырлар

-жай гүлшоғырлардың ары қарай бірнеше қайтара бұтақтануынан пайда болады.

Күрделі шашақ (сыпыртқы гүлшоғыр)

-негізгі сабақтан бұтақтанып, гүлдері 2 қатарда шашақталады (жүзім, гүлшетен, тары ,күріш)

Күрделі масақ

-орталық сабаққа бірнеше жай масақша гүлдер топтанады. Әр масақшада 2-3 гүлден болады (бидай, қарабидай, бидайық)

Сырға гүлшоғыры

-масақ пен шашақ гүлшоғырына ұқсас. Айырмашылығы – негізгі орталық сабағы иілгіш, гүлдеп болған соң тұтас үзіліп түседі (қайың, терек, тал, көктерек)

Күрделі шатыр

-бірнеше жай шатыр гүлшоғырынан құралады (сәбіз, балдырған, аскөк)

Гүлшоғырлардың биологиялық маңызы

-тозаңданып, ұрықтануға



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   27




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет