Өсімдіктерді вегетативті мүшелері арқылы көбейту.
Тамырсабақтары арқылы көбейтеді
-жыланкияқ, інжугүл
Түйнек арқылы көбейтеді
-картопты
Пиязшықтарымен көбейеді
-пияз, лалагүл, қызғалдақ
Мұртшаларымен көбейеді
-қойбүлдірген, құлпынай
Жас өркендері арқылы көбейеді
-тал, терек, қарағаш, үйеңкі
Сабақ өркенінен сәндік үшін өсірілетін көпжылдық гүлдер
Жанастыра телу
-қатар өскен екі өсімдікті бір-біріне жанастырады
Кесінділеп телу
-бір өсімдік өркенінен бүршігі бар бөлігін кесіп алып, екінші өсімдікке ұластыру
Көзшелеп телу
-бір өсімдіктің бүршігін аздаған сүрек бөлімімен қоса кесіп алып телу
Өсімдіктердің көбею (генеративті) мүшелері
Өсімдіктердің көбею (генеративті) мүшелері
-гүл, жеміс, тұқым
Гүл
Гүл дегеніміз
-көбеюге қажетті жыныс мүшелері бар, бұтақтанбайтын, түрі өзгерген, қысқарған өркен
Тек гүлді өсімдіктерген ғана тән, одан жеміс пен тұқым дамиды
-гүл
Гүл бөлімдері
-гүл сағағы, гүл табаны, тостағанша жапырақша, күлте жапырақша, аталық пен аналық
Гүл сағағы
-жапырақ сағағына ұқсас гүлдің жіңішкерген жері
Отырмалы гүлдер
-гүл сағағы жоқ гүлдер. Мысалы беде, қашқаргүл
Гүл табаны
-гүлдің барлық бөлімдері бекінетін гүл сағағының жоғарғы жағындағы кеңейген жері
Тостағаншаның атқаратын қызметі
-гүлдің ішкі бөліктерін қорғау
Күлте
-тостағанша жапырақшалардан кейін орналасады. Хош иісі, тәтті шірнесі, ашық реңдері гүлді тозаңдандыратын бунақденелілерді еліктіреді
Шірнеліктер болады
-күлте түбіндегі жіңішкерген жерде, гүлтабанында, аталық жіпшесінің түбінде, аналық жатынында
Гүл серігі дейді
-тостағанша жапырақша мен күлте жапырақшаны
Жай гүлсерікте болады
-тек тостағанша немес тек күлте
Жай гүлсерікті өсімдіктер
-тек тостағанша жапырақшалары бар: қалақай,қызылша, қымыздық,еменнің атылық гүлдері, қарағаш гүлдері; тек жапырақшалары бар: қызғалдақ, лалагүл, інжугүл
Қос гүлсерікте болады
-тостағаншасы да, күлтесі де
Қос гүлсерікті өсімдіктер
-алма, өрік, шие
Гүлсеріксіз гүлдер
-гүл серігінің екеуі де болмайды
Гүлсеріксіз өсімдіктер
-тал, шаған, терек, еменнің аналық гүлі
Гүлдің негізгі бөлімі
-аналық пен аталық
Аталықтың құрылысы
-аталық жіпшесі және тозаңқап
Аналықтың құрылысы
-ауыз, мойын, түйін (жатын)
Дұрыс гүл
-гүл жазықтығына бірнеше сызық жүргізгенде теңдей бөлікке бөлінсе
Дұрыс гүлді өсімдіктер
-алма, итмұрын, мақта
Бұрыс гүл
-гүл бөлімдеріне бір ғана сызық жүргізуге болса
Бұрыс гүлді өсімдіктер
-соя, үрмебұршақ, сәлбен
Қос жынысты гүл
-бір гүлде аталық пен аналық болса (мақта, қызанақ, картоп,лалагүл)
Дара жынысты гүл
-бір гүлде аталық немес аналық қана болса
Аналық гүл
-тек аналығы бар гүл
Аталық гүл
-тек аталығы бар гүл
Бір үйлі
-аталық гүлдер мен аналық гүлдер бір өсімдікте болса (жүгері, асқабақ, қайың, орман жаңғағы)
Екі үйлі
-аталық гүлдер бір өсімдікте, аналық гүлдер екінші өсімдікте дамыса (қарасора,қалақай, терек, тал)
Жынысыз гүлдер
-жыныс мүшелері дамымайды. Мысалы, күнбағыс, гүлкекіре және т. б. себет гүлшоғырының шетіндегі гүлдер
Гүл формуласы дегеніміз
-гүл құрылысындағы гүл бөліктерінің атын бас әріппен белгілеу
Гүл бөлімдерінің жазықтықтағы көлденең қимасын шартты түрде бейнелеп сызбанұсқасын сызу
- диаграмма
Гүлшоғырлар
Гүлшоғыр дегеніміз
-гүл шығаратын өркенде белгілі ретпен орналасатын ұсақ гүлдер жиынтығы
Жай гүлшоғыр
-жанама сабақшалары бұтақтанбайды, оның ұшы гүлмен бітеді
Шашақ гүлшоғыры
-жеке гүлдері орталықтан таралатын сабаққа гүл сағақтары арқылы кезектесіп орналасады (қарақат, қырыққабат, мойыл, мия, қараған)
Шашақ гүлшоғырында 2 немесе 4 гүл болады
-шеңгел, асбұршақ, жабайы бұршақ
Жай масақ
- жеке гүлдері орталықтан таралатын сабаққа гүл сағақтарынсыз арқылы кезектесіп орналасады (жолжелкен)
Собық
-орталық негізгі сабағы жуан және жамылғы орама жапырақтары бар )жүгері, калла)
Жай шатыр
-гүлшоғырының негізгі сабағы қысқараған, оның дәл ұшынан сағағы ұзын біркелкі шоғырланған бірнеше гүлдер бір жерден шығып таралады (пияз, адамтамыр, наурызшешек, ақшұнақ)
Шоғырбас
-қысқарған жуан негізгі сабаққа сағақсыз гүлдер топтанып тығыз орналасады (беде)
Себет
-қысқарған әрі жалпақ, жуан негізгі сабаққа ұсақ гүлдер лрналасады. Оның жиегін жасыл түсті орама жапырақтар қоршап тұрады (күнбағыс, бақбақ, өгейшөп, гүлкекіре)
Күрделі гүлщоғырлар
-жай гүлшоғырлардың ары қарай бірнеше қайтара бұтақтануынан пайда болады.
Күрделі шашақ (сыпыртқы гүлшоғыр)
-негізгі сабақтан бұтақтанып, гүлдері 2 қатарда шашақталады (жүзім, гүлшетен, тары ,күріш)
Күрделі масақ
-орталық сабаққа бірнеше жай масақша гүлдер топтанады. Әр масақшада 2-3 гүлден болады (бидай, қарабидай, бидайық)
Сырға гүлшоғыры
-масақ пен шашақ гүлшоғырына ұқсас. Айырмашылығы – негізгі орталық сабағы иілгіш, гүлдеп болған соң тұтас үзіліп түседі (қайың, терек, тал, көктерек)
Күрделі шатыр
-бірнеше жай шатыр гүлшоғырынан құралады (сәбіз, балдырған, аскөк)
Гүлшоғырлардың биологиялық маңызы
-тозаңданып, ұрықтануға
Достарыңызбен бөлісу: |