Тірі болсам, хан баласында қазақтың хақысы бар еді, қазаққа қызмет қылмай қоймаймын!
«Сообщите немедля[:] возражаете ли против временной
жүктеу/скачать 15,39 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шұғыл хабарлаңыздар: Букейхановтың Қазақстанға уақытша баруына неме- се сіздерде тұрақты жұмыс істеуіне қарсысыздар ма
| «Сообщите немедля[:] возражаете ли против временной
поездки Букейханова в Казахстан или постоянной его ра- боты у вас. № 11064/с – 3837/ш СТАЛИН». 52 Ал енді жеделхаттың мәтініне, дәлірек айтсақ – И. Сталиннің сұрақты қалай қойғанына назар аударсақ, біріншіден, ол «ҚАРСЫСЫЗДАР МА?» [«ВОЗРАЖАЕТЕ ЛИ?»] деп сұрап, өзі қалаған «ИӘ, ҚАРСЫМЫЗ» дегендей жауап алғысы келген- дей көрінеді. Егер сұрағын «ҚАЛАЙ ҚАРАЙСЫЗДАР» неме- се «ҚАРСЫ ЕМЕССІЗДЕР МЕ?» деп орыс тілінің заңдылығына сәйкес сауатты қойғанында: «ЖОҚ, ҚАРСЫ ЕМЕСПІЗ!» деген жауап келу мүмкіндігі басымырақ еді. Екіншіден, И. Сталиннің «Шұғыл хабарлаңыздар: Букейхановтың Қазақстанға уақытша баруына неме- се сіздерде тұрақты жұмыс істеуіне қарсысыздар ма?» деуіне қарағанда, Ә. Бөкейхан «елге жібер!» деп Бүкілресейлік 51 Әлиасқар Әлібеков (1893–1937) – мемлекет және әскери қайраткер. Қазақ-Қырғыз АССР-ның 1-інші құрылтайына қатысты (Орынбор, 04.10.1920 ж.). 1920–1925 жж. Орынборда тұрып, 1925 жылдың соңына дейін жер бойынша халық комиссары болды. 1932 ж. Ленинградтың су-мелиорация институтын бітірді. 1933–1937 жж. – Орта Азиялық ауыл шаруашылығын ме- лиорациялау және механизациялау институтының директоры болды. 52 РМӘСТМ (РГАСПИ): 558 қор, 11 тізбек, № 35 іс, 22–23 парақтар. 35 коммунистік (бәлшебектік) партияның Бас хатшысы, 1927 жылға қарай – СССР-дың іс жүзінде диктатор-басшысы болып үлгерген И. Сталиннің де әбден мазасын алғанға ұқсайды. Алты Алаш көсемінің тіпті қысқа уақытқа баруынан не біржола елге оралуынан совет өкіметінің, оның ішінде әсіресе И. Сталиннің қатты сескенуіне толық негіз болған. Қыр баласы – елағасының сирек те болса елге қарай басқан әр қадамы, әр сапары бұқара халықтың көңіл-күйін, рухын бір көтеріп тас- тайтын. Мысалға, Смахан төренің естелігіне сенсек, 1916 жылы 19 бен 31-дегі жігіттерді майданға қара жұмысқа жіберіңдер, қарсыласпаңдар, босқа қырылып қаласыңдар деген үгіт- насихатпен Адай оязына барғанда, адай елі Әлиханды алдынан ту алып шығып: – Ханымыз келді, – дегенде, ол: – Қойыңдар! – деп ақылын айтып қойғызады. 53 Академик Ә. Марғұланның естелігіне сәйкес, одан 10 жыл кейін, 1926 жылдың жазында СССР ҒА-ның антропологиялық экспедициясымен барғанында Адай елі Әлиханды зор құрметпен, қошеметпен күтіп, үстіне жарғақтан шапан жабады. 54 1920–30-жылдарды айтпағанда, осы күні қазақ зиялылары мен ғалымдарының ортасында Әлиханды «нағыз ұлт көсемі», қазақтың «тұңғыш президенті», «премьер-министрі» деп жыр қылып айтып жүргені де рас емес пе!? Ал кезінде өзін «езілген барлық халықтың көсемі» рөлінде көргісі келген И. Сталин НКВД-ның құпия мәліметтері негізінде Ә. Бөкейханның әрбір қадамын зер салып қадағалап, оның қалың қазақ арасындағы зор абырой-беделін, ықпалын қызғанышпен көріп-сезіп отырды. Оған бірден-бір дәлел: Қыр баласы – елағасына 1937 жылдың 3–25 қыркүйегінде тағылған айптамасында «оның [Ә. Бөкейханның] Қазақстанға барған жүктеу/скачать 15,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|