Тірі болсам, хан баласында қазақтың хақысы бар еді, қазаққа қызмет қылмай қоймаймын!
Кітап сыны ЖЕРДІҢ ЖАРАТЫЛЫСЫ ЖАЙЫНДА
жүктеу/скачать 15,39 Mb. Pdf көрінісі
|
e0be8266bf1c310cf368d6fe2d998af0
| Кітап сыны
ЖЕРДІҢ ЖАРАТЫЛЫСЫ ЖАЙЫНДА ӘҢГІМЕЛЕР (Қазақша аударған Әуезұлы Мұқтар. Басқан Түркістан мем- лекет баспасы. 92 бет. Қақы 40 тиын. Ташкент, 1924 жыл.) Кітапша таулар өзгереді деп басталады. Біз көріп жүрген таудың бәрі тас, ол тастың үлкені бар, уағы бар. Үлкен тас уақталады да тұрады, уақ тас ... шық, құм, тозаң осымен болады. Бұларды су ағызып апарып ойда, өзен ортасында, көлде түндіреді, еркінді (?) қабат-қабар жер болады. – Күнде көрген тастың қаңқасы, беріктігі мынау, мұны кім бұзады? – деп те оқушылар сұрақ қоймас па екен? Мұны қарастырайық. Бөтелкеге су толтырып, аузын ашаға қағып тығындап, аязға та- сташы. Бөтелке су қатқанда быт-шыт болады. Бөтелке орнына шойын құман алсақ, бұдан-дағы қатқандағы судың шегінген [ісінген] күшіне шыдамай быт-шыт болады. Мұны мектептегі мұғалімдер шәкірт балаларға тәжірибе қылып көрсетсе, артық іс болар еді. Сарыарқаның белінде, Түркістанда қотан жанында шоқпар тасы жоқ бір қыстау жоқ. Күздігүні түнде су қататын суық болғанда, үйдің қасындағы тастың басына су құйшы, жарығы жоқ тас бол- майды. Жарыққа құйылған су қатады да тасты айырып, жарып жібереді. Біз құдірет күшті деп келеміз, шелекші күшігі құдіреттен ....... күшті дейді. Білім бәрінен қатқан судың тепкісі күшті дейді. Жаңбыр, қар жауса, шық түссе, тастың жарығын барып жайла- са, бұлар суықта барып қатса, сына болып тасты жарады да бұзады. Қазақшаға аударған жолдас орысқа еріп кетіп, Қырымда Аю- тазды (?) жазған (12-бет). Бұл арада Алтай, Алай, Тарбағатай оқушы қазаққа әсер беретін, ұғымды болар еді. «Қара тастың ұрығы, қиыршығы» деп жазушы келеді (14- бет). Ұрық өсімдікте ғой, ұрық өсіп-өледі ғой. «Сұлу да (?) ұрықтары жоғалады» деп жазушы келеді (16-бет). «Тозған сұлу да диерменге тартқан тарыдай тозаң, қиыршық болады» десе қайтеді? 52-бетте «ізбес» деп жазушы [жазыпты]. «Ізбесті» біздің қазақ тас кендір дейді. Ізбестен гөрі тас кендір қазаққа ұғымды емес пе? 54-бетте «тастанған балық» деген. Міне, бұл орнына келген сүйкімді сөз. Жолдас Мұқтар орыс кітабын қазақшалауға мерген, жазуы артықша қазақша, қазаққа ұғымды. Бұл кітапты хат білетін қазақ, мұғалім, шәкірт мұқтасар [«мұқтарша» емес пе?] етіп оқымасқа болмайды. Бұл кітапты оқыған адамның көзі ашылады, білім соқпағына түседі. Ақылы, зейіні май асаған ауыздай қарық болады. Қыр баласы. «Еңбекші қазақ» газ., № 295, 28.02.1925 ж. Орынбор-Қызылорда. |