-  МАЗМҰНЫ Сурет 1.4 Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 27
Түсу кезіндегі айрықша жағдайлар
Диагностикалық тестілеу немесе түсу емтихандары
Дереккөз: ЭЫДҰ сарапшылар тобы.
Мектепке дейінгі білім беру
Мектепке  дейінгі  ұйымдар  желісі  (негізінен  мемлекеттік)  0  жастан  6  жасқа  дейінгі
балалар  үшін  мектепке  дейінгі  білім  беруді  ұсынады.  Қосымша  оқыту  ұйымдары,  балалар 
үйлері  мен  мектеп-интернаттар  ата-анасының  қамқорлығынсыз  қалған  балаларға 
мектепке  дейінгі  білім  беруді  жүзеге  асырумен  шұғылданады.  ҚРСА  деректері  бойынша,
соңғы  кездері  мемлекеттік  балалар  бақшасының  саны  артуда,  2012  жылғы  жағдай
бойынша  584  305  баланы  таза  қабылдаған    7  221  мекемеге  жетті  (бұл  2007  жылмен 
салыстырғанда 151%-ға артық).
Бастауыш және орта білім беру 
Қазақстан  Республикасында  мектептік  білім  беру  жүйесі  мектеп  үлгілерінің  әр  түрлі 
желісімен  ұсынылған.  2011  жылы  7  696  мектеп  болды:  оның  ішінде  7  584-і  мемлекеттік, 
ал  112-і  жекеменшік.  7  584  мемлекеттік  мектептің  7  567-і  Қазақстан  Республикасы  Білім 
және  ғылым  министрлігіне  (ҚР  БҒМ)  және  жергілікті  атқарушы  билікке  (ЖАБ) 
бағынысты  болды,  оның  ішінде  73  мектеп  -  басқа  министрліктерге  бағынысты.  ҚР  БҒМ 
мен  ЖАБ  бағынысты  7  567  мектептің:  7  465-і    негізгі  білім  беретін  мектептер,  102-і 
арнайы білім беру қажеттіліктерін ұсынатын ұйымдар болып табылды.
Бастауыш  білім  беру  4  жыл  ұзақтығымен  6  немесе  7  жастан  басталады.  Негізгі  орта
білім берудің ұзақтығы 5 жылды құрайды, одан кейін 2 жыл жоғары сыныптарда немесе 3
жылдан  4  жылға  дейін  орта  техникалық  және  кәсіптік  білім  беру  ұйымдарында  білім
алады.    2011  жылғы  жағдай  бойынша  9-шы  сынып  оқушыларының  2/3  жуығы
мектептерде  толық  орта  білімді  жалғастырған,  ал  сол  уақытта  оқушылардың  1/3-і  КББО
ұйымдарында  білім  алған  (АТО,  2012).  Толық  орта  білімді  табысты  аяқтаған  оқушылар
оқу  мерзімі  2  жылдан  3  жылға  дейін  КББО  ықшамдалған  бағдарламалары  аясында  КББО
ұйымдарында білім ала алады.
Орта  білім  мектептерде,  «шағын  жинақталған  мектептерде»  (ШЖМ),  гимназияларда, 
лицейлерде  және  негізгі  оқу  пәндері  (математика,  физика,  тілдерден  және  т.б.)  бойынша 
тереңдетіп  оқытатын  мектептерде  беріледі.  Шағын  жинақталған  немесе  толық  емес 
мектептер  -  бұл  негізінен  ауылдық  жерлердегі  әр  жыл  бойынша  бөлінген  топтар
арасында  сыныптарға  бөлу  үшін  қажетті  оқушылар  саны  жетіспейтін    шағын  мектептер, 
сондықтан  әр  түрлі  жастағы  оқушыларды  оқыту  бірге  жүргізіледі.  Тіпті,  ең  кіші  ауылдық 
жерлерде  тиісті  мектеп  жасындағы  адамдардың  саны  5  болғанда  бастауыш  мектеп  ашуға
мүмкіндік  беріледі.  Кесте  1.3  көрсеткендей,  2011  жылғы  жағдай  бойынша,  оқушылардың 
жалпы  контингентінен  (2012  ж.  -    15,4%)  небәрі  15,9%  ғана  қамтуды  құрағанына
қарамастан,  7  465  жалпы  білім  беретін  мектептің  4  221  (57%)    мектебі  «шағын 
жинақталған» болып табылды (2012 ж. - 56%).
Кейбір  облыстарда  мектептердің  басым  бөлігі  шағын  жинақты  болып  табылады,
оның  ішінде,  Солтүстік  Қазақстанда  (85,9%),  Ақмолада  (81,0%),  Қостанайда  (75,9%)  және
Батыс  Қазақстанда  (74,3%).  2010  жылы  шағын  жинақталған  мектептердің  20,9%-ға 
жуығы  -  бастауыш  білім,  22,4%-ы  -  негізгі  орта  білім,  56,6%-ы  толық  орта  білім  берді.
Сол  жылы  шағын  жинақталған  мектептердегі  бастауыш  сынып  оқушыларының
орташа  саны  бір  мектепке  -  12  оқушыны  құраса,  негізгі  орта  білім  беру  мектептерінде  -
45  оқушыны,  толық  орта  білім  беру  мектептерінде  бір  мектепке  146  оқушыны  құрады. 
Небәрі  5  оқушы  оқитын  шағын  жинақталған  мектептер  бар  (ҚР  БҒМ,  2011).  Осы  есепте 
¯
«
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
28 - 
МАЗМҰНЫ
ары  қарай  қарастырылатындай,  шағын  жинақталған  мектептер  әр  түрлі  жастағы
оқушылар,  инфрақұрылым  мен  мамандардың  жетіспеуі,  сонымен  қатар,  жалпы  алғанда,
білім сапасының төмендеуі сияқты белгілі мәселелерге кезігіп отыр.
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
2 - 
МАЗМҰНЫ
Бұл  жұмыс  ЭЫДҰ  Бас  хатшысының  жауапкершілігі  аясында  жарияланады.  Берілген 
пікірлер  мен  жарияланымда  келтірілген  дәлелдер  ЭЫДҰ  мен  ЭЫДҰ  мүше  мемлекеттері 
үкіметтерінің ресми көзқарастарын көрсетуі міндетті емес.
Бұл жарияланым және онда ұсынылған кез-келген географиялық карталар қандай да бір 
аумақ болмасын мәртебе немесе тәуелсіздік, халықаралық шекаралар мен бөлу сызықтарын 
анықтау, сонымен қатар, қандай да бір аумақтарға, қалаларға және аймақтарға байланысты 
сұрақтарына қатысты қасақана емес сипатта берілген.
ЭЫДҰ бастапқы басылымда ағылшын және француз тілдерінде атауы: 
Reviews of National Policies for Education: Secondary Education in Kazakhstan 
© 2014 OECD
Барлық құқықтары қорғалған.
© 2014 «Ақпараттық-талдау орталығы» АҚ қазақ тіліндегі баспасы үшін
Аударманың ғылыми редакторы  - пед.ғ.д., профессор Шолпан Каланова
Израиль  бойынша  статистикалық  деректер  Изральдің  құзыретті  органдарының  жауапкершілігімен  ұсынылған.  ЭЫДҰ  бұл 
деректерді  пайдалануы  халықаралық  құқық  қағид  аларына  сәйкес  Голан  жотасы,  Шығыс  Иерусалим  мәртебесі  мен  Батыс 
жағалаудағы израильдік тұрғындарға қатысты біржақты бейнелеу болып табылмайды.
Фотоның авторы туралы мәліметтер: © Anton Andronov/Fotolia.com  қараңыз.
ЭЫДҰ жарияланымдарының түзетулерін Интернеттегі www.oecd.org/publishing/corrigenda адресінен табуға болады.

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
30 - 
МАЗМҰНЫ
дарынды  балаларға  арналған  көптеген  басқа  да  мектептер  бар.  Ең  беделдісі  мемлекет 
құрған  және  қаржыландыратын  Назарбаев  Зияткерлік  мектептерінің  (ары  қарай  -  НЗМ)
желісі  болып  табылады.  Мемлекеттің  барлық  жерлерінде  НЗМ  желісінің  құрылысы
аяқталу  шараларына,  сонымен  қатар,  үкіметтің  кейін  барлық  білім  беру  жүйесі  бойынша
тарату  жоспарланған  жаңа  білім  беру  тәжірибесін  апробациялау  шараларына  байланысты
осындай тағы 20 мекте чп ашу жоспарлауда. Сонымен қатар, гимназия, лицей немесе жай
мектеп  сияқты  санаттарға  жатқызуға  болатын  көптеген  басқа  да  мектеп  санаттары  бар. 
Терминология  стандартталмағандықтан,  дарынды  балаларға  арналған  жалпы  мектеп
санын  немесе  осы  санаттағы  мектеп  оқушыларының  жалпы  санын  анықтаудың
қарапайым  тәсілі  жоқ.  Басқа  жағынан  қарағанда,  қазіргі  таңда  оқуда  қиындықты  сезетін
балаларды оқытуға арналған мектептер жоқ.
Арнайы  қажеттілігі  бар  оқушыларға  білімі  беру,  2011  ж.  жағдай  бойынша,  102
«түзетуші  мектептерде»  (Қазақстандағы  ресми  жіктеуішке  сәйкес),  сонымен  қатар,  жалпы
білім  беретін  мектептердің  274  арнайы  тобында  және  1  318  арнайы  сыныптарында
қамтамасыз етілді, ал, 7 882 бала үйінде білім алды. Арнайы қажеттілігі бар 15 639 бала -
түзетуші  мектептерде,  ал,  9  144  бала  жалпы  білім  беретін  мектептердің
мамандандырылған сыныптарында арнайы білім алды.
Соңғы  онжылдықта  жекеменшік  мектептер  санының  өсуіне  қарамастан,  бастауыш
және  жалпы  орта  білім  беретін  жекеменшік  мектептердің  үлесі  мемлекет  бойынша  өте
төмен  болып  отыр.  Қазақстанда  тек  1,5%  мектеп  қана  жекеменшік  болып  табылады,
дегенмен,  бұл  санаттағы  мектеп  оқушыларының  жалпы  санының  жартысына  жуығы
Алматы  қаласында  орналасқан,    2010  және  2011  жж.  аралығында  едәуір  өскен.
Әдеттегідей,  жекеменшік  мектептер  көп  жағдайда  халықаралық  тәжірибеге 
жақындатылған  оқу  бағдарламалары  мен  тәжірибелерін  ұсынады,  балаларын  шетелдік 
ЖОО-да оқуын қалаған жоғары деңгейлі табысы бар отбасы санатына есептелген.
Қазақстанның  мектептерінде  оқыту  қазақ  немесе  орыс  тілдерінде  жүргізіледі,  бұл 
жағдайда  екі  тілдің  басқасы  екінші  тіл  ретінде  және  ағылшын  тілі  үшінші  тіл  ретінде 
оқытылады.  Қазақ  тілінде  оқытатын  мектептерге  баратын  оқушылардың  үлесі  соңғы 
жылдары  өскен  және  2011  жылы  63,8%-ға  артқан  (Кесте  1.3).  Сондай-ақ,  түрік  тілін
қосқанда,  оқытуды  төрт  тілде  жүргізетін  29  қазақ-түрік  лицейі  бар.  Сонымен  қатар,
қағида  бойынша,  көптілді  білім  беруді  ұсынатын  тәжірибеде  пәндердің  басым  бөлігін 
ағылшын  тілінде  немесе  басқа  қосымша  тілде  оқытуды  білдіретін  дарынды  балаларға
арналған мектептер мен халықаралық мектептер бар.
Ортадан кейінгі білім беру
Ортадан  кейінгі  білім  беру  гуманитарлық  (ұзақтығы  2  жыл)  немесе  техникалық  және
кәсіптік  білім  беру  (ұзақтығы  бір  жылдан  кем  емес)  ұйымдарында  қамтамасыз  етіледі. 
2011/2012  жж.  жағдай  бойынша  барлығы  146  университет,  академия,  институт,  сонымен 
қатар,  жоғары  мектептер  мен  колледждер  ортадан  кейінгі  және  үштік  білім  беру 
бағдарламалары  бойынша  білім  беруді  жүргізді.  Кем  дегенде  4  жыл  оқып  және  кем
дегенде  128  ECTS
5
  кредит  жинап,  оқуды  аяқтаған  соң  бітірушілер  бакалавр  академиялық
дәрежесін  алуы  мүмкін.  ЖОО-на  қабылдау  жүйесі  Ұлттық  бірыңғай  тестілеу  (ҰБТ)
нәтижесіне  негізделген,  11  сыныптың  соңында  орта  мектептің  толық  курсын  аттестаттау 
және  ЖОО-на  түсу  емтиханы  біріктірілген  түрде  ұсынылады.  2011  жылы  ҰБТ  қамтылуы
барлық  орта  мектеп  бітірушілерінің  79%-н  құрады.  Қазақстан  2010  жылы  Болон  процесіне
қосылды.
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 31
Қазақстандағы білім беру халықаралық салыстырулар мәнмәтінінде
2009  жылы  Қазақстан    «Барлығына  арналған  білім  берудің»  алты  мақсатының
төртеуін  оның  ішінде,  жалпыға  бірдей  бастауыш  білім  беруді,  ересек  тұрғындардың 
сауаттылығын,  білім  беру  сапасы  мен  гендерлік  белгіні  пайдаланған  ЮНЕСКО-ның 
«Барлығына  арналған  білім  беру»  даму  Индексі  бойынша  бірінші  орынды  иеленді. 
ЮНЕСКО-ның  статистика  Институтының  деректерімен,  2010  ж.  жағдай  бойынша 
Қазақстан  жалпыға  бірдей  бастауыш  білім  беру  деңгейіне  (99,0%)  қол  жеткізіп,  оның
үстіне,    5  сыныпқа  дейінгі  шарықтау  қарқыны  100%  жуық,  сонымен  қатар,  ересек
тұрғындардың  жалпы  сауаттылық  деңгейін  (99,6%)  және  гендерлік  біркелкіліктің
жоғарылығын  (99,3%)  құрады.  Тұрғындардың  білімділік  деңгейі  сондай-ақ  жоғары.  25
және  одан  жоғары  жастағы  ересек  тұрғындардың  ширек  бөлігінің  үштік  білімі,  30%-ның
ортадан  кейінгі  дәрежелі  білімі  бар,  оның  үстіне,    40%-ның  толық  орта  білімі  бар.  Толық
емес  орта  және  одан  төмен  білімі  бар  ересек  тұрғындардың  үлесі  2010  жылы  тек  3%
құрады.  Ерлерге  қарағанда  әйелдердің  білім  деңгейі  жоғары;  23%  ерлермен
салыстырғанда  28%  әйелдердің  үштік  білім  туралы  дипломдары  бар,  сонымен  бірге,  29%
ерлермен салыстырғанда 33% әйелдер ортадан кейінгі білім беру дәрежесін алған.
Қазақстанның  жаратылыстану  ғылымдары  мен  математика  бойынша  халықаралық 
олимпиадаларға  қатысатын  ескі  дәстүрі  бар.  2010  жылы  Қазақстан  51-ші  Халықаралық
математикалық  олимпиаданы  өткізіп,  қазақстандық  оқушылар  98  қатысушы  мемлекеттің
арасында  5-ші  орынды  иеленді.  Бұдан  басқа,  Қазақстан  халықаралық  оқушылардың
білімін  бағалау  жүйесіне:  2007  жылы  алғаш  рет  Мектептік  үлгерімді  бағалау  бойынша
халықаралық  Ассоциация  өткізген  «Халықаралық  математика  және  ғылымдар  бойынша
зерттеу  аясындағы  трендтер»  (TIMSS)  жүйесіне,  ал  одан  кейін  Халықаралық
оқушылардың  білім  берудегі  жетістіктерін  бағалау  бойынша  ЭЫДҰ  Бағдарламасының
 (PISA) 4-ші кезеңіне 2009 ж. қатысты
TIMSS  халықаралық  бағалу  жүйесі  аясында  математика  және  ғылыми  пәндер  саласы
бойынша  басқа  мемлекеттердегі  жастас  құрбыларымен  салыстыру  арқылы  4  және  8
сынып  оқушыларының  үлгерім  деректері  ұсынылады.  TIMSS  зерттеуі  4  жылдық  кезең 
негізінде  жүргізіледі,  сонымен  бірге,  1995,  1999,  2003,  2007  және  2011  жж.  мәліметтер 
жинақталған  болатын.  ЭЫДҰ  PISA  бағдарламасы  әрбір  үш  жылда  өткізілетін,  оқылым,
математика  және  ғылыми  пәндер  саласындағы  оқушылардың  оқу  нәтижелерін 
халықаралық  салыстырып  зерттеу  болып  табылады.  Әрбір  зерттеу  кезеңі  үшін  негізгі 
аймағы  ретінде  үш  тестілеу  саласының  біреуі  таңдалады;  қалған  екі  аймағы  маңызсыз 
сала болып табылады және бұл зерттеуде аз бөлімі бар.
Қазақстан  TIMSS  зерттеулеріне  2007  және  2011  жж.,  сонымен  қатар,  PISA
бағдарламасының  зерттеуі  аясында    2009  және  2012  жж.  қатысты  (осы  баяндаманы 
даярлау  мерзіміне  2012  ж.  PISA  кезеңінің  нәтижелері  әлі  қолжетімсіз  болды).  TIMSS 
зерттеуі  аясында    Қазақстан  әлемнің  36  мемлекетінен  4  сынып  оқушыларының  арасынан 
математика  бойынша  5-ші  орынды  және  ғылыми  пәндер  бойынша  11-ші  орынды  иеленді.
Жүйелі  нәтижелелік  деңгейі    2011  ж.  TIMSS  кейінгі  зерттеу  кезеңі  аясында  шамамен
орташа  деңгейге  дейін  едәуір  төмендеген.  Қазақстан  әлемнің  50  елінің  ішінде  4  сынып 
оқушыларының  арасында  математика  бойынша  тестілеу  аясында  27  орынды  және  4 
сынып  оқушыларының  арасында  ғылыми  пәндер  бойынша  тестілеу  аясында  32  орынды,
сонымен  қатар,  8  сынып  оқушылары  42  мемлекеттің  ішінде  математика  бойынша  17
орынды  және  ғылыми  пәндер  бойынша  20  орынды  иеленді.  2009  жылы  PISA  зерттеулері
аясында  Қазақстан  математика  бойынша  405  балл  (75  елдің  ішінде  56  орын),  ғылыми 
пәндер  бойынша  400  балл  (64  орын)  және  оқылым  бойынша  390  балл  (64  орын)  алды.
2007  ж.  TIMSS  рейтингінің  жаман  емес  нәтижелерімен  салыстырғанда,  PISA  нәтижелері 
білім беру органдары мен кең жұртшылыққа төмен ретінде қабылданды.
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
32 - 
МАЗМҰНЫ
Мектепке дейінгі білім беру саласындағы білім беру реформаларының күн тәртібі 
Қазақстан  ұзақ  және  айтулы  өткеніне  қарайды,  дегенмен,  тәуелсіз  мемлекет  ретінде
елдің  тарихы  бұрынғыдай  өте  жас.  Өзгеріс  рухын  өмірдің  көптеген  салаларында  сезінуге
және  байқауға  болады,  сонымен  бірге,  болашақты  амбициозды  елестету  мемлекеттің 
экономкасы  үшін  маңызды  мәні  бар  білім  беру  сияқты  секторларда  саясатты  басқару
үшін  жалпы  дереккөз  болып  табылады.  Болашақтағы  ұлттық  білім  беруді  елестету,
2020  жылға  қарай  Қазақстан  экономикасы  дамыған  және  жоғары  білікті  жұмыс  күші  бар 
білімді    мемлекетке  айналатынын  болжайтын  Білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға 
арналған  мемлекеттік  бағдарламасында  көрініс  тапқан  (ҚР  БҒМ,  2010).  Осы  бағыттағы 
ұлттық  білім  беруді  дамыту  бойынша  жоспары  -  бұл  жүзеге  асырылатын  реформаның  жай
техникалық  құрылымына  қарағанда  әлдеқайда  үлкен.  Бұл  -  білім  беру  секторын  мұқият
қайта  құру  мен  секторды  өзгерту  арқылы  экономикалық,  саяси  және  әлеуметтік-мәдени 
өркендеу  кепілі  болатын  кешенді  стратегия.  Реформалау  бағдарламасын  әзірлеу,  осылайша 
қызмет  етуге  үнделген  жалғастық  кепілдемесі  ретінде  -  білім  беру  саласындағы  өзгерістің 
бұл  аспектсі  реформаларды  табысты  жүзеге  асыруда  шешуші  мәнге  ие  бола  алады  (Ендірме
 1.1 қараңыз).
Ендірме 1.1 Чилидегі білім беру саясатының жалғастығы мен реттілігі
Чилидің  білім  беру  саласындағы  саясатының  айқын  сипаты  соңғы  13  жылда  жалғастық  пен
реттілік  болып  та  былады.  Бұл  Чили  оқушыларының  үлгерімін  жақсартуға  әсерлі  мүмкіндік  беретін
негізгі факторлардың бірі ретінде қарастырылады.
2000  жылдан  2009  жылға  дейінгі  аралықта  PISA  бағдарламасы  аясында  оқылым  бойынша
орташа  көрсеткіш  40  баллға  өсті.  Осыған  қарамастан,  Чилидің  орташа  көрсеткіші  бұрынғыдай
ЭЫДҰ  мемлекеттері  арасында  орташадан  төмен  деңгейде  қалып  отыр,  бұл  табыс  Чилиге
Аргентинаның,  Болгарияның,  Мексиканың,  умынияның  және  Тайландтың,  яғни,  2000  ж.  жағдай
бойынша  ұқсас  және  әлдеқайда  жоғары  көрсеткішті  мемлекеттердің  көрсеткіштерінен  озуға
мүмкіндік  берді.  Көрсеткіштердің  жақсаруы,  әсіресе,  үлгерімі  төмен  оқушыларға  қатты  қатысты
болды.  Олардың  көрсеткіштері  51  баллға  артса,  оқылым  дағдысы  бар  оқушылардың  пайызы  2
деңгейден 17,6%-ға төмендеген.
Соңғы  онжылдықта  үкімет  мақсатсыз  қайта  құруды  мирасқор  еткен  мектептік  білім  беру
жүйесіне  парасатты,  сындарлы  және  деңгейлі  өзгеріс  рәсімін  қабылдады  (испандық  жүйе  сияқты 
мемлекеттік,  субсидияланатын  жекеменшік  және  толық  жекеменшік  мектептерді  қамтиды).  Оның 
орнына,  күш  саясаттың  екі  орталық  қағидаларын  ілгерілетуге  бағытталды:  жүзеге  асырылып
отырған  білім  жүйесі  аясында  білім  беру  саласындағы  сапа  мен  қолжетімділік.  Ең  басынан
Министрлік  сыртқы  көмекті  тарту  арқылы  жұмыс  жүргізіп,  1994  ж.  беделді  Техникалық  комитет
алдағы  уақытта  білім  беруді  дамыту  жоспарының  жобасын  ұсынды.  Жоспар  білім  беруді  жаңарту 
бойынша  Ұлттық  комиссияға  1995  ж.  берілді.  Озат  саяси  әрекеттің  көмегімен,  білім  беру
саласындағы  жаңа  стратегиялық  саясатты  қолдауға,  тіпті,  саяси  оппозицияның  арасынан  мықты
консенсуске қол жеткізілді. 
Реформа  архитекторларының  негізгі  тобымен  қатар,  өз  қызметін  ерекше  ұзақ  мерзім  бойы
(20  жылдан  сәл  аса)  атқарған  білім  министрлері  күн  тәртібінің  орталығына  білім  беру
мәселелерін  тұрақты  қойып  келді,  реформа  бойынша  топпен  бірігіп,  мемлекеттің  болашағы  үшін
алғаш  рет  білім  беру  стратегиялық  маңызды  болып  танылып,  сонымен  қатар,  жақсартуды
қамтамасыз  ету  бойынша  тұрақты  және  маңызды  күшті  қабылдауды  талап  ететін  сұрақ  ретінде
білім беру Тұжырымдамасын дайындады.
Нәтижесінде  Чили  соңғы  13  жылда  алдағы  уақыттағы  реформаларды  дамыту  мен
тереңдетуді  қамтамасыз  ететін,  сонымен  қатар  реформа  архитекторларына  тәжірибеден  сабақ
алуға  мүмкіндік  беретін  білім  беру  стратегиясындағы  айтарлықтай  жалғастық  маңызды
консенсуске  қол  жеткізді.  Идеологиялық  және  саяси  көзқарастары  бойынша  ерекшеленетін
топтардың  арасында  да  консенсус  бар,  сонымен  бірге,  білім  беру  мәселелерінің  негізгі  бөліктері
қоғамда  пікірталас  болып  табылатындығы  анық.  Осы  жылдар  бойы  Чили  білім  беру  мәселелері 
бойынша  ЭЫДҰ-мен  белсенді  ынтымақтастықты  жүзеге  асырды,  осылайша,  2010  жылы
Ұйымның мүшесі болды.
Дереккөз: ЭЫДҰ, 2012b
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 33
Білім  беру  контенті,  жүйе  құрылымы,  білім  беру  саласындағы  инфрақұрылым  мен
технологиялар,  білім  беру  ұйымдарын  құру  және  басқару,  қаржыландыру  және
қаржыларды  басқару,  сонымен  қатар,  мектепке  дейінгі  деңгейдегі  білім  беруді  қамтуды
кеңейту  сияқты  реформалар  білім  беру  аспектілерінің  кең  шоғырын  өзгертуге
бағытталған.  Амбициозды  тізім  келесі  бөлімшелерде  сипатталады,  сапа  мен  білім  беруге
қолжетімділік,  білім  беру,  оқыту  нәтижелерін  бағалау,  білім  беру  жүйесін  қаржыландыру,
сонымен  қатар,  техникалық  және  кәсіптік  білім  беру  мен  оқытуға  қатысты  реформалар
осы есептің тиісті тарауларында жан-жақты талданады.
Жалпы мектепке дейінгі білім беру 
Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым  министрлігінің  2011  -  2015  жылдарға
арналған  стратегиялық  жоспарында  (ҚР  БҒМ,  2012а)  мектепке  дейінгі  білім  беру  жүйесін 
қарқынды  кеңейту  қарастырылған,  2014  ж.  тиісті  жас  ерекшелігі  топтарында  (3-6  жас)
қамту  70%-ға  дейiн  жеткiзіледі.  Реформаның  бұл  мақсатына  бөлінген  қорлар  (мектепке
дейінгі  білім  беру  аясындағы  «Балапан»  бағдарламасы)  маңызды  болып  табылады  және
балалар  бақшасының  құрылысын,  алдын-ала  дайындық  мазмұнын  жаңартуды,  тегін
тамақтандыру мен мектепке дейінгі жастағы (5 және 6 жас) балаларға арналған дайындық
бағдарламасын  қосуды  қамтиды.  Мемлекеттік  басқару  органдары  тарапынан  көрсетілген
қолдау  өз  нәтижелерін  береді.  2005-2010  жж.  аралығында,  Қазақстанда  мектепке  дейінгі
білім  беру  жүйесіндегі  оқушылар  контингенті  мемлекет  бойынша  екі  еселенді  (2005  ж.
23%-дан  2010  ж.  42%-ға  дейін).  Әсіресе,  ауылдық  жерлердегі  нәтижелер  әсер  қалдырады,
2005  ж.  бар  болғаны  6,7%-бен  салыстырғанда,  2010  ж.  жағдай  бойынша,  35%-ға  жуық 
балалар балабақшалардағы орындармен қамтамасыз етілді (ҚР БҒМ, 2011).
Орта білім берудің сапасы 
Қазақстанның  екі  оқушылардың  үлгерімі  бойынша  халықаралық  зерттеулерге
қатысуы  -  PISA  және  TIMSS  Қазақстандық  білім  беру  қауымдастығына  қарама-қайшы
тұжырымдар  берді.  Қазақстандық  оқушылар  математика  саласынан  5  және  8  сынып
оқушылары  арасында  (5-ші  орын)  және  жаратылыстану  ғылымдары  (11ші  место)
саласында  TIMSS  бағалауы  бойынша  жоғары  рейтинг  көрсетті,  дегенмен,  PISA  бойынша 
нәтиже  өте  төмен.  PISA  бойынша  жағымсыз  нәтижелер  «базалық  сауаттылығы  мен  санай
алуын  есептемегенде,  оқушылардың  үлгерімін  арттыру  бағдарламасы  аяқталмауының»
бар болуымен түсіндіріледі (Дүниежүзілік банк, 2012).
Қазақстандық  «PISA  шок»
6
  ҚР  Білім  және  ғылым  министрлігін  аздап  қозғалтып,
мазмұн,  оқыту  технологиялары  мен  әдістеріне  байланысты,  қазіргі  таңда  мектептерде
білім  беру  мен  оқыту  жүйесінде  (ҚР  БҒМ,  2012a)  басым  болатын  оқушылардың
халықаралық  бағалау  рейтингінде  позициялы  жақсартуды  назарға  алатын  дәстүрлі 
көзқарастарды қайта қарау жолдарын іздестіруді жүзеге асырды
Оқушылардың функционалды сауаттылығын дамыту
2012  жылы  оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  жөніндегі 
бесжылдық  Ұлттық  іс-қимыл  жоспары  функционалдық  сауаттылық  машықтарын  дамыту,
шығармашыл  тұрғыда  ойлауға  және  шешім  қабылдай  алуға,  кәсіби  жолын  таңдай  алуға
қабілеттілік,  өмір  бойы  білім  алуға  дайын  тұру
  мақсатында  дайындалды.  ҰІЖ  бірқатар
шараларды,  оның  ішінде,  ең  алдымен,  басқару  жүйесінің  реформасымен  қатар,  оқу
жоспарын  өзгертуге  мектептерге  дербестік  беру  арқылы  білім  беру  стандарттарының,
бағдарламаларының және оқу бағдарламаларының жаңартылуын қамтиды.
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ

жүктеу/скачать 4,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: