Қушылардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы
Тұқым қуалаушылық және ағзаның дамуы
жүктеу/скачать 0,85 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тұқым қуалаушылық және ағзаның дамуы
Тұқым қуалаушылық – тірі ағзаның ұрпаққа тұқым қуалау ақпараттарын жинақтап, сақтап және бере білу қасиеті. Тұқым қуалау белгілерін беру және сақтауды ДНҚ және РНҚ қамтамасыз етеді. Тұқым қуалаушылық ақпараттарын беруде ДНҚ-ның маңызы жоғары. Белгілі бір ерекшеліктердің ақпараттарын сақтайтын ДНҚ молекуласының бӛлігі ген деп аталады. ДНҚ әрбір молекуласында жүздеген гендер бар және олар түрлі белгілердің даму бағдарламасы мен ағзаның қасиеттерін кӛрсетеді. ДНҚ молекулалары айрықша ақуыздармен біріге отырып, хромосоманың ядросын құрайды. Адамның соматикалық жасушаларының ядроларында 46, ал жыныстық ядроларда 23 жұп хромосома болады. Дүниеге келген ағза белгілердің жартысын анасынан, жартысын әкесінен алады. Ол белгілердің комбинациясы әртүрлі болуы мүмкін. Сол тұқым қуалау арқылы берілген комбинация адамның «гендік кескіні» - генотипті анықтайды. Тіршілік барысында бойға сіңірілген ағзаның қасиеттер жиынтығы адамның фенотиптік кескінін - фенотипті анықтайды. Сонымен, әрбір балаға дамудың дербес гендік бағдарламасы тән. 18 Алайда баланың дамуы мен гендік бағдарламаның іске асырылуы сыртқы ортаның нақты шарттарымен іске асырылады. Сыртқы ортаның факторларын шартты түрде үш топқа бӛлуге болады: бейорганикалық (температура, жарық, тыныс алғандағы ауаның құрамындағы газдардың парциалдық қысымы, радиация деңгейі және т.с.с), органикалық (баланың ағзасына басқа да тірі ағзалардың тигізетін әсері) және әлеуметтік (балаға отбасының тигізетін әсері: отбасылық дәстүр, әлеуметтік бағыт, отбасындағы материалдық қажеттілік және т.б). сондай-ақ әлеуметтік факторларға оқу орындарында, содан кейін барып жұмыс істейтін ұжымдарындағы ахуал да жатады. ХІХ-ғасыр ғалымдарының (Бергман мен Аллен) тұжырымдарына сүйенер болсақ, сыртқы ортаның бірінші тобына жататын факторлардың ішінде температураның оқушы ағзасының дене бӛліктерінің кӛлеміне тигізетін әсері мол. Яғни, жылдық орташа температурасы жоғары елді-мекенде ӛмір сүретін оқушының аяқ-қолы, кеуде бӛліктерінен ұзын болады. Ал орташа алғанда тӛмен температурада ӛмір сүретін оқушылардың салмағы жоғары болып, аяқ-қолдары қысқалау болып келеді. Әлеуметтік фактордың маңызы орасан зор. Оқушының әуендік қабілеттері ген арқылы берілуі мүмкін. Бірақ оқушының ӛскен ортасында қажетті жағдай жасалмаса, ол қабілет жойылып кетеді. Материалдық жағдай тӛмен отбасында ӛскен оқушының тамақтануы, киінуі оған әсер етіп, соның салдарынан денелік ӛсуі артта қалуы мүмкін. Отбасындағы қалыптасқан жағдайдың маңызы орасан зор. Егер отбасында ұрыс-керіс кӛп болатын болса, оқушының ӛсуі мен дамуы тежеледі. Сонымен қатар, дене жаттығулары оқушы бойының ӛсуіне оң әсер етеді. Алайда ол жаттығулар шамадан тыс берілсе, керісінше үдеріс басталып, тіпті созылмалы ауруға айналып кетуі де мүмкін. Ал созылмалы аурулардың емделуі ӛте қиын. Негізгі әдебиеттер. [1-11] Қосымша әдебиеттер. [2-3] жүктеу/скачать 0,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|