Вестник евразийского национального университета имени Л. Н. Гумилева. Серия Филология bulletin of L. N. Gumilyov Eurasian National University
«Жалғыздық - қорлық» когнитивтік мо-
жүктеу/скачать 0,55 Mb. Pdf көрінісі
|
14 Rakymzhan
- Бұл бет үшін навигация:
- «Жалғыздық - тыныштық» когнитивтік моделі.
| «Жалғыздық - қорлық» когнитивтік мо-
делі. «Жалғыздық. Дарашылдық. Жапа-жалғыз қалу. Дүниеден, әлемнен бөліну. Өзінің жанын аластау» ғана емес, жалғыздық ‒ қорлық. Абай тілі сөздігінде: «жалғыздық көру ‒ кемшілік көру, опық жеу, жалғызсырау» [10, 58]. Бұл жол- дардан танылатын жалғыздық ‒ тұрмыс-тір- шіліктегі жалғыздық емес, құлазыған рухани жалғыздық. Жазушының ойсурет, фреймдік сценарийлік танымында қарастырылған «жалғыздық» концептісінің мәтіндегі тілдік экспликациясы: оты өшу, қызығы тарқау, қаны суу, көңілі суу элементтері арқылы көрі- неді. «Жалғыздық - тыныштық» когнитивтік моделі. Жан күйінің тыныштық табуға ұмтылысы жалғыздыққа апарады. «Терең түкпірдегі ерен жан қозғалыстарының санамен бүркемеленуі. Бұл атаудың мағыналық бөлшектері үнсіздік, толғаныс, тұңғиыққа батқан ауырлық (ой), тылсым» [11, 97]. Поэтикалық мәтінде концепт бейнелі ре- презентацияда танылып, бүтіннің бөлшегі модельдерімен объективтенген. Байқап отырсақ, жазушының мәңгілік әлеміндегі жалғыздық образы оның шығар- маларынан көрінеді. Жазушы кейіпкерлері шетінен сыршыл, мұңшылдау, нәзік жүрек иелері. Олар әлденеге алаңдаулы, шерлі. Се- бебі, мұның барлығы жазушының өз мұңы, өз сыры, халық трагедиясы... Талдау көрсеткендей, жалғыздық ұғымы эмоционалды, әмбебап, реттеуші, негізгі кон- цептінің қасиеттеріне ие. Жалғыздық ұғымын коммуникативті-дискурсивті бірлік ретін- де зерттеу барысында концептінің әртүрлі дискурстардағы көріністері талданды. Оның мазмұны мен санадағы көрініс нысандары анықталды, өзектендірудің тілдік және ког- нитивті тетіктері анықталды. Концептінің әр деңгейінің дискурсивті белгілері және олар- Ғаламның концептуалдық-тілдік бейнесіндегі «жалғыздық» концептісі... № 3(140)/2022 Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы. Филология сериясы ISSN: 2616-678Х, eISSN: 2663-1288 164 ды санада ұсыну формалары (концептуалдық схема, пропозициялар, пресуппозициялар, образдар, қауымдастықтар, стереотиптер) тіркелді. Зерттеу перспективаларын біз дис- курстың басқа түрлеріндегі концептінің одан әрі зерттеуде, зерттеу материалын кеңейтуде, дискурсты және концептіні олардың өзара байланысын тереңдетуде көреміз. Сонымен қатар, жалғыздық ұғымын зерттеу семанти- калық мазмұны жағынан оған жақын, бірақ қамтылған құбылыстардың тар ауқымы бар ұғымдарды зерттеуге негіз бола алады. жүктеу/скачать 0,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|