Вестник евразийского национального университета имени Л. Н. Гумилева. Серия Филология bulletin of L. N. Gumilyov Eurasian National University
жүктеу/скачать 0,55 Mb. Pdf көрінісі
|
14 Rakymzhan
| Зерттеу нәтижесі
Жалғыздық тақырыбы қазіргі филосо- фиялық және әлеуметтік әдебиетте шексіз. Жалғыздық ‒ «ХХ ғасырдың обасы» ‒ әр түрлі пәндер тұрғысынан қарауды қажет етеді. Ал- дымен, жалғыздық концептісінің теориялық тұжырымдамаларына арналған бірнеше фи- лософиялық еңбектерді қарастыра отырып, ондағы әр түрлі көзқарастардан, әртүрлі құбылыстардан осы құбылысты талдауға жақындауға болады. Мысалы, әйгілі экзи- стенциалист-философ Мартин Бубер амери- кандық әлеуметтану ғылымындағы жалғыз- дықтың интерпретациясын методологиялық тұрғыдан қалыптастыру септігін тигізді. Жалғыздық феноменімен айналыса отырып, ол өмірді түсінудің екі түрі – индивидуалдық және ұжымдық, адамның Құдаймен байланы- сы сияқты күрделі философиялық мәселеге назар аударады. Бубер ежелгі дәуірден бастап, еуропалық философияны талдай отырып, тұжырым жасауға тырысады. Біріншіден, өзін қабылдамауы ‒ индивидуалдық, яғни өзімен- өзі болу. Екіншіден, ‒ ұжымдастыру, адамның қоғамның ішінде көрінбей кетуі. Екі жағдай- да да жалғыздық жойылып кетпейді, тек бай- қалмай кетеді. М.Бубер индивидуализмді де, коллективизмді де жоққа шығарып, үшінші жолды ұсынады. Ол адамның ойын өзгерту- Ғаламның концептуалдық-тілдік бейнесіндегі «жалғыздық» концептісі... № 3(140)/2022 Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы. Филология сериясы ISSN: 2616-678Х, eISSN: 2663-1288 162 ді ұсынады. Яғни, Бубердің айтуынша, адам өзінің жалғыздығын тек түсіну арқылы жеңеді және шынайы қарым-қатынас тек шынайы адамдар арасында болады [7, 88-98]. Қазіргі авторлардың еңбектерін шартты түрде екі топқа бөлуге болады: сипаттама және бар тәсілдерді талдау және жалғыз- дықтың өзіндік үлгілерін ұсыну. Даниел Перлман мен Летиция Энн Пепло «Жалғыздық туралы теориялық көзқарастар» тақырыбында жалғыздыққа қатысты сегіз те- ориялық көзқарасқа салыстырмалы талдау жүргізді. Салыстырудың негізгі критерий- лері: жалғыздықтың оң немесе теріс сипаты, осы құбылыстың жеке немесе жағдаяттық се- бептері. Бұл критерийлер келесі теориялық бағыттармен салыстырылды: психодинамика- лық, феноменологиялық, экзистенциалистік, социологиялық, өзара әрекеттесуші, таным- дық, жеке, жүйелік-теориялық. Яғни, автор- лар когнитивтік көзқарасты ұстанады. Яғни, жалғыздық жеке тұлғаның екі фактор арасын- дағы сәйкессіздікті қабылдаған кезінде пайда болады деп болжайды [8, 160]. Батыстық қоғамтану кем дегенде бір ға- сыр бойы жалғыздық феноменін жан-жақты зерттеп келеді. Бұл әлеуметтік құбылыс та- рихи, мәдени тұрғыдан қарастыруды қажет етеді. Рухани сұхбаттасу барысында әйгілі американдық драматург Теннесси Уильямс мойындады: «We are all sentenced to solitary confinement inside our own skins, for life. All writing is an antisocial act, since the writer is a man who can speak freely only when alone; to be himself he must lock himself up, to communicate he must cut himself off from all communication; and in this there is something always a little mad». Бұл философиялық ұстаным белгілі бір дәрежеде қоғамда болып жатқан рухани про- цестерді айқын қабылдайтын қазіргі батыс зи- ялыларының ойымен сәйкес келеді. Барлық зерттеушілер жалғыздықты адам- ның қоғамнан, отбасынан, тарихи шын- дықтан, үйлесімді табиғи ғаламнан оқшаула- ну тәжірибесімен байланысты деп түсіндіреді. Әдебиеттегі жалғыздық тақырыбы сонша- лықты кең, сондықтан ол ғасырлар бойы жиі айтылып келе жатқан тақырып болды. Поэтикалық мәтіндегі концептілік құрылымдардың көрінісі туралы зерттеген ға- лым А.Әмірбекова «жалғыздық» концептісіне тоқтала келе: «Жалғыздық ‒ бұл метафизика- лық концепт. Бақыт ұғымы секілді түсінілуі күңгірт ұғынылуы мен танылуы қиын ұғым» – деген пікір білдіреді [9, 54]. Қандай шығармада болмасын, жазушы қоғамның рухани-адамгершілік мәселесіне қатысты өзінің авторлық ұстанымын ашық және айқын көрсетеді. Осы тұрғыдан алған- да, жазушы С.Жүнісовтің әңгімелері, басқа жазушылардың шығармалары сияқты, жоға- ры, тәрбиелік мәнге ие. Тіл арқылы сақталған ұлттық танымның көрінісін, көркемдік танымның заңдылықта- рын ұлттық болмысымен ерекшеленетін нақты тілдік деректерді С.Жүнісов шығарма- лары тілінің негіздерін зерттеуден табуға бо- лады. Осы орайда, жазушы шығармаларын- дағы «жалғыздық» концептісіне тоқталсақ: дүниеден аулақтану, жапанды жалғыз кезу, оты өшу фреймдері арқылы танылады. Фи- лософиялық аспектісі тағдыр, жан бағу, өмір кешу, дүние фреймдерімен беріледі. жүктеу/скачать 0,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|