За бележки
жүктеу/скачать 1,35 Mb. Pdf көрінісі
|
Шартты райды оқыту. Шартты райлы етістіктер істің қимылдың істелуі, істелмеу шартын білдіреді. Шартты рай болымды, болымсыз етістіктерге -са, -се жұрнағы жалғңану арқылы жасалатыны түсіндіріледі. Мысалы: барса, бармаса, келсе, келмесе, оқыса, оқымаса т.б. Шартты райлы етістіктер құрмалас сөйлемнің бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы ретінде жиі қолданылатыны ескеріліп; Абайлар келсе, ауыл тегіс жатып қалған екен (М.Ə.) Біздер барсақ, олар жүріп кетіпті деген сөйлемдердің құрылымы төңірегінде сұрақ-жауап əдісі арқылы түсіндіріледі. Шартты рай етістігі көмекші етістіктермен тіркесіп, күрделі баяндауыш құрамында жиі қолданылатыны да ескертіледі [2]. Шартты райлы етістіктер сөйлемде қолданылу ыңғайына қарай кейде мезгіл мағынасын да білдіретінінен де мəлімет берілуі қажет. Мысалы. Мен келсем, ол кетіп қалған екен деген сөйлемді талдату барысында келсем деген сөз мезгіл мағынасын білдіріп тұр. Шартты райлы етістіктер -шы, -ші жұрнағы жалғанып, өтіну, өкіну, налу мағыналарын білдіретіні де айтылады. Мысалы. келсемші, барсамшы, оқысаңшы, барсаңшы, келсеңші, оқысаңызшы, көрсеңдерші, барсақшы т.б. Ашық райды оқыту. Ашық райлы етістіктерде істің қашан істелген немесе істелетін шағы жəне қайй жақта болатынын, болған жағы ашық, анық білініп тұрады. Мысалы: оқыдым, оқыған едім, оқыған екен, оқымақпын,
аңғартылып, қимыл-амалдың қай жақта болатынын білдіретін жіктік жалғаулары да көрініп тұрады. Ашық райдың ерекшелігін білдіретін шақ, жақ категорияларының жасалу жолы мен мағыналық жақтары бұрын өтілген, таныс. Бұл жерде ашық райдың мағыналық жағын ашып айту ғана мақсат етіледі. Сөйтіп, іс-əрекеттің я өткен, я осы шақта, я келер шақта болу-болмауын ашық рай делінеді деген тұжырымды анықтама жасалады. Қалау райды оқыту. Қалау райды түсіндіру басқа рай категорияларына қарағанда қиынырақ, оның себебі қалау райының мағыналарында абстрактылы мағына қамтылады [3]. Қалау райының мағыналарын сөйлем ішінде танытқан жөн. Ол үшін Астанада оқығым келеді. Асқарды көрсем игі еді. Ауылға барғайсың деген сөйлемдер ұсынып, олардың мағыналарын анықталады. Сөйлемдердегі оқығым келеді, көрсем игі еді, барғайсың дегендер істі істеуге адамның ықыласы, ынтасы барлығын білдіреді. Осы етістіктерді оқығым
23 как получать на ее основе новые знания. Он перестает только выбирать тот или иной учебный материал, а превращается в конструктора «информационной среды» для своих студентов, подбирая и структурируя учебную информацию исходя из потребностей студентов, особенностей курса и т.п. В настоящее время на занятиях иностранного языка в вузе часто исполь- зуются компьютерные обучающие программы. Красочность, увлекательность мультимедийных обучающих программ вызывают огромный интерес не только у учащихся, но и у студентов, способствуют быстрому запоминанию и стиму- лируют учащихся к активной работе на уроке, что повышает эффективность за- нятия. Разнообразие тем и видов деятельности компьютерных программ вызы- вают огромный интерес у студентов и превращают обучение иностранному языку в живой, творческий, естественный процесс. [Котловая 2003:3] При обучении иностранному языку необходимо организовать самостоя- тельные действия каждого обучающегося. Обучение с помощью компьютерных программ предоставляет такие возможности. Компьютерные программы дают возможность индивидуализации процесса обучения. Их использование в про- цессе обучения позволяет студенту работать в соответствии со своими способ- ностями, он имеет возможность остановиться, подумать, исправить ошибки. Лучше всего использовать компьютерные программы как вспомогательное средство при обучении чтению, письму, аудированию, устной речи и при отра- ботке грамматики. При обучении аудированию каждый студент получает возможность слушать иноязычную речь, при обучении говорению – каждый учащийся может прослушать фразы на иностранном языке, получая возможность говорить в микрофон. Совре- менные технологии также позволяют распознавать с голоса (через микрофон) пра- вильность устного ответа самого студента. Таким образом, обучение четырём видам речевой деятельности учащихся (чтению, письму, аудированию и говорению) осу- ществляется более эффективным и интересным способом. Формы работы с компьютерными обучающими программами на уро- ках иностранного языка: 1. Изучение лексики. При введении и отработке тематической лексики, например покупки, про- дукты питания, одежда и т.д.
Многие обучающие программы предусматривают режим работы с микро- фоном. После прослушивания слова или фразы учащийся повторяет за дикто- ром и на экране появляется графическое изображение звука диктора и учащего- ся, при сравнении которых видны все неточности.
I – этап – знакомство с диалогом. II – этап – разучивание диалога. III – этап – инсценирование диалога. Материали за VIII международна научна практична конференция
24 4.Обучение письму. Этот вид работы решает сразу две задачи: правильное написание иноязыч- ных слов и освоение клавиатуры.
Все обучающие компьютерные программы так или иначе предусматрива- ют отработку определённых грамматических структур. В настоящее время существует большое количество интересных обучаю- щих компьютерных программ. Вот некоторые из них: [Компьютерные про- граммы 2002:1] Triple play plus in English (Triple play plus in German) Программа обучает английскому, (немецкому) языку в игровой форме, по- зволяет расширять словарный запас, изучать грамматику, понимать английскую речь на слух и правильно писать. English on holidays (Double English) – Английский на досуге , иллюстри- рованный русско-английский разговорник, содержит 16 тем, около 550 слов и 170 фраз, около 9000 изображений и 70 анимаций.
С помощью этой компьютерной программы можно не только изучать American English, но и совершать увлекательные путешествия по США, узнать много об истории, культуре и современной жизни страны. English Gold (Deutsch Gold) Программа содержит 144 коротких диалога, позволяющих отрабатывать разные грамматические структуры и разговорную лексику, ряд тематических картинок и лексику к ним. В разделе тестов можно проверить свои знания с по- мощью отдельных вариантов программы TOEFL TESTS.
Курс состоит из нескольких разделов: диалоги, грамматика, фонетика, сло- варь, фильм.
Данная программа разработана в Великобритании и предназначена для тех, кто начинает изучать английский язык или желает усовершенствовать навыки понимания речи на слух, чтения, произношения и письма. Reward – Английский язык из Оксфорда Компьютерный курс английского языка четырёх уровней: Elementary, Pre- Intermediate, Intermediate, Upper-Intermediate, который позволяет пройти путь от начального знакомства до свободного владения английским языком. Talk Now Серия «Начните говорить прямо сейчас!» (Talk Now!) включает более 20 языковых версий. Это обучение английскому (американский и британский ва- рианты), арабскому, венгерскому, голландскому, греческому, датскому, ивриту, испанскому, итальянскому, китайскому, немецкому, норвежскому, польскому,
81 мен тапсырмалар арқылы
түсіндіріледі. Етістіктің грамматикалық категорияларының аналитикалық форманттарының (АФ) күрделенген құрамы, грамматикалық көрсеткіштер екені, грамматикалық мағынаны білдіретін тілдік бірліктер екені түсіндіріледі. Қимылдың өту сипаты категориясы. Өмірде қимыл түрлі тəсілмен жасалатыны, қимылдың өту сипаты категориясы – көп мағыналы категория деп танылатын, тілде қимылдың түрліше жасалуы, алуан түрлі ерекшеліктері, қазақ тілінің грамматикалық құрылысындағы арнайы категория екені туралы жəне түрлі тəсілмен берілетіні тілдік деректермен түсіндіріледі. Жаттығулар арқылы бекітіледі. Етістіктің модалділік мағынасы, оның
етістіктің рай
категорияларынмен байланысы. Модалділік мағына – тілдің түрлі деңгейіне қатысты, өте кең өрісті тілдік категория екені түсіндіріледі. Етістіктің рай категориясын оқыту. Етістіктің рай категориясы – мағына жағынан да аса бір күрделі тақырыптың бірі. Етістіктің райын түсіндіру, қимыл, іс-əрекеттердің өзіндік реңк (рай) белгілерін аңғартуда көп ойланып, көп ізденуді қажет етеді. Рай деген граматикалық атаудың өзін түсіндіру оңай емес, абстракт ұғым. Етістіктің өз ішіндегі қимыл ерекшеліктері атауларының бəрі өз мағыналарына сай лайықты аталады. Ал рай категориясының атауы тым абстрактылы, əдетте ауа райы, адамның райы деген мағынада рай сөзі қолданыла береді. Бұл тіркес құрамындағы рай сөзі реңі, өңі дегендердің мағынасына жуықтасады, бірақ оған да толық келе бермейтін
Рай категориясы субьект (істеуші, сөйлеуші) мен амал-əрекеттің арасындағы қарым-қатынастың əртүрлі реңктерде болатын шындық көріністерді білдіретіндігі айтылып, түсіндіріледі. Мысалы: Оқимын, оқиын, оқысамшы, оқымақшы, оқырсың, оқысам игі еді, оқыған екенмін, оқыр ма екен, оқып келпті, оқығалы отыр деген етістіктердегі қимыл, амал-тəсілдер өзара салыстырылып, олардағы реңктік ерекшеліктер ажыратылуы керек. Оқу қимылының орындалу, істелу барысында түрліше көзқарас, түрліше хабардың барлығы аңғартылады. Сөйтіп, іс-əркеттің шындыққа, ақиқатқа қатынасын білдіретін етістік түрлері рай деп аталатынына мəн беріледі. Етістіктің төрт түрлі райы бар: бұйрық рай, шартты рай, ашық рай, қалау рай. Бұйрық райды оқыту. Əдетте етістік атауларының бəрі бұйрық мағынада жұмсалады. Мысалы: сен оқы, ол оқысын дегендегі оқы, оқысын деген бұйрық етістіктер сөйлеуші біреуге немесе тыңдаушыға оқу туралы бұйрық етістіктер сөйлеуші біреуге немесе тыңдаушыға оқу туралы бұйрық беріп тұрғандығы түсіндіріледі [1]. Сөйтіп, бұйрық мағынада қолданылатын етістік түрі бұйрық рай деп аталады. Бұйрық рай II жəне III жақта қолданылады. Негізгі, туынды етістік атаулардың бəрі де бұйрық райдың II жағының екінші түрінде айтылатыны ескертіледі. Мысалы: кет, кетір, ал, алдыр, алғыз, шегеле, шегелт, көшір, ойлат, ойлатқыз, түсір т.б. Бұйрық райлы етістіктер жекеше түрде де, көнше түрде де жіктеледі. Бұйрық райдың жіктелуі басқа жіктелетін сөздерден Материали за VIII международна научна практична конференция
80 Екінші қадам. Тұқым себілді. Егін шығады. Астық орылады деген сөйлемдердегі тұқым, егін, астық сөздеріне қайтеді? деген сұрақ қойып, оқушыларды ойландырып, оларға қойылған сұраққа себіледі, шығады, орылады деген жауап алынады да, бұл сөздердің іс-əрекет, қимыл-амалдың атаулары екені түсіндіріледі. Келесі тұқым, егін, астық дегендерге не себіледі? не
айтқызып, тұқым, егін, астық сөздерінің қимылымен байланысты екендігі жəне қимылды істеуші – субъект емес екендігін жоғарыдағы адам, құс, сиыр сөздерінің мағыналарымен салыстыра жаттықтырылады. Үшінші қадам. Жаңбыр жауады, Қар ериді. Жер көгереді дегендердегі жауады, ериді, көгереді сөздері де қайтеді? деген сұраққа жауап болып, алуан түрлі қимылдың атауы болып тұрғанын оқушылардың өздеріне айтқызу қажет. Мұнан соң Жаңбыр қашан жауады? Қар қашан ериді? Жер қашан көгереді? деген сұрақтар қойылып, оқушылардан толық жауап алынады. Қашан? Сұрағының етістік сөздеріне қойылып тұрғаны аңғартылып, іс-əрекеттің мезгіл, мерзімімен байланысты екені түсіндіріледі. Төртінші қадам. Бала өседі. Ата-ана баланы тəрбиелейді деген сөйлемдерден өседі, тəрбиелейді деген сөйлемдерден өседі, тəрбиелейді деген қимыл атауларын таптырып, бұларды бала, ата-ана сөздерінен басқа тағы да қандай сөздермен тіркестіріп, байланыстырып айтуға болады деген ойландыру, іздену сұрағын қойып, ағаш өседі, шөп өседі, гүл өсседі, астық өседі немесе
оқытушы өзі айтуы керек. Демек, бала өседі дегендегі өседі, ер жетеді, үлкен болады дегендегі білдірсе, ағаш өседі дегендегі өседі – ұзарады, биіктейді дегенді білдіретінін аңғарту барысында оқушы ұғымына синоним сөздер ендіріледі. Етістіктің категориялары. Етістіктің грамматикалық категорияларының көрсеткіштері. Етістіктің грамматикалық категорияларының көрсеткіштері бар, олар: 1) қосымшалар, 2) аналитикалық форманттар (АФ). Етістіктің грамматикалық категорияларының мағынасы қосымшалар арқылы беріледі. Етістіктің грамматикалық категорияларының мағынасын білдіретін қосымшалар екі түрлі: 1) грамматикалық жұрнақтар, 2) жалғаулар. Грамматикалық жұрнақтар деп етістіктің грамматикалық категорияларының мағынасын білдіретін жұрнақтар аталады. Оларға: етістіктің
; 6) қалу райдың жұрнағы (-ғай); 7) шартты райдың жұрнағы (-са); 8) өткен шақтың жұрнақтары (-ды, -п, -ған, -атын); 9) осы
25 португальскому, русскому, турецкому, финскому, французскому, шведскому, японскому и другим языкам. The Heinemann TOEFL® Курс подготовки к экзамену Этот курс предназначен для тех, кто хочет усовершенствовать знание анг- лийского языка до уровня, необходимого для обучения в колледжах и универ- ситетах Северной Америки и всего мира, а также для поступления на работу в престижные иностранные компании.
Эта программа включает пять полных вариантов тестов TOEFL. World Talk – новый курс обучения иностранному языку британской ком- пании EuroTalk, продолжающий серию Talk Now! «Мультиплекс 2000» – словарь для всех «Think & Talk German» Обучающая компьютерная программа рекомендуется для учащихся и сту- дентов, туристов, деловых людей и всех тех, кто желает изучать немецкий язык. «Учите французский» Элементарный уровень включает базовый набор слов и устойчивые словосо- четания, встречающиеся в ситуациях повседневной жизни: знакомство, покупки, еда, числа, время, транспорт и т. д. Программой предусмотрена функция контроля за успе- ваемостью: автоматически фиксируются результаты игр и викторин различных уров- ней сложности. Промежуточный уровень помогает продолжить изучение француз- ского языка, совершенствовать произношение, понимание на слух устной речи. Наря- ду с играми курс содержит диктанты и упражнения.
Программа предназначена для продолжающих изучать французский язык. «Темпо» Это программа предназначена для самостоятельно изучающих француз- ский язык. Она разработана французскими методистами Э. Берар и И. Канье для старшеклассников и взрослых. [Сагдеева 2005:16] На занятиях английского языка для организации самостоятельной работы студентов нами чаще всего используются программы «Professor Higgins. Анг- лийский без акцента!» и «Britain in Brief». Однако большое количество программ создает серьезную проблему тща- тельного отбора материалов, их предварительной проработки и, конечно, ис- пользования современных педагогических технологий, отвечающих принципам личностно-ориентированного подхода. С этим связана вторая проблема работы с компьютерными технологиями – технократический подход, т.е. чрезмерное увлечение использованием информационных технологий ради них самих. Урок иностранного языка должен быть посвящен в первую очередь устной практике. Творчески работающий учитель может разумно и органично вписать уникаль-
Материали за VIII международна научна практична конференция
26 ные возможности компьютерных технологий в учебный процесс, не забывая о личности ученика и целях обучения. Явные преимущества обучающих программ, как и их недостатки, могут подвигнуть учителя на производство собственных обучающих продуктов. Это естественно и закономерно, но этому надо учиться. Суммируя вышесказанное, хочется подчеркнуть, что наглядность с использова- нием мультимедийных средств – это качественно новый уровень обучения, позво- ляющий детализировать и конкретизировать объект изучения, задействовать в учеб- ном процессе максимально возможное число каналов восприятия информации, что особенно важно сейчас, когда огромное количество людей не является печатно- ориентированным, а осваивает мир преимущественно с помощью других носителей информации и других органов чувств. [Азимов, 2001:19]
Литература: 1. Тарасова, Л.М. Использование компьютерных технологий на уроках не- мецкого языка. [Электронный ресурс]/Л.М. Тарасова//Режим доступа http://www.eduhmao.ru/info/1/3792/34587/2. 2003, свободный 2. Колтовая Н.А. Новые информационные технологии в обучении ино- странным языкам. [Электронный ресурс]/Н.А. Котловая//Режим доступа http://www.gmcit.murmansk.ru/. 2003, свободный 3. Характеристика основных компьютерных программ. [Электронный ре- сурс] http://virtlab.ioso.ru/programs.htm, 2002, свободный 4. Сагадеева, Л. И. Применение информационных технологий на уроке французского языка. [Текст]/Л.И. Сагадеева// Наука и школа. – 2005. – №3 5. Трубицына, Л.В. Интегрированные уроки английского языка и мировой художественной культуры с использованием компьютерных технологий. [Элек- тронный ресурс]/Л.В. Трубицина// Режим
доступа http://www.mifp.ru/school/1319/ner_2.shtml, 2004, свободный 6. Азимов, Э. Г. Материалы Интернета на уроках английского языка. /Э.Г. Азимов//Иностранные языки в школе. – 2001. – №6, стр.19-21 7. Полат Е.С. Интернет на уроках иностранного языка. /Е.С. По- лат//Иностранные языки в школе. – , 2001. – № 2 *123866*
79 лучник взагалі не повинен виділятися: не було проте нічого штучного. У на- ступному фрагменті письменник це відчуває також: «З не такої вже й далекої минувшини, проте вже мовби крізь серпанок легендарності, проступає до нас…» (О. Гончар, с. 30). Зрештою маємо речення з тими ж логічними зв’язками: «Вишня росла під вікном відколи я пам’ятаю себе і була мені вічна як світ». Знов-таки тут при- сутня категорія звикання до мовної форми (знаємо, що десь дві третини осіб, які пишуть диктант, поставлять зайві розділові знаки – на противагу тим, які не поставлять потрібні).
Література: 1. Збірник диктантів для державної підсумкової атестації з української мови : 9 кл. / уклад. Л.І. Мацько [та ін.]. – К. : Центр навч.-метод. л-ри, 2011. – 64 с. *123471*
жүктеу/скачать 1,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|