257
М Ұ Р А Т Б Е К Б Ө Ж Е Е В
ке-жеке өлеңдер. Осы жеке-жеке өлеңдер Абай шығармасының жал-
пы схемасы қалай құрылуын айтып тұрған секілді. Сол жеке-жеке
өлеңдерде болашақ шығарманың түйінді-түйінді жерлері айтылған,
бірақ сол түйіндердің арасында келіп отыратын оқиғалар берілмеген.
Сондықтан олар бір ұлы шығарманың үзінділері сияқты. Үзінділерге
қарағанда, Онегин мен Татьяна оқиғасының желісі былай болуы ке-
рек: Онегиннің кім екендігі туралы, оған Татьянаның ғашық болуы,
Онегиннің Татьянаға өз жайын айтып, қыздың ғашықтық көңілін
жұбата алмағаны, кейіннен Онегиннің өкініп, Татьянаға ғашық болуы,
Татьянаның Онегин тілегін орындай алмауы, дүниеден торыққан Оне-
гин өлімге бой ұсынады. Абай өлеңдеріндегі жаңалықтарға қарағанда,
Пушкин жазған Онегин оқиғасы мен Абай жазған Онегин оқиғасы
бір-біріне жалпы ұқсағанмен, соны əр ақын өздеріне хас болған
өзгешеліктеріне қарай əр түрлі ұғынып, əр түрлі түсінгендігі көрінеді.
Абай жазған Онегин оқиғасында Пушкин романында бар
нəрселердің көбі жоқ. Мұның үстіне Абай Пушкин романынан ауда-
рылды деген өлендерге де тыңнан сөз, образдар қосып, басқаша ай-
тып отырады.
Абайдың Пушкиннен аударды деген өлендеріне келейік.
Пушкиннің Онегин туралы жазған өленнің бірінде бірінші тараудың
Х, ХІ шумақтары мен ХІІ шумақтың басқа алты жолын Абай дəлге
жақын аударған. Бұл жерде Абай Пушкиннен онша қашықтамай,
Онегиннің жалпы тұлғасын бұзбау жағын ескерген. Пушкин берген
сипатты Абай да дəл айтып беруді мақұл көргенге ұқсайды. Бірақ
Абай ХІІ шумақтың:
Но вы, блаженные мужья,
С ним оставались вы друзья,
Его ласкал супруг лукавый
Фобласа давний ученик
508
, –
деген жолдарын аудармаған. Мүмкін Онегиннің Фобластың шəкірті
екендігі Абайға ұнамаған шығар. Пушкин Онегиннің əйелшіл адам
екендігін, кейде өз жолдастарының əйелдеріне де көз сала жүретін
бозбасшылыққа құмар ұнамсыз мінезден аман емес екенін айта кетеді.
Абай Онегиннің бұл сияқты келісімсіз ұсақ мінездерін қазымырлап
айтып жатуды артық көрген. Абай Онегиннің ұсақ мінездерінен гөрі
оның тəуір жақтарына көбірек көз салады. Сондықтан Пушкиннің
Онегинді сынай кеткен сөздеріне салқын қарайды. Пушкин
шығармасынан, əрине, керегін ғана алады, өйткені Абай сипаттамақ
508
Достарыңызбен бөлісу: