|
-жон
ва
-хон
қўшимчасини атоқли доирасида
синоним сифатида бири ўрнида иккинчисини қўллаш мумкин:
Лазизжон-
Лазизихон, Ботиржон-Ботирхон, Ўғилжон-Ўғилхон, Мусажон-Мусахон
каби.
Эслатма:
-бек, -хон, -гул, -ой
аффиксоиди киши исмининг таркибий
қисмига кириши, унинг ажралмас компоненти бўлиши мумкин. Бунда
эркалаш маъноси ифодаланмайди:
Дурбек, Қушбек,Ойхон, Онажон, Ойгул,
Роҳатой
каби.
1.
-жон
қўшимчаси. Бу аффиксоид киши атоқли отидаги каби қавм-
қариндошлик атамаси таркибида ҳам, асосан, эркалаш оттенкали шахсий
муносабатни билдириш учун ҳизмат қилади. Мисол: 1.
-Ҳўп,
дадажон
!
258
Раҳмат,
дадажон
!-деди Ҳилола бошини дадасининг елкасига қўяркан. -
Ўзимнинг доно
дадажоним!
(Ё.Шукуров).
2. Мени хаёл олиб кетди сенга,
онажон!
(Ҳ.Олимжон). 3.
Бувижоним
!-деб ўрнимдан туриб, югуриб
юқорига чиқсам, ҳа-ҳа,
бувижоним
белини оқ дока билан боғлаб, бошига
лаккисини ўраб олибди
(Х.Тўхтабоев). 4. -
Акажон
, бормисиз,
акажон
?!
(С.Аҳмад). 5.
Хафа бўлма,
укажон
, аканг билан дадангни чақириб
юборишади
(С.Кароматов). 6.
Орқангиздан борайми,
опажон
?-яна
пичирлаб сўради ковушфуруш
(С.Улуғзода).
-жон
аффиксоиди қавм-қариндошликни билдирувчи сўздан ташқари,
мурожаат сўзида ҳам ишлатилади. Бундай ҳолда ҳам сўзловчининг нутқи
қаратилган шахсга муносаби ифодаланиб, у ижобий бўлади: 1.
Ўртоқжон,
мен сенинг раҳбарлигнингда одам бўламан деб, этагингни
маҳкам ушлаганман
(А.Қаҳ.). 2.
Э-э,
докторжон
, бу жойларнинг
нимасини айтасиз, турган-битгани мўъжиза
(М.Муҳамедов). 3.
Ўн минг
сўмга рози қилдим,
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
