борди ), ноаниқ ҳам (
Хом сувни ичиб бўлмайди ), фаол ҳам (
Қуш парвоз қилди ), нофаол ҳам (
Ҳўкиз йўқолди ), ундовчи ҳам (
Қодир укасига иш буюрди ), манфаатдор ҳам (
Узоқларга саёҳат қилсам ), якка шахс ҳам
(
Мен йиғламайман ), ҳамкор шахс ҳам (
Кеча кун бўйи ишладик ) ва ҳ.
бўлиши ҳам мумкин.
Аниқ нисбатнинг яна бир муҳим жиҳати унинг ноль шакллилиги
билан белгиланади. Маълумки, феълнинг барча шаклини иккига –
категория ичидаги шаклнинг ўзаро зиддиятида аниқ бир белгига эга
бўлган белгили шаклга (масалан, аниқ нисбатдан бошқа нисбат шакли) ва
бу зиддиятда аниқ белгига эга бўлмаган шаклга (масалан, аниқ нисбат
шакли) ажратиш мумкин. Биринчи гуруҳ шакл ўзи мансуб категориянинг
умумий грамматик маъносидан аниқ бир кўринишни «хусусийлаштириб»
олади. Иккинчи гуруҳ шаклида хусусийлашма ноаниқ бўлади. Иккинчи
гуруҳ шакли (бизнингча, аниқ нисбат) ўзи мансуб категориянинг умумий
намояндаси бўлади. Шунинг учун у матн ва шароит талаби билан бошқа
шакл маъносини ифодалаши мумкин. Аниқ нисбат ҳам белгисиз шакл
сифатида бошқа нисбат шакли ўрнида бемалол қўлланавериши мумкин.
Бошқача айтганда, грамматик категориядаги ноль шакл бош шакл
сифатида категориянинг бошқа шакли ўрнини ҳам маълум даражада
қоплай олади. Аниқ нисбат мажҳул нисбат маъносини ҳам (
Бу пулга ҳеч нарса бермайди ), биргалик нисбат маъносини ҳам (
Иккита тошдан
295
“дарвоза ясаб олган” болалар копток тепаяпти ), ўзлик нисбат
маъносини ҳам (
Бола ўзига-ўзи
