Практикалық кезең жоспарда анықтаушы, қалыптастырушы және бақылау эксперименттерінің негізгі сәттері мен мерзімдерін, эксперименттің логикалық сызбасының ерекшеліктерін көрсетумен сипатталады. Педагогикалық процесс кезінде ақпарат алудың жоспарланған әдістері (әдістері) және оның нәтижелері (кесінділік тесттер, сауалнамалар, тесттер және т.б. өткізу) жоспарланады. Ары қарай, алынған мәліметтерді өңдеуге және талдауға, эксперимент нәтижелерін қорытындылауға (есеп беру нысаны) және практикалық ұсыныстарды өңдеуге байланысты жалпылау кезеңінің шараларының жиынтығы келтірілген.
Жалпылау кезеңі дегеніміз - эксперименттік мәліметтерден логикалық операциялар арқылы жалпы қорытынды шығару процесі: талдау, синтез, индукция, дедукция және т.б. Деректер неғұрлым терең және жан-жақты талданса, соғұрлым эксперименттік фактілерден құнды жалпылаушы тұжырым жасауға болады. Сондықтан жалпылау кезеңіндегі ең маңыздысы педагогикалық бақылау мен өлшеулердің бастапқы мәліметтерін өңдеу ерекше маңызға ие. Екінші деректер - бұл алғашқы жалпылау; оларды талдау, бағалау және түсіну экспериментте алынған әсерлер мен қол жеткен нәтижелер арасындағы байланысты орнатуға мүмкіндік береді. Қорытындылар мен ұсыныстар жасалады. Қорытындылау кезеңінде «ақиқаттың екінші сәтіне» қол жеткізіледі.
Тәжірибені қорытындылау алгоритмі
Эксперименттік материалдардың әртүрлілігі оларды талдауда жүйелеуді және реттеуді қажет етеді. Алынған деректерді талқылау және түсіндіру үшін келесі жалпы алгоритмді ұсына аламыз
Алғашқы қадам. Алынған мәліметтерді эксперименттің жоспарланған моделімен салыстыру және бөлу; олардың арасындағы сәйкестікті табу. Көмекші сызбаларды құру: 1) мақсаттар, міндеттер, болжамдар - оларды іске асыру болжамы; 2) бастапқы жай-күйі туралы мәліметтер, объектілердің аралық және соңғы күйлері туралы мәліметтер; 3) өңдеудің жоспарланған бағдарламалары – олар үшін материалдардың болуы; 4) қосымша мәліметтер (әсерлері, шарттары туралы) - ескертпелер. Қол жетімді материалды мақсаттар мен міндеттермен салыстыру арқылы бағалау, оны әрі қарай өңдеуге дайындау
Екінші қадам. Берілген бағдарламалар бойынша бастапқы ақпараттарды өңдеу: жіктеу, топтау, сапалық мәліметтерді сандық мәліметке аудару, объектілердің статистикалық сипаттамаларын есептеу арқылы екінші деңгейлі мәліметтер алу