Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Микротрон Microtron (гр. mikrós — кішкентай және …трон) Үдетуші АЖЖ-ӛрісінің жетекші магнит ӛрісі уақыт бойынша тұрақты және жиілігі тұрақты болып келетін электрондарды циклдік резонанстық үдеткіш. Классикалық микротронда үдетілген электрондардың траекториясы үдеткіш құрылым орналасқан жалпы нүктеде жанасатын, радиусы бойынша артып отыратын шеңберлерден тұрады.
Microparticle В радиационных и плазменных технологиях это
собирательное название малых материальных объектов от элементарной частицы (порядка 10 -13
см)
до конденсированных частиц размером порядка 10 -2 см, включая электроны, ионы, атомы, молекулы, кластеры и т.д. Микробӛлшек Microparticle Радиациялық және
плазмалық технологияларда бұл электрондарды, иондарды, атомдарды, молекулаларды, кластерлерді және т.б. қоса элементар бӛлшектерден ӛлшемі 10 -2 см шамасындағы конденсирленген бӛлшектерге дейінгі кішкентай материалды объектілердің жалпылама атауы.
Microelectronics Область электроники, изучающая проблему создания электронных устройств в миниатюрном исполнении. В микроэлектронике используются свойства полупроводников, связанных электрически, конструктивно и технологически. Мироэлектроника Microelectronics Шағын орындауларда электронды қондырғыны құру мәселесін зерттейтін электрониканың аумағы.
Микроэлектроникада электрлі, құрылымдық және технологиялық байланысқан жартылай ӛткізгіштердің қасиеттері қолданылады.
же,
что перемешивание ионное (см.ст. перемешивание) Ионды миксинг – ионды араластырудың ӛзі (қара. ст. араластыру) Мише́́нь Target 1.
атомных или
элементарных частиц
устройство для осуществления рассеяния частиц в целях исследования их взаимодей- ствия с веществом или получения новых
Target 1.
зерттеу немесе бӛлшектердің жаңа шоқтарын алу мақсатында бӛлшектердің шашырауын жүзеге асыруға арналған, атомдық немесе элементар бӛлшектер шоғырының жолына 138
пучков частиц. 2. В некоторых источниках плазмы, например, в магнетроне, специальный элемент катодного узла, который служит поставщиком распыляемых атомов, которые затем осаждаются на подложке в виде тонкой плѐнки. орнатылатын қондырғы. 2. Плазманың кейбір кӛздерінде, мысалы магнетронда, кейіннен тӛсеніште жұқа қабық түрінде тұнатын, тозаңданушы атомдармен қамтамасыз етіп отыратын катодтық түйіннің арнайы элементі. Модели́рование Simulation, modelling Замена реального объекта или процесса его физической или математической моделью. Характеристиками качества моделирования служат критерии подобия. Равенство всех критериев для модели и натуры является необходимым условием корректного моделирования.
Simulation, modelling Шынайы объектіні немесе процесті оның физикалық немесе математикалық моделімен алмастыру. Ұқсастық критерийлері модельдеу сапасының сипаты
болып табылады. Модель мен түпнұсқаның барлық критерийлерінің теңдігі дұрыс модельдеудің қажетті шарты болып табылады. моделирование математическое / mathematical simulation —
метод исследования физических явлений
с помощью математических моделей и расчѐта этих
моделей на
быстродействующих вычислительных машинах; преследует две цели: (1) качественное описание нетривиальных явлений. Для этого строят максимально упрощенные (базовые) модели.
(2) Количественное описание конкретных процессов, качественное поведение которых известно. Для этого служат имитационные модели; они могут содержать много уравнений и параметров, которые определяют из сравнения с экспериментальными данными. математикалық модельдеу / mathematical simulation – математикалық модельдердің және осы модельдерді тез есептегіш машиналармен есептеудің кӛмегімен физикалық құбылысты зерттеу әдісі; екі мақсатты кӛздейді: (1) қарапайым емес құбылыстарды сапалы бейнелеу. Ол үшін максимал жеңілдетілген модельдер құрастырады. (2) Жүзеге асу тәртібі белгілі нақты процестерді сандық сипаттау. Ол үшін имитациялық модельдер қолданылады; олар эксперименттік мәліметтермен салыстыра отырып алынған кӛптеген теңдеулер мен параметрлерден тұруы мүмкін. моделирование физическое / physical simulation — экспериментальный метод научного исследования, состоящий в замене изучаемого физического процесса, явления или объекта другим, ему подобным — моделью. Геометрически подобная модель объекта имеет уменьшенный, или увеличенный по сравнению с оригиналом размер, а модель процесса или явления может отличаться от реального процесса количественными физическими характеристиками, такими, как мощность, энергия процесса, давление, плотность среды, амплитуды колебаний, силы
взаимодействия и т.п. физикалық модельдеу / physical simulation – зерттелетін физикалық процесті, құбылысты немесе объектіні оған ұқсас - басқа модельмен алмастырып, ғылыми зерттеудің эксперименттік әдісі.
Объектінің геометриялық моделінің ӛлшемі түпнұсқамен салыстырғанда кішкентай немесе ұлғайтылған болады, ал процестің немесе құбылыстың моделі шынайы процестен қуат, процесс энергиясы, қысым, орта тығыздығы, тербеліс амплитудасы, ӛзара әсерлесу күші және
т.с.с сандық
физикалық сипаттамалармен ерекшеленуі мүмкін. Модель плазмы Plasma model Система уравнений и математических выражений, описывающая свойства Модель плазмы Plasma model Плазманың қасиеттерін сипаттайтын, математикалық теңдеулер мен теңдеулер 139
плазмы. жүйесі. – модель плазмы кинетическая / plazma kinetic model – модель, в рамках которой плазма описывается в терминах функции распределенеия электронов по скоростям. В основе модели лежит уравнение Больцмана. При совместном описании плазмы и элекрического поля используется система уравнений Власова. Кинетическая описание необходимо применять в случае отсутствия
термодинамического равновесия либо в случае значительных пространственных неоднородностей плазмы. – плазманың кинетикалық моделі / plazma kinetic
model – ол салада плазма
жылдамдықтары бойынша электрондардың үлестірілу қызметінің терминдерінде суреттеледі. Модель негізінде Больцман теңдеуі жатыр. Плазма мен электр ӛрісінің бірлескен суреттеуінде, Власов теңдеулерінің жүйесі қолданылады. Кинетикалық бейнелеу термодинамикалық теңдік
жағдайында немесе плазманың айтарлықтай кеңістіктік біртексіздіктері жағдайында қолдану керек.
является более подробной, чем кинетическая. Включает в себя кинетическую информацию путем слежения за траекториями большого числа отдельных частиц. Плотности электрического заряда и тока определяются путем суммирования частиц в ячейках, которые малы по сравнению с рассматриваемым в задаче пространством, но тем не менее содержат в себе большое число частиц. Электрические и магнитные поля вычесляются из плотностей зарядов и токов на границах ячеек. – модель плазмы / Particle-In-Cell (частица в ячейке) Particle-In-Cell plasma model – кинетикалық модельге қарағанда анағұрлым анық болып келеді. Жекелеген бӛлшектердің үлкен санының траекторияларын бақылау есебінен кинетикалық энергия туралы
ақпаратқа ие. Электрлік ток және заряд тығыздықтары берілген есепте
қарастырылатын кеңістікпен салыстырғанда кішкентай, бірақ ӛте кӛп мӛлшердегі бӛлшектерге ие ұяшықтардағы бӛлшектерді қосу арқылы анықталады. Электр және магнит ӛрістері шекарадағы ұяшықтардың зарядтары мен токтарының тығыздықтары арқылы анықталады.
Modification of metals and alloys Введение в расплавленные металлы и сплавы
модификаторов (веществ), небольшие количества которых существенно и позитивно влияют на структуру и свойства. В литературе для обозначения этого процесса часто (традиционно) используется термин
«модификация», но он не вполне корректен. Металдар мен қорытпаларды модификациялау Modification of metals and alloys Балқытылған металдар мен қорытпаларға аз мӛлшерінің ӛзі құрылымы мен қасиеттеріне оң әсер ететін модификаторларды (заттарды) енгізу. Әдебиеттерде бұл процесті белгілеу үшін «модификация» термині жиі
қолданылады, алайда бұл онша дұрыс емес. модифицирование ионное / ion modification — общее название методов улучшения свойств твѐрдого тела путѐм облучения ионными пучками. иондық модификация / ion modification – ион шоқтарымен сәулелендіру арықылы қатты дене қасиеттерін жақсарту әдістерінің жалпы атауы. модифицирование лазерное / laser modification — общее название методов улучшения свойств твѐрдого тела путѐм облучения лучом лазера. лазерлік модификация / laser modification – лазер сәулесімен сәулелендіру арқылы қатты дене қасиеттерін жақсарту әдістерінің жалпы атауы. модифицирование плазменное / plasma modification — общее название методов улучшения свойств твѐрдого тела путѐм
modification — дене бетін плазмамен ӛңдей отырып оның
қасиеттерін жақсарту 140
обработки его поверхности плазмой. әдістерінің жалпы атауы. модифицирование поверхности / surface modification — изменение химического состава или
структуры поверхности твѐрдого тела путѐм воздействия потоком энергии, переносимым лучѐм лазера, мощным импульсным пучком заряженных частиц, и т.д., или пучком ускоренных ионов, имплантируемых в поверхностный слой. — бетті модификациялау / surface modification – лазер сәулесімен, зарядталған бӛлшектердің қуатты импульстік шоғымен немесе
беттік қабатқа
ендірілетін(имплантацияланатын) үдетілген иондар шоғырымен тасымалданатын энергия ағынымен әсер ету арқылы қатты дене бетінің
химиялық құрамының немесе құрылымының ӛзгеруі. модифицирование радиационное / radiation modification — целенаправленное изменение структуры кристаллической решѐтки, оптических свойств, электропроводности и т.д. путѐм воздействия ионизирующих излучений. — радиациялық модификациялау / radiation modification – кристалдық тор құрылысының, оптикалық қасиеттердің, электр ӛткізгіштіктің және т.с.с.
иондаушы сәулелермен әсер ету арқылы мақсатты түрде ӛзгеруі.
electron-beam modification — общее название методов улучшения свойств твѐрдого тела путѐм облучения пучками ускоренных электронов.
beam modification – үдетілген электрон шоқтарымен сәулелендіру арқылы қатты дененің қасиеттерін жақсарту әдістерінің жалпы атауы.
Modulus of elasticity Величины, характеризующие упругие свойства материала при
малых деформациях. Серпімділік модулі Modulus of elasticity Шағын деформациялар кезінде, материалдың серпімділік қасиеттерін сипаттаушы шамалар.
elasticity coefficient – отношение давления однородного сжатия изотропного тела к относительному изменению его обьема. модуль обьемной упругости / volume (bulk) elasticity coefficient – изотропты дененің біртекті сығылу қысымының оның кӛлемінің қатынасты ӛзгеруіне қатынасы. – модуль продольный упругости (модуль Юнга) longitudinal elasticity coefficient – отношение нормального напряжения в поперечном сечения цилиндрического образца к относительному удлинению его при растяжения. серпімділіктің бойлық модулі \ (модуль Юнга) longitudinal elasticity coefficient – цилиндрлі үлгінің кӛлденең қимасының орташа кернеуінің оның созылуы кезіндегі қатысты созылмалдылығына қатынасы.
Molecule (от новолат. molecula, уменьш. от лат. moles — масса) 1.
Наименьшая устойчивая частица вещества, обладающая его основными химическими и физическими свойствами; состоит из атомов, связанных между собой электромагнитными силами.
Короткоживущее соединение атомов инертных газов друг с другом, с галогенами или с кислородом, существующее только в возбуждѐнном состоянии, и входящее в состав активной среды некоторых типов лазеров.
Molecule (жаңалат. molecula, лат. moles — масса сӛзінің кішірейтілгені) 1.
Заттың негізгі
химиялық және
физикалық қасиеттеріне ие, ең кіші, тұрақты бӛлшегі; ӛзара электромагнитті күшпен байланысқан атомдардан тұрады.
Тек қана қозған күйде ғана ӛмір сүретін, және кейбір лазер түрлерінің белсенді ортасының құрамына енетін, қысқа мерзімді инертті газ атомдарының бір бірімен, галогендермен немесе оттегімен қосылысы.
141
Molebdenum treatment Химико-термическая или плазменная обработка поверхностного слоя металла (сплава ) путем насыщения его молибденом. Молибдендеу Molebdenum treatment Молибденмен қанықтыру жолымен металдың беткі
қабатын (қорытпаның) химия- термиялық немесе плазмалық ӛңдеу. Монокриста́лл Monocrystal Кристаллическое тело, имеющее во всѐм объѐме единственную кристаллическую решѐтку.
Monocrystal Бүкіл кӛлемі бойынша бір ғана кристалдық торға ие болатын кристалдық дене. Моносло́й (слой мономолекуля́рный) Monomolecular layer Слой вещества толщиной в одну молекулу на поверхности раздела фаз. Моноқабат (мономолекулалы қабат) Monomolecular layer Фазаның бӛліну шекарасындағы қалыңдығы бір молекула болатын заттың қабаты. Монохроматор Monochromator Устройство, предназначенное для выделения корпускулярного или волнового излучения с определѐнной энергией из пучка излучения с широким энергетическим спектром.
Monochromator Энергиялық спектрі кең сәуле шоғынан белгілі бір энергияға ие корпускулалық немесе толқындық сәулелерді бӛліп алуға арналған қондырғы. монохроматор нейтронный кристаллический / crystal
neutron monochromator — нейтронный селектор для выделения отдельных монохроматических групп медленных нейтронов, основанный на дифракционном отражении нейтронов от кристалла. нейтронды кристалды монохроматор / crystal neutron monochromator – кристалдан нейтрондардың дифракциялық шағылуына негізделген жеке монохроматтық баяу нейтрондар топтарын бӛліп алуға арналған нейтронды селектор. Мо́щность Power; capacity Физическая величина, измеряемая отношением работы к промежутку времени, в течение которого она произведена.
Power; capacity Жасалынған жұмыстың оған кеткен уақытқа қатынасымен ӛлшенетін физикалық шама. мощность дозы / dose rate — доза излучения за единицу времени (секунду, минуту, час).
бірлігіндегі(секундта, минутта, сағатта) сәулеленудің дозасы.
dose
rate — отношение энергии ионизирующего излучения, поглощѐнного облучаемым веществом за некоторый промежуток времени к массе этого вещества и к этому промежутку времени. Измеряется в грэях в секунду. — жұтылған дозаның қуаты / absorbed dose rate –сәулеленуші заттың қандайда бір уақыт аралығында жұтқан
иондаушы сәуле
энергиясының осы уақыт аралығы мен массасына қатынасы.
ӛлшем
бірлігімен ӛлшенеді. мощность излучения / radiation intensity — отношение количества энергии излучения, испущенного каким-либо источником, к промежутку времени, в течение которого длилось испускание.
қандай да бір кӛз шығаратын сәуле энергиясының осы сәулені шығаруға кеткен уақытқа қатынасы. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|