А. Конструиктивті – сараланған шешімді қабылдауымен және өзара қарым-қатынасты одан әрі нәтижелі дамытумен аяқталады; Б. Деструиктивті – эффективті өзара қарым-қатынас құрылуы негізінде дұрыс шешім қабылдануымен аяқталмайды.
Қақтығыстар классификациясы
Қатысушылардың мінезедеріне қарай:
1. Тұлғааралық – ең көп таралған және кем дегенде екі адамның арасында болады; 2. Тұлғааралық – бір адамның ішіндегі бір-бірін өзара жоққа шығаратын ниеттер, импульстер; 3. Топаралық – ортақ мүдделермен(қызығушықлықтармен) біріккен топтар арасындағы келіспеушіліктер; 4. Әлеуметтік – топтағы құрылған жүйенің ішінде немесе әлеуметтік институт ішіндегі әлеуметтік қайшылықтар; 5. Адамдар тобы мен бір адамның арасында, егер топ мүшелерінің бірі жалпы қабылданған тәртіптің нормаларын бұзса..
Болдырмау – «фармацевт қақтығыстың болғанын жоққа шығаратын» мінез-құлық стилі.
– Келіспеушіліктер жоқ деп санап, сондықтан даулардан, басқа тарапқа қарсылықтардан тартынып, жағымсыз жағдайдан кетуге ұмтылады.
– Адам проблеманы шешудің мүмкін еместігіне ("менде билік, күш, ақша, білім және т.б. жоқ") немесе күш-жігердің пайдасыздығына ("бәрібір бұл ештеңеге әкелмейді») сеніп қалуы мүмкін.
Құрал
Құрал – «фармацевт өз мүдделерін қанағаттандырудан ішінара немесе толық бас тартқан» қақтығыстағы мінез-құлық стилі. Мұнда фармацевт қарсылас тараптың талабы мен шағымдарын (өз мүддесін елемей) мойындайды.
Мұндай мінез-құлық стилін таңдау келесі жағдайларда қажет:
шиеленіс жағдайынан шығу ниеті қызығушылық тудырады. Оның негізгі қағидаттарының (құндылықтарының) ешқайсысына қауіп қатер төндірмесе (" ұсақ- түйектерде түсуге болады") немесе оппонент жағында дұрыс болған кезде;
Қақтығыс жағдайдадан шығу ниеті оның қызығушылығынан басым болса, егер оның принциптеріне (құндылықтарына) ешқандай қауіп төнбесе, немесе қарсы тараптың шындығы айқын болса;
Қақтығыстағы қарсы тараптағы адам арасындағы қатынас дау тақырыбынан артық тұрса;
Бұл құрал маған болашақта(мансап жинауда, дивиденд алуда, жеңілдік алуда) көмектеседі.
Компромисс
Компромисс – екі тарап өзара жол берудегі фармацевттің қақтығыстағы мінез-құлық стилі. Компромиссті таңдау себептері: - Қарым-қатынас тығырыққа тірелгенде, жалғыз шешім, ол – компромисс; - Компромисс күш жинау үшін керек кішігірім демалыс секілді. Қақтығыс шешімін болашаққа қалдыруға болады; - Уақытты ұтып, басқа мәселелерді шешуде компромисс үлкен көмегін береді; - Жеңіске қарағанда жеңіліс артығырақ; Компромисс қорытындысы – қақтығысқа тартылған барлық тараптардың әр деңгейдегі қанағаттанбау дәрежесі.
Принциптер арқылы қақтығыста компромисс болуы мүмкін емес.
Ынтымақтастық
Ынтымақтастық – барлық тараптардың мүдделерін толық қанағаттандыруға мүмкіндік беретін қақтығыстағы мінез-құлық стилі.
Бұл стиль эффективті, өйткені болашақта өзара тиімді қарым-қатынасты қамтамасыз етеді. Алайда ынтымақтастық шығармашылық қабілет пен уақытты талап етеді. Бұл ең конструиктивті(және энергия шығыны бойынша ең арзан) мінез-құлық стилі, өйткені, бір тараптың мүдделері екінші тараптың мүдделері қанағаттанатын жағдайда ғана қанағаттандырылады деп түсінеді.
Конкуренция(Бәсекелестік)
Конкуренция – өз мүдделерін қанағаттандыруда табандылықтың жоғары дәрежесімен, басқалардың мүдделерін қанағаттандырудан бас тартумен сипатталатын мінез-құлық стилі. Бұл ретте басқа адамдармен қарым-қатынас қалай қалатыны маңызды емес, нәтижесі маңызды. Себептері : - басқа адамдарды елемеу; - оларға сенімсіздік; - қарсы тараптың күшін ескермеу; - критикалық, өмірге немесе өзін-өзі бағалауға қауіпті жағдай; - топта міндетті тәртіп ережелерін қабылдау
- ситуацияға жедел әрі эмоционалды реакция(қорлау, реніш)
