Қазақстан мәдениеті (XVIII – ХХ ғ. басы)
жүктеу/скачать 9,25 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақ өлкесін зерттеуде баға жетпес үлес қосқан орыс мәдениетінің кәрнекті өкілдерінің ішінде
- Орыс географиялық қоғамының бөлімдері
- Ы. Алтынсарин
|
Қазақстан мәдениеті (XVIII – ХХ ғ. басы) Қазақстан мәдениеті (XVIII – ХХ ғ. басы)XVIII ғасырларда Қазақстан мәдениеті өткен уақыт дәстүрімен жалғаса дамыды. Бұл көбінесе ақын-жыраулардың шығармашылығынан көрінді.XVIII ғасырларда Қазақстан мәдениеті өткен уақыт дәстүрімен жалғаса дамыды. Бұл көбінесе ақын-жыраулардың шығармашылығынан көрінді.Халықтық ән-күйі өнері жақсы дамыды. Сырым Датүлы көтерілісіне «Сырым сазы» күйі арналды. Сол заманның атақты домбырашы сазгері Байжігіт халық арасында кеңшен танымал болды. Ол «Ақтабан шұбырынды», «Қайыңсауған» (ақтабан шұбы-рынды кезінде аштықтан аман қалу үшін халық қайың шырынын ішкен) т.б. тарихи тақырыпқа арналған күйлер шығарды.Халықтық ән-күйі өнері жақсы дамыды. Сырым Датүлы көтерілісіне «Сырым сазы» күйі арналды. Сол заманның атақты домбырашы сазгері Байжігіт халық арасында кеңшен танымал болды. Ол «Ақтабан шұбырынды», «Қайыңсауған» (ақтабан шұбы-рынды кезінде аштықтан аман қалу үшін халық қайың шырынын ішкен) т.б. тарихи тақырыпқа арналған күйлер шығарды.Қазақ халқы музыка өнеріне ерекше мән берген. Ал еркіндік, Отанға деген махаббат тақырыбы Махамбеттің «¥лы арман», «Сұлтан Баймағанбетке», «Жәңпрге», «Қызғыш құс» және т.б. өлең-жырларына арқау болған. Ол көтерілісшілердің қайсарлығын, Исатайдың көзсіз ерлігін жырлады.Ал еркіндік, Отанға деген махаббат тақырыбы Махамбеттің «¥лы арман», «Сұлтан Баймағанбетке», «Жәңпрге», «Қызғыш құс» және т.б. өлең-жырларына арқау болған. Ол көтерілісшілердің қайсарлығын, Исатайдың көзсіз ерлігін жырлады.XIX ғасырдың басындағы музыкалық және ақындық енерде Исатай батыр бастаған көтеріліске, оның серігі батыр, ақын Махамбетке арналған өлең-жырлар халық арасында кең тараған. Сол кезде шығармашылық өнерін жаңа бастаған атақты күйші композитор Құрманғазы Сағырбайұлы (1806-1879) өзінің алғашқы шығармасы - «Кішкентай» күйін Исатай Тайманұлына арнады. Қазақ өлкесін зерттеуде баға жетпес үлес қосқан орыс мәдениетінің кәрнекті өкілдерінің ішіндеҚазақ өлкесін зерттеуде баға жетпес үлес қосқан орыс мәдениетінің кәрнекті өкілдерінің ішіндеВ.И. Дальдың алатын орны ерекше. Ол 1833-1841 жылдары Орынбор губернаторы жанындағы ерекше тапсырмалар жөніндегі қызметкер болып істеген көзінде қазақ халқының ауыз әдебиетін, әдет-ғұрпы мен тұрмыс тіршілігін зерттедіXIX ғасырдың екінші жартысында Қазақстандағы қоғамдық ой мен мәдениетті дамытуда мәдени-ағарту мекемелері мен ғылыми қоғамдар маңызды рөп атқарды.XIX ғасырдың екінші жартысында Қазақстандағы қоғамдық ой мен мәдениетті дамытуда мәдени-ағарту мекемелері мен ғылыми қоғамдар маңызды рөп атқарды.Орыс географиялық қоғамының бөлімдері:Орынборда (1868 ж.) Омбыда (1867 ж.) Семей бөлімшесі Түркістанда (1897 ж.) Олар жиналған мәліметтер бойынша тарих, этнография, география туралы жинақгар жариялап отырды. Қоғам жүмысына қазақ зиялылары да белсене араласты. Мысалы, Орыс географиялық қоғамының Орынбор бөлімінің корреспондент мүшесіОлар жиналған мәліметтер бойынша тарих, этнография, география туралы жинақгар жариялап отырды. Қоғам жүмысына қазақ зиялылары да белсене араласты. Мысалы, Орыс географиялық қоғамының Орынбор бөлімінің корреспондент мүшесіЫ. Алтынсарин болды және ол өзінің ғылыми зерттеулерін осы жинақтарда жариялады.Қазақстанның Ресейге қосылуы білім беру жүйесінің дамуына да үлкен ықпал жасады. Ауқатты адамдардың балалары Бұхара, Самарқанд, Хиуа, Ташкент қалаларындағы медреселерде білім алды. Қарапайым көшпелі адамдардың балалары сауаттарын мұсылман мектептерінде немесе ауыл молдаларынан ашты. Діни емес оқу орындары жергілікті патша әкімшіпіпнің қызметкерлерін: тілмаштар мен хатшылар дайындауҚазақстанның Ресейге қосылуы білім беру жүйесінің дамуына да үлкен ықпал жасады. Ауқатты адамдардың балалары Бұхара, Самарқанд, Хиуа, Ташкент қалаларындағы медреселерде білім алды. Қарапайым көшпелі адамдардың балалары сауаттарын мұсылман мектептерінде немесе ауыл молдаларынан ашты. Діни емес оқу орындары жергілікті патша әкімшіпіпнің қызметкерлерін: тілмаштар мен хатшылар дайындау1786 жылы Омбыда ашылған Азия-лық мектебі 1789 жылы ашылған Орынбордағы Үкіметтік мектеп жатты. Онда орыс балаларымен бірге, қазақ шәкірттері де оқыды. 1825 жылы Орын-борда, ал 1846 жылы Омбыда әскери мамандар мен әкімшілік чиновник-терін дайындайтын Кадет корпусы ашылды Халық ауыз әдебиетінде негізгі тақырыптар: тарихи оқиғалар, батырлардың ерліктері, ру аралық қатынас, махаббат жырланды. Бұл кезеңде ақындар Шөже, Шортанбай, Сүйінбай, Жамбыл, Сара сынды ақындар халық сүйіспеншілігіне бөленіп, кеңінен танымал болды.Халық ауыз әдебиетінде негізгі тақырыптар: тарихи оқиғалар, батырлардың ерліктері, ру аралық қатынас, махаббат жырланды. Бұл кезеңде ақындар Шөже, Шортанбай, Сүйінбай, Жамбыл, Сара сынды ақындар халық сүйіспеншілігіне бөленіп, кеңінен танымал болды.XIX ғасырдың екінші жартысында халық ауыз әдебиеті де даму үстінде болды. http://melimde.com жүктеу/скачать 9,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|