Өндірістік қажуды дамытатын объективті көрсеткіштер

• экономикалық (айлықтың төмендеуі, бірлік уақыттың өсуі, ақаулы заттардың өсуі);

• статистикалық (жұмыскерлердің бастамасы бойынша үзілістер, жұмыс әрекетіндегі микроүзіліс);

• физиологиялық (қозғалыс үйлесімінің, қол мен саусақтардың треморы (қалтырауы), назар құрамының төмендеуі, қателіктер санының өсуі); • психологиялық (психикалық процесстердің және реакциялардың азаюы, қателер санының өсуі).

• жоғары қарқынды, күш салынған іс-әрекет;

• уақыт бойынша жүктемені тиімсіз бөлу (жұмыс қалыптылығының бұзылуы);

• қабылданатын және қайта өнделетін ақпарат ағынының шектен тыс мөлшері;

• еңбектің төмен мазмұндылығы (бір қарқындылығы);

• антропометриялық және эргономикалық талаптарға жұмыс орнының жоспарлануы, құралдарының сәйкес келмеуі;

• өндірістік тәуекел мен қауіптіліктің өсуімен шыққан күш жұмсау;

• ұжымдағы қолайсыз әлеуметті-психологиялық климат, еңбектің нашар жағдайы;

• жұмыскердің жеткіліксіз дәрежедегі біліктілігі;

• организмнің қарама-қарсы тұруы мен шыдамдылықтың төмендеуі.

Мамандар күш жұмсауды келесі түрлерін көрсетеді:

• интеллектуальды, проблемалық жағдайды шешуді саны көп талап етушілермен шыққан;

• сенсорлық (түйсіктік), анализаторлардың іс-әрекеттің тиімсіз шарттарына негізделген (мысалы, ұсақ бөлшек сияқты, өзгешеліктеріндегі объектілерді жіктеудегі қиыншылықтар, жұмыс беті мен өзгешелік объектісіндегі түстің аз кереғарлығы, жеткіліксіз жарықтандыру);

• монотонды (бір сазды) (бірдей істерден, жағдайлардан және т.б. шыққан, күш салу);

• политонды (көп сазды) — кездейсоқ бағыттарға назарды жиі ауыстыру қажеттілігімен туындаған, күш салу;

• физикалық күш салу (қозғалтқыш аппараттың жүктемесінің өсуі);

• эмоционалды күш салу, жұмыстың эмоционалды қатыстырмау мазмұны мен оны жүзеге асыру шарттары, апат пен жарақаттың жоғары ықтималдығы, дау жағдайлардан туындаған;

• күтудегі күш салу, іс-әрекеттің жоқтығы шартында жұмыс қызметінің дайындығын қолдау қажеттігімен туындаған (мысалы, берілген көрсеткіштерден технологиялық процесс жолдарынан бас тарту туралы белгіге реакцияның дайындығы);

• себепті күш жұмсау (жұмысқа қызықпаушылық, шешім қабылдауға керекті себептермен күрес және т.б.).

Қажу түрлерін еңбек қызметін қамтамасыз ететін сол немесе басқа жүйке жүйесінің звеноларында оның артықшылықтарын оқшаулауға қатысты бөледі.