«білім ltd» жэне «С0тиаз» шяш wi11
жүктеу/скачать 2,4 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚҰРЫАТАИШЫ «Білім LTD» Ж Ш С Бас д и р е к то р
- Р ед акц ия ны ң м е к е н -ж а й ы
- Email: satnaz.@rambler.ru
- «Қ азақ ж э н е олом ә д е б и е т і - Казахская и м ировая литература»
- «Қазақ ж эне әлем әдебиеті - Казахская и мировая литература»
- Набор, д и з а й н пол ос и о б л о ж ки , в ср стка
- Р Е Д А К Ц И Я Л Ы Ң АЛ Ң А Р Е Д А К Ц И О Н Н А Я К О Л Л Е Г И Я Сейіт Қасқабасов
- Қуандық Мошһүр Жүсіп
- Бауыржан Омаров
- Ш әкір Ыбыраев
- Ерлан Сыдықов
- Д ихан Қамзабекұлы
- М әуен Хам зин
- ЗАМАНА РУНЫ Ж9НЕ МӨДЕНИ-ОДЕБИ ҮДЕРІС
- .азақ және әлем әдебиеті Казахская и мировая литература
| «БІЛІМ LTD» жэне «С0ТИАЗ» ШЯШ
WI11<. т Ш т ЖШС-иен шығатын — ' басылымаарға жазылыңызаар! ЗЛЕМ Ш КЕҢІ ЕК ТАНЫП, Б Ш " 3! Республиканский научно-методический, педагогический журнал №6
p i шФ f I р»* > ■ i* t i j I p *
^ц ц ДІ M M trrf ■ЗДрр.-
Щр 'ш 'Ш Р
К А З А Х С К А Я “ М И Р О В А Я Журнал 2004 жыпдың наурыз айынан бастап, қазак, жэне орыс тілдерінде шыға бастады Журнал издается с марта 2004 года на казахском и р усском языках С. Торт атындағь
М А З М Ү Н Ы - ПМУ-Л
Л е е ; С О Д Е Р Ж А Н И Е Г атындағы ғ ы л ы м З Е Р Т Т Е У Е. 'ГІЛ Е Ш О В . За.мана рухы ж ә н е м ә- д е н и -әд еб и үдеріс ................................. 3 Н. К ЕН Ж ЕҒЛ РА ЕВ . Т.Тебегенов ен - бектеріндегі автор меп ад ресат м ә - селелері ..................................................... 7 Ә Л Е М Ә Д Е Б И Е Т І Ж . Қ О Б Ы Л А Н О В . Л оп е де Всга - испан әд еб иетінің корнекті окілі ..... Г Ы Л Ы М И ІЗ Д Е Н ІС Т Е Р Г. М А УЛЕНОВА. «Ьала ІІІокан » хи- каяты н ы н керкем дігі ........................ 13 М Ұ ҒА ЛІМ ГЕ К О М Е К Қ. БІТІБА ЕВА . О к у л ы к -әд істем ел ік бағдарлама ............................................. 17 Л И Т Е Р А Т У Р Н О Е Н А С Л Е Д И Е С.
Д Ж А И С У ГУ РО В . О соб ен н ости перевода поэм ы И .Д ж ансугурова «Ку- лагер»......................................................... 19 О Қ Ы Т У Ш Ы Т Ә Ж ІР И Б Е С І М . МАХАНОВА. «Сұлушаш» п о эм а- сы н окы ту .............................................. 21 К іТ А Н Х ^ И А Г О П Ы Т П РЕ П О Д А В А ТЕ Л Я Б. КУНЧАЕВА. В иды казахского н а ц и о н ал ь н о го ф о л ькл о р а ................. 23 В П О М О Щ Ь У Ч И Т Е Л Ю Р I . РА Х М А Н БЕК О В А . Я зы к душ а
н арод а ...................................................... 25 М Е Т О Д И Ч Е С К А Я К О П И Л К А Ж . С У Л Е Й М Е Н О В А . П едагогиче ск и е технологии в си стем е п о вы ш е ния к в ал и ф и к ац и и п репод авателя и качества ЗУП у учащ ихся ............. 26 Ж . И Б Р А И М О В А . Н аучны е и ссле д о в ан и я в курсовой работе .......... 28 Л И Т Е РА Т У Р А В Ш К О Л Е Ж . СА РМ А П О В А . П озн ан и е м ира. О вощ и , р ас те н и я, ф рукты ............. 29 М Е Р Е Й Т О Й Л . БАҚТЫ БАЕВА. Еңбегін елі еле- геп ............................................................... 30 Ә Д Е Б И С Ы Н К. РАЕВ. А ны збен астарласк ан а к и - кат ............................................................. 31 ҚҰРЫАТАИШЫ «Білім LTD» Ж Ш С Бас д и р е к то р Ақбала АЙЕКЕЕВА Редакторлар кецссіпіңторағасы Сағымбек БЕКМОЛДИНОВ Бас р ед а кто р Төмірхан ТЕБЕГЕНОВ Қазақстан Республикасы Мәдениет ақпарат жэне қогамдык, келісім министрлігінде 06.05.2003 ж. Астана қаласында тіркеліп, N 3 8 4 9 -X куәліп бөрілген Басуға 04 11.2010 қол
қойылды. Гіішімі 60x84 1/8 Авторлық б.т. 2,0. Офсөтті басылым. Таралымы 1500. Басылым индексі: 75566 Р ед акц ия ны ң м е к е н -ж а й ы : 050016. Алматы қаласы, Райымбөк даңғылы 162, 4 қабат, 44-46 бөлме, Факс. 233-69-38. Тел. 233-69-46, 279-61-48. Email: satnaz.@rambler.ru Ж урнал Ж Ш С « А зи я П р и н т б а с п а х а н а с ы н д а » басы лды . А л м а т ы к а л а с ы , Б р о д с к и й к ө ш е сі, 60.
№ 6 (42), 2010 жыл ®\5%г
«Қазақ ж эне әлем әдебиеті - Казахская и мировая литература» Қүрм етгі о қы р м ан қауым! «Қазақ тілі - Казахский язык», «Бухгалтерлер мектебі - LU кола бухгалтеров», «Физика жэне астрономия - Ф изика и астрономия» журналдарына 2011 жылға жазылыцыздар! ЕСІЦІЗДЕ БОЛСЫН! Ұ сы и ы л га н м а т е р и а л д а р к о м п ы о т е р д е Tim es N ew R om an (W indow s X P) ш р и ф т іс ім е н терілуі тиіс. К олем і 4-6 б е т ш а м а с ы н д а б о л у ы ти іс. Ф о т о - сурет 12x15 с м , 2 д а н а д а н б о л у ы к е р е к . Ж іб е р іл ге н м атериал с о и ы н д а а в т о р ту р а л ы н а к т ы орі т о л ы к м ә л ім е т болуы қаж ег. М а тс р и а л д а р д ы к ө р се тіл ген м е к е н -ж а й ға , я г н и р е д а к ц и я тү р а ғы н а б а ғал ы хат- гіеіт ж ібергси дүры с. ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! П р е д о с та в л я е м ы е м а т е р и а л ы д о л ж н ы б ы ть н аб р ан ы и о т п е ч а т а н ы в в и д е п р и н т е р н ы х р а с п е ч а то к ш р и ф то м T im es N ew R o m an (W indow s X P). О бъем не б о л е е 4 -6 с т р а н и ц . Ф о т о г р а ф и я 12x15 см , ч е тк ая (2 э к з .). Т о ч н ы е , п о л н ы е д а н н ы е об авторе и п о д п и с ь в к о н ц е с т а т ь и . М а т е р и а л ы о т пр ав л ять за к а зн ы м п и с ь м о м п о ад ресу г. А л м аты , пр. Р а й ы м б е к а , 162, о ф . 44-46. Набор, д и з а й н пол ос и о б л о ж ки , в ср стка издательский центр ТОО «Білім LTD» Журнал зарегистрирован в Министерстве культуры, информации и общественного согласия Республики Казахстан. Свидетельство N 3849-ж от 06.05.2003 г, г. Астана.
Подписной индекс: 75566 Подписано в печать 04.11.2010 г. Формат 60x84 1 /8 Уч. изд. п.л. 2,0, Печать офсетная. Тираж 1500 экз. Учредитель: ТОО «Білім LTD» Адрес. 050016, г. Алматы, пр. Райымбека, 162, 4-этаж, офис 44-46. факс: (327) 233-69-38 тел.: (327) 279-61-48, 233-69-46. штніічіннпшшнтішшшштійшшніиіцшішшишішшннщшішишгіпітіинитішш
ж эне опер институтының директоры, филология ғылымдарының докторы, проф ессор, ҚР ҰҒА-ны ң академигі.
мемлекеттік университетіндегі қазақ әдебиеті кафедрасының Қ у р м е іті меңгеруш ісі, филология ғылымдарының докторы, профессор. Бауыржан Омаров - ҚР Мәдениет министрлігі Тіл комитетінің торагасы, филология ғылымдарының докторы, профессор. Байзақ Момынбаев - Қ о р қы г Ата атындағы Қызылорда мемле- кеттік
университетінің ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор.
университетінің рекгоры , филология гылымдарының докторы, профессор.
тетски ректоры, филология ғылымдарыпың докторы, профессор. Ерлан Сыдықов - Ш әкарім атындагы Семей мемлекетгік универ- ситетінің ректоры, гарих ғылымдарының докторы, профессор. Қансейіт Эбдезулы - 0л -Ф а раб и атындагы Қазақ ұлттық уни верситет! филология факультетінің деканы, филология ғылым- дарының докторы, профессор, ҚР Жоғары мекгептер ҒА-ның академигі. Д анд ай Ысқақулы - Сулейман Демирел атындагы қазақ-гурік универсигетінің проректоры, филология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР Гуманигарлық ҒА-ның академии.
Қожа Ахмег Яссауи атындағы Түркістан халық- аралық қазақ-турік университотінің вице-прозиденті, филология ғылымдарының докторы, профессор. Д ихан Қамзабекұлы Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия үлттық университетінің проректоры, филология гылымдарының докгоры, профессор. Қадыр Жүсіп - Х.Досмухамедулы атындағы Атырау мемлекеттік университетіндегі З.Қабдолов агындагы гылыми-зерттеу орта- лыгының директоры, филология ш лы мдары ны ң докіор ы , про фессор.
Токен Ж умажанова - Абай атындагы Қазақ үлттық педагогикалық университет індогі қазақ одебиеті кафедрасының гірофессоры, педагогика гылымдарының докторы.
лингвистика және одебиеттану кафедрасының меңгерушісі, филология гылымдарының докторы, профессор.
КСРО Мемлекеттік сыйлыгының лауреаты, ҚР еңбек сіңірген мугалімі, Ш ыгыс Қазақстан облысы, Оскемен қаласындағы №1 қазақ орта мектебінің мұғалімі. Бекен Ыбырайым - Қазақты ң мемлекеттік Қыздар педагогика- лык университет індегі қазақ әдебиегі кафедрасының меңгеру- шісі, филология гылымдарының докторы, профессор.
институтындагы филология факультетінің деканы, филология гылымдарының докторы, профессор. М әуен Хам зин - Қараганды «Болашақ» университетінің профес- соры, филология гылымдарының докторы. Өмірхан Әбдиманулы - әл-Ф араби атындағы Қазақ улгтық университетіидегі қазақ өдебиеті кафедрасының меңгерушісі филология ғылымдарының докторы, профессор. J № 6 (42), 2010 жыл ЗАМАНА РУНЫ Ж9НЕ МӨДЕНИ-ОДЕБИ ҮДЕРІС Ұ лтты ң өмірді тану,
ай н алад ағы к о ғам д ы к кұбы лы старды бағалау
түсінігі әр қ а ш а н қордалану, ж и н ақтал у үстінде болм ақ. Бұл
корксм өн ер түрлерінің іш інде, ен
алд ы м ен әдеби
ш ы ғарм алардан көрініс табады . Бүл ер е к ш е л ік б ар л ы к халы ктарды н әд еб и етін е т ә н кұбы лы с дей оты ры п, он ы н , әсіресе, к азак әд еб и етін е о те -м е т е етене екендігін ай гам ы з. Қ алай деген м ен де, к а за к ж ерін д е өн ерд ін му зы ка, сәулет, сурет, мүсін си я к т ы түрлеріне карағанда, соз өнері ерекш е д ам ы ған ы белгілі. С о н д ы к тан да коғамдағы ә р түрлі саяси бол сы н , к о ғам д ы к болсы н, ф и л о со ф и ял ы к болсы н , ойларды бейнелеуде к аза к с е з онері каиіан да озге ө н ер түрлерінен үздік әр і о зы к б о лы п келді. Бүл арада баска ө н ер түрлеріне карағанда, соз он ерін ін озін д ік ерекш елігін д е ай ы р ы қщ а атап отуге
боларлы к. Ол
ж е н ін д е Ахмет
Б айтұрсы нүлы о н ер гүрлерінің әр к а й с ы с ы н а си п аттам а бере келіп: «Кандаіі сәулетті сараи болсын, қандай сымбатты я ксскінді сугіреттер болсын, қандай әдемі ән-куй болсын созбен сөилеп, сүгіреттеп корсетуге, танытуға бола ды. Бул өзге өнердің қолынан келмеііді» - деген болаты н /1 , 7/. Ал, эдеби ет теоретигі В .Е .Х ализев әд еб й еттін озге өнер түрлерінен ерек ш ел ігін о н ы н еөз аркы лы ж асалаты нды ғы м ен бай л ан ы сты р ы п :
екендігін келтіріп, сөз о н ер ін ін а й ы р ы к ш а ролін атап отеді /2 , 114/. ІІІы ны нд а да, к о р кем о н ер д ін озге түрлері д әл соз онері сиякты адам ды , котам б о л м ы сы н , о н ы ң еткен і мен бүгінін м ейлінш е д ә л , ж ете, ж а н -ж ак ты б е й н е- лей алм айды . О сы дан келіп, о н ер д ің б асқ а түрлерімен салы сты рганда, соз өн ер ін ін ж еке ад ам н ан , о н ы н іш кі әл ем ін ен бастап ж алпы әлеум еттің, с ә т т ік уакы ттан б а стап үлкен тарихи кезең дердін көркем кескін ін ж асай алаты нды ғы н ж әне бір атап отеміз. К оғам ды к сан ан ы н б асқ а
түрлеріне к арағанда, одебиеттін ерекіиелігі белгілі бір қоғам д ы қ -әлеум еттік ортада ем ір сүретін адам а р к ы л ы , о п ы н коркем бейнесін жасау арқы лы сол озі суреттеген дәу ір д ін әлеум еттік- рухани келбетін таны тады д е се к, он д а әд еб и ет тікелей ом ірдің озін,
ондағы к ар ы м -к аты н астар д ы емес, сол
дәуірде к алы п таск ан са н ан ы , әл еу м ет пікірін зерделейді. Я ғни, әдеби
ш ы ғарм ага аркау болаты н такы ры п , ж азуш ы н ы н он ы белгілі м аксатп ен бейнелеуі (ш ы ғарм а идеясы ) сол
к о ғам д ы к с а н а н ы ң рухани- коркем игерілуінен бары п жүзеге асады . Бұл турасы н- да ірі ақ ы н д ы к дары н иесі, қ аза қ тан ш ы к ка н тұнтыш Ербол Т ІЛ Е Ш О В , «Руханият» о р та л ы ғы н ы н директоры , ф и л о л о ги я ғы л ы м д ар ы н ы ц кандидаты ж оғары білімді әд еб и етш і М ағж ан Ж үм абаев «Алқа» бағдарлам асы нда: «Түрмыс пен жаратылыс ақынга тек тиянақ. Осы тшінаққа таянып басып, оеыны қурал қы.іып, котпің квргенін, коптің сезгенін жанап, бір mon қылып, сол топқа ақын озініие тус беруге міндетті» деп
дәл ай ткан б олаты н /3 ,6 5 /. М ағж ан мүнда элеум еттің ой ы н ж и н а к т а п , саралаудан өткізіп («коптің сезгепін жанап, бір mon қылып»), к алам герд ін көркем бейнелеуге түсіретінін (
мегзеген. Қ оғам д ы к к а р ы м -к а ты н ас та р , саяси окиғалар, әлеум еттің ж ағдайы , елд ін тұрм ы сы , ш аруаш ы лі.ік ден- гейі —
қоғамның жалпы келбетін ж асайды . Бұл — ба зис. Д әу ір д ін саяси , эл еу м егтік ж ағдайы , коғам ды к к ар ы м -к а ты н ас та р . Бір созбен ай ткан да,
Қ о ғам н ы н ж алп ы келбеті, яғни он ы ң осы базисы
— әлеу м еттін о й -сан а сы н , когамдағы ко зкар астар д ы н ж и ы н ты ғы н , яғн и
түзеді. О сы к о ғам д ы к ой ауқ ы м ы н д а алуан саяси , әлеуметтік, д ін и , ф и л о с о ф и я л ы к о й лар, генд енциялар өмір
сүреді. Ж азуш ы к о ға м н ы н бір мүшесі болғандықта}і, сол базистін ортасы н д а ом ір сүргендіктен, коғам ды қ ойды кабы лдауш ы , түсінуш і, ен басты сы — суреткер б олғанд ы қтан , он ы коры туш ы , к оркем д ік мазмүнға ай налды руш ы , ко р к е м д ік піш інге түсіруш і ролінде б о лады . С он д а бүдан м ы над ай коры ты н д ы шытаруға бо лады: ең алд ы м ен ,
содан кейіи одан өрістей тін —
содан со ң осы ойды бейнелеуш і —
болм ак. Д ін мен
ф и л о с о ф и я қ о ға м д ы қ сан ан ы н түрлері ретінде сө з о н ер ін е ж уы қ келеді. С ол себепті эдебиетте дін, ф и л о с о ф и я л ы к о й л ар м ей лін ш е к ең корініс табады. Д іпи са н а — и м ан д ы л ы кты , ізгілікті кұнды лы ктарды па- сихаттайты ны аян. Я ғн и , белгілі бір идеалды қағида, үлгі ретінде ұсы иады . М үндай ер ек ш ел ік ә д сб и еіте де бар. Ә рбірден со н к ез-ке л ге н халы к әд еб и етін ін , әйтеуір, бір доуірінде дін и әд еб и ет міндетті түрде басы м батыттардың бірі болады. К а зак әд еб и етін д е д ін и -ағар ту ш ы л ы к ағым, біздіц ой ы м ы зш а, ш ам ам ен 1830-40 ж ы лдардан бастап 1910 ж ы лдарға д ей ін кеғіінен к өрінді. Д ін мен әдебиеттің сабактасты ғы , діни и деял ар д ы ң әд еб и -к о р к ем идеяларта № G (42), 2010 ж ы л .азақ және әлем әдебиеті Казахская и мировая литература айналуы — небір о зы к ш ы гарм алар тудырды . М эселен, Абай, М әш һүр-Ж үсіп ш ы ғарм аш ы лы ғы . К оғам ны н діни сауаттылығы, дінге каты сы , діни белгілері сол қоғам ны н санасында ем ір сүреді. әд еб и ет осы ны бейнелейді. Ал, ф илософ ияға келсек, бұл өзі — ж алпы с е з өнерін ұстап тұратын ірі ұсты ндарды ң бірі. А дамды, ж алпы өмірді тану, жаратылыс пен тірш іліктін м ән ін е үнілу, ш ы нды к пен акикатты іздеу, м ейірім , парасат, пары з тағы да баска кұндылыктарды зерделеу — б ә рі-барш асы ф и л о со ф и я- мен бірге әдебиеттегі де басты такы ры п тар катары нан орын алады. Белгілі бір дәуірдін, ж оғары да аталған кұндылыктары ж өнінде калы п таскан ой -пікірлері бола ды, олар сол за м а н н ы ң коғам д ы к сан асы н ы н аж ы рамас, негізгі бөлігін күрайды. Қ оғам н ы ң діни санасы ж өнінде де дәл осы лай айтуға болады . Ж алп ы , коғам ды к са- наны калы птасты раты н ж ағдаяттарды н барш асы сол қогам мүш елерінің пікірін калы птасты рады десек, онда озге коғам мүшелеріне Караганда, калам герлердін пікірі ерекше белсенділігімен эрі ай ы ры кш а терендігімен, сонд ай-ак айналадағы күбы лы стар мен окиғаларға ру- хани
баға беруімен ерекш еленеді. А хаңны ң, Ахмет
Байтүрсынұлыныи: «Елде жоқ рух — ақын сөзіне қайдан келсін?!» деуі /1 / , Лбдолла Б айтасов пен Д аниял Ы скаков 1920 ж ы лдарды н ортасы ндағы әд еб и айты ска үн коскан «Көркем әд еб и ет туралы» м акаласы нда: «Әр заманда бір үстем пікір (идея), үстем үран шығады. Әрине, оны еиікім оилап шығармайды. Түрмыс туғызады», — деп жазуы /4 , 52/ коғамды к сан ан ы н сө з ө н ерін е деген ы кп алы н ан ы к аңғартса керек. Қоғамды к сананы
калы птасты раты н рухани-
ф илософ иялы к түсініктердін ж иы нты ғы , атап айтканда, әлеуметтің ом ір мен коғам ж еніндегі ой-түсініктері бірте-бірте еол к езең н ін ш ы ғарм алары нда бейнеленеді. Яғни, калам герлерге, ен алды м ен, өз д эуірінін рухани- ф илософ иялы к, коғам д ы к-әлеум еттік ойлары ыкпал
етпек. Сол коғамда өм ір сүріп оты рған калам гер сол кезеннін саяси, коғам ды к, эти калы қ , эстетикалы қ, ф илософ иялы к тен ден ц и ялары н ж аксы үгы ны п, сезініп, оларды саралайды. Ол коғам д ы к ойлар мен к о н ц еп ц и я- лар кезеннін ағымдағы әдеби үдерісіне ш еш уш і ыкпал етпек. Оны дәуірдің рухы, дәуірдің рухани келбеті ,
көңіл-күііі деген үгы м дармен белгілесе болады. Дәуірдін осы ндай рухы к ерк ем ш ы ғарм аны н такы ры пты к-ид еялы қ бағдары н ай кы н д ам ак. Ал, такырып пен идея, яғни не ж онінде айту, оны калай айту — осы айтканы нды кандай ж олм ен беруді, яғни ш ығарманы н ф орм асы н аны ктайды . Ш ы ғарм ан ы ң осы ф орм алы к калы бы на о н ы ң ж ан ры , стилі, к ом п озициясы енеді. Әр кезеннін р у х ан и -ф и л о со ф и ял ы қ түсінігі белгілі бір уақыт аукы м ы нда озінш е, дербес к врініп, сол дәуірдің әдебиетінін кандай болм ағы н ай кы н д ай д ы . Д әуірлердін алмасуы әдебиетгі каш ан да ж аң а ізденістерге апары п, соны сы м ен ілгерілетіп оған ж аңа идея, ж ана форм а 4 дары та берм ек. О сы ларды каперге ала оты рып, әрбір кезең н ің әлгінд ей р у х ан и -ф и л о со ф и я л ы к түсінігін, өз сезім ізбен ай тсақ, д әуірд ің рухы н тану аркылы біз сөз өн ер ін ін дам у ар н а л ар ы н ы н табиғаты н жете һәм терең түсіне алм ак п ы з. М әселен , жы раулар поэзиясы тұеындағы дәуірдің рухы —
зар
заман әдебиеті түсы нда — отаріиылдыққа қарсылықты рух, Абай тұсы нда — сана рухы , Алаш тұсы нда — еркіндік рухы, кеңестік зам ан да — коммунистік рух. Бұл — ж ал пы түсіщ к, ш олғы нш ы ұғым. О сы ұғы м -түеініктерді" ә р к ай сы сы ж өн ін де ж еке-ж ек е токталы п көрейік. К азак тарихы на «ханды к дәуір», ал әд ебиет тарихы на «жыраулар п оэзиясы » делінген атаумен енген ХҮ-ХҮІІІ ғаеы рлардағы әд еб и -м ә д ен и үдеріс өзінін алдындағы ж ән е озінен кейінгі кезеңдерден түбірлі айы рм аш ы лы кгарм ен ерекш еленетіні к ай -к ай сы сы м ы зға да белгілі. Д әуірдін осы ндай төл белгілерінің бірі — коғамдағы соз өнері мен ш ы ғарм аш ы лы к и есін ін орны мен м әртебесіне де тікелей каты сты . Зерттеуш і ғалы м , кернекті каламгер М. Ma гау и н ж ы рауларды н таза ш ы ғарм аш ы лы к иесі
ғана емес, м ем лекет кайраткері, ф илософ , колбасш ы болғанды ктары н ж ан -ж ақ ты дәлелдеп берген болаты н /5 / . К ласси калы к кө ш п ен д і ем ірд ің үлгісі болған х ай д ы 1- дәуірде әдеби ш ы ғарм а туды раты н тұлғалар, яғни ж ы раулар таза ш ы ғар м аш ы л ы к иесі болм аған. О ларды ң коғамдағы м әртебесі халы кты н бірлігін сактаум ен, мемлекетті ны ғайтум ен, ел билеуш ілеріне ж өн айту- мен ты ғы з б айланы сты болаты н. С он д ы к тан , оларды ң коғамдағы орт>і,
негізінен алғанда, жы раулығымен емее, кайраткерлігіне б айланы сты еді. Осы реттен кел- генде, жырау казіргі көзкарастағы ш ы ғарм аш ы лы к иесі, акы н, ж азуш ы , к осем сөзш і, суретш і, сазгер сиякты м ам анды кты ң болм аса кәсіп тін емес,
м ем лекеттік м әселелерді піеш уші оры н д а болаты н. Бүл кезенде
калам герлік кәсіп ем ес, м ем лекетке, халы кка кы зм ет етуші болаты н. Ж ы рауды ң осы когам ды к мәртебесі он ы ң омірге, ж алпы халы кка, ж еке адамдарға деген кары м - каты насы н к алы птасты рды . О сы ндай каты нас, әлбетте, олар гудырған әд еб и туы нды лардан бары нш а корініс тауып ж атты. Біз ж ы раулар п о эзи яс ы н ы ң идеялык- такы ры п ты к м азм үны м ен
бағы ты н айтканда, осы мәселеге м ы ктап көніл бөлгенім із абзал. Ж ыраулардын елш іл-м ем лекетш іл тұлғасы әдебиеттің де эстетикалы к м азм ұны н калы птасты рды . С онд ы ктан, жыраулар п о э зиясы тұсы ндағы әд еб и дәуірдің ен басты, негізгі рухы —
болды. Осы елдік-ж ауынгерлік рух жы раулар п о эзи яс ы н ы н әд еб и-көркем л екси касы н , стилін калы птасты рды . Осы кезде туған толғауларға кетерінкі стиль тән. XIX ғасы рды н бірінш і ж арты сы нда к азак коғам ы ны н рухани келбеті өзгеріске түсе бастады. Хандык дәуірдің о р н ы н а отарш ы лды кты ң келуі, одан өрбитін озгерістер — коғам ды к санаға ерекш е ыкпал етіп, ол әд еб иегген
жүктеу/скачать 2,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|