ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ САЯСИ МӘДЕНИЕТТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

129 
 
Қазақстан  жастарының  мҽселесін  зерттеуде,ҽлеуметтік-экономикалық  жағдайы,  оның  қазіргі 
таңдағы  ерекшелігі,  қазіргі  жастардың  саясатқа  деген  ықпалы,  жастар  арасындағы  жҧмыссыздық 
мҽселесі,билік  органдарының  жастар  саясатын  қолдауы  т.б.  бҧлардың  барлығы  зерттеуге  тоқталатын 
нақты  мҽселелер  болып  табылады.Ҽрине  жастардың  қазіргі  хал-ахуалын  анықтау  ҥшін  зерттеу 
жҧмыстарын  жҥргізу  қажеттілігі  туады.  Ал  енді  осы  жастар  мҽселесінде  саяси  мҽдениетті 
қалыптастыруды қарастыратын болсақ саяси мҽдениет тҥсінігі  саясаттағы маңызды терминдердің бірі. 
Қазіргі  заманның  елеулі  ерекшеліктерінің  бірі  –  адамзат  қоғамының  демократиялық  даму  жолына 
тҥсуі, жалпыадамзаттық қазыналарды ту етіп кҿтеріп, оларды басшылыққа алуы. Бҧл ерекшеліктердің 
ойдағыдай ҿрістеп, жан-жақты ҿрбуінің кепілі – саяси мҽдениет. Ол ҽдетте адамның саяси ҿмірді оңды 
қалыптастырудағы  рҿлін,  қоғамдық  топтардың  саяси  санасы  мен  қоғамдық  ҿмірдегі  ҽртҥрлі  саяси 
жағдайда  ҿзін-ҿзі ҧстау  ерекшеліктерін, қандай болмасын мемлекеттік  қҧрылыстың сондай-ақ  белгілі 
бір  саяси  жҥйенің  сын-сипатын,  ҿріс-ҿзгерісін,  саяси  процестің  бағытын  дҧрыс  тҥсінуге  мҥмкіндік 
береді.  «Саяси  мҽдениет»  ҧғымының  саясаттануға  енгеніне  кҿп  болған  жоқ.  Дегенмен,  ежелгі 
ойшылдар: Платон, Аристотель, кейінірек Н.Макиавелли, Ф.Бэкон, Ш.Монтескье жҽне басқа ғалымдар 
ҽрқилы  салт-дҽстҥрлерге  тҽрбиеленіп,  ҽлеуметтік  жҽне  саяси  тҽжірибе  жинақтаған  адамдардың 
бірыңғай,  біртектес  жағдайды  ҽртҥрлі  сезінетіндігі,  оған  санқилы  жауап  қайтаратындығы  неліктен 
деген  сҧрақтарға  жауап  іздеген.Саяси  мҽдениет  тҧжырымдамасын  айқындап,  дҽйекті  пікір  тҥзуге 
М.Вебер,  Т.Веблен,  Э.Дюркгейм,  Т.Парсонс  сияқты  батыстың  ірі  саясатшылары  мен  социологтары 
елеулі ҥлес қосса, «саяси мҽдениет» деген категорияны ғылымда алғаш қолданып, ҽдебиетке енгізуші 
ХYIII  ғасырдағы  неміс  ағартушысы,  философ  Иоганн  Гердер  болды.  Саяси  мҽдениет  деп  ҿкімет  пен 
азаматтардың  ҿзара  қатынастарына  байланысты  тарихи  қалыптасқан  саяси  нҧсқаулар,  қазыналар, 
адамның  ҿзін-ҿзі  ҧстауы  жҿніндегі  жарлық,  қаулылар  жҥйесін  айтады.  Саяси  мҽдениет  қоғамдағы 
саяси  ҿмірдің  барлық  салаларын  қамтиды.  Оған  алдымен  саяси  сананың  мҽдениеті,  адамдардың 
топтардың,  таптардың,  ҧлттардың  ҿзін-ҿзі  мҽдени  білуі,  осы  жҥйенің  аясында  жҧмыс  істейтін  саяси 
мекемелердің  мҽдениеті  кіреді.  Сонымен  қатар  саяси  мҽдениет  адамның  белсенді  саяси  ҿмірге 
дайындық  дҽрежесін  де  білдіреді.Саяси  мҽдениет  саяси  ҿмірде  еркін  іс-ҽрекет  жасауға  кҿмектеседі. 
Сол  арқылы  адам  теріс  қылықтарға  ҧрынбай,  елдегі  жҽне  ҽлемдегі  саяси  ҿмірдің  алуан  тҥрлі 
оқиғаларына ҿзінің жеке қатынасын анықтауына мҥмкіндік туады. Саяси ҿмірге еркін араласып, оның 
белсенді  атқарушысы,  субъектісі  бола  алады.Сондай-ақ,  дҥниетанымдық  белсенділік  жеке  адамның 
саяси  мҽдениеті  ҥшін  айқындаушы  рҿл  атқарады.  Ҿйткені  мҧнда  таптық,  жалпыхалықтық  мҥдделер 
барынша  кҿрініс  тауып,  соның  нҽтижесінде  жеке  адамның  қоғамдық,  саяси  позициясы  қалыптасады. 
Ал  енді    саяси  мҽдениеттің  қазақ  жастарында  рҿлі  қаншалықты  деңгейде  дамып  жатыр?  Осы  сынды 
сҧрақтарға жауап іздесек. 
Жастар-қоғамның  ең  ірі  ҽлеуметтік-демографиялық  тобына  жатады.  Жастарға  ҽр  тҥрлі  саяси 
мҽселедегі  саяси  кҥштердің  қалыптасуы  тірелетін  болса,  сонымен  қатар  жастар  электораттың  ең 
мобильді  бҿлігі  болып  табылып,  оның  дауысына  қаншама  кҥрес,  жҽне  саяси  тҧрақсыздықта  негізгі 
дерек  болып табылатыны да  жасырын емес.  Мҽселен  Франция  елінде ХХғ.70-жылдарында  кездеседі. 
Сҿйте  тҧра  жастардың  саясаттағы  ерекше  жақтары  боп  оның  саяси  процестегі  ҽлеуметтенуі  болып 
табылады.  Жастардың  саяси  мҽдениетін  қалыптастыру  қазіргі  таңда  ҿзектіге  айналды.  Себебі  саяси 
мҽдениеті бойында қалыптасқан жастар елдің болашағы,ертеңі,елдің ішкі жҽне сыртқы саясатына ҥлес 
қосатын жас буындарды тҽрбиелеу біздің міндетіміз. Саяси мҽдениетті зерттеу басқа да гуманитарлық 
ғылымдармен байланысады. Ҿзіндік зерттеу аспектілеріне философия, ҽлеуметтану, ҽлеуметтік-саясат, 
саяси-психология т.б. жатқызуға болады. 
Жалпы жастарды біріктіретін-олардың саясатқа деген идеалистік қатынасы, яғни ҿткен аға буын 
ҧрпаққа қарағанда, саяси белсенділігі, сонымен қатар заңсыз атқарылатын істерге қарсы келуі. Саяси 
мҽдениеттің  маңыздылығын  зерттеу,  соңғы  кездерде  ерекше  жоғарылағанын  байқауға  болады.  Яғни 
мҧны  тоталитарлық  жҽне  авторитарлық  жҥйеден  демократиялық  саяси-қоғамдық  жҥйеге  айналуынан 
білуге  болады.  Саяси  мҽдениет  демократиялық  принциптердің  орындалуына  ҽсер  етсе,  ең  негізгісі 
болып  демократияға  кҿшу  болып  табылады,  яғни  плюрализмдік  принципке  негізделген, 
кҿппартиялылық, адам бостаңдығы, жҽне оның қҧқығының жеке дара қорғалуына кепілдік беретіндігі. 
Қазақстандағы  қоғам  ҿміріндегі  демократизация  процесі  заманауи  студенттерден  қарқынды 
қозғалыстағы  ҽлеуметтік  топты,  демократиялық  қоғамда  ҿзінің  іс-ҽрекетімен  бҽсекеге  қабілеттігін 
айқындауда  саяси  мҽдениеттің  деңгейінің  ықпалдылығы  негізгі  рҿлді  атқарады.  Қазіргі  таңда  саяси 
мҽдениетті  зерттеудегі  ҿзектілік  жастардың  саясаттың  дамуына  деген  кҿзқарастарынан  байқауға 
болады.  Себебі  бҧған  дейін  жастар  тҽрбиесінде  саясатқа  араласу  мҽселесі  пассивті  тҥрде  жҥргізілсе, 
ҽрине қазіргі таңда біз кҿптеген ілгерілеушілікті байқай аламыз. Мҽселен студент тек жоғары оқу орын 
қабырғасында  ғана  белгілі  бір  шараларға  қатысып,  саяси  белсенділігін  арттыратын  еді.  Қазіргі  таңда 
бҧл  кҿзқарас  мҥлдем  ҿзгерді  десек  қателеспейміз.  Мҽселен,  Қазақстан  Республикасы  ҿз  егемендігін 
алған уақытта жастардың саяси белсенділігі керісінше тҿмендеп, қоғамда басқа пікір қалыптасқан еді. 
Ҿйткенмен  де,  саяси  тҽртіп,  саяси  мҽдениет  мҽселелері  ҿзекті  болып  қалды.  Себебі  елдің  дамуы  мен 

130 
 
болашағында  жастар  негізгі  рҿлдің  бірін  атқарады.  Елбасымыз  Н.Ҽ.Назарбаевта  мҧны  ҿз  істерінде, 
ҽрбір  жолдауларында  баса  айтып  ҿткен.  Павлодар  ҿңірі  бойынша  бҥгінгі  кҥні  аймағымызда  жалпы 
тҧрғындар санының ҥштен бір бҿлігін, яғни отыз пайызын жастар қауымы қҧрайды. Еліміз бойынша да 
кҿрсеткіш  дҽл  осындай.  Алайда  ҿңірімізде  жас  азаматтардың  қҧқығын  қорғап,  мҥдделерін  ескеру, 
оларға  жан-жақты  жағдай  жасау  бағыты,  яғни,  жастар  саясаты  ҽлі  ширатуды  қажет  етеді.  Мҧны  аға 
буын да, жастардың ҿздері де мойындап отыр. Сонымен қатар аймақта барлық жастардың 35 пайызын 
ауыл жастары қҧрайды. Демек, ауылдық жастардың мҧң-мҧқтажын ескеру де назардан тыс қалмағаны 
абзал. «Дипломмен - ауылға» жобасын одан ҽрі кҥшейту ҥшін жер-жерде қолда бар қолдаулардан ҿзге 
ынталандыру  мҥмкіндіктерін  қарастыруды  ҽлі  де  қажет  етеді.  Облысымызда  қоғамда  болып  жатқан 
ҽрбір  іс-шараға  қатысып,  белсене  ат  салысып  жҥрген  «Шығармашылық  жобалар  орталығы», 
«Қазақстан  Студенттер  Альянсының»  Павлодар  облысындағы  филиалы,  «Жас  кҽсіпкерлер»,  «Жастар 
мҽслихаты»,  «Ҽлеуметтік-қоғамдық  волонтерлік  орталық»,  «Жастар  салауатты  ҿмір  салты  ҥшін», 
«Жастарды  еңбекпен  қамту  биржасы»  сынды  ҧйымдар  мен  бірлестіктердің  мҥшелері  (олардың 
қатарында  жоғары  сынып  оқушылары,  студенттер,  жас  мамандар  бар)  бірнеше  бірлестіктер  белсенді 
жҧмыс  атқарып  келеді.  Сол  сияқты  қазіргі  таңда  «Жас  ғалымдар»  кеңесі  ҿз  ісін  атқарып  келеді. 
Павлодар  облысының  жас  ғалымдарының  ғылыми  жобалары  тек  облысының  ҿндірісімен 
экономикасымен шектелмей, барша Республикамыздың дамуында ҿз рҿлін таныта білуі қажет. Кеңес 
жҧмысының басты мақсаты: облысымыздың жас ғалымдарының кҽсіби дамуы белсенділігін арттыру, 
облыстың  ҽлеуметтік,  экономикалық,  инновациялық  дамуы  мен  білім  беру  сапасының,  ҿнер  мен 
мҽдениеттің  қарқынды  дамуына  жас  ғалымдар  мен  мамандардың  ҿндірістегі,  аймақаралық, 
халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға қосар ҥлесін арттыру. 
 Соңғы  жылы  «Жасыл  елге»,  студенттер  қҧрылыс  жасақтарына  деген  жастар  белсенділігі 
тҿмендеп  кеткенін  жасырын  емес.  Сол  сияқты  жастар  арасындағы    ҽлеуметтік  мҽселелердің      бірі 
баспана мҽселесі, жҧмыссыздық, т.б. мҽселелері ҽлі де шешімін таппаған істер баршылық. Ҿйткенмен 
де,  ҿңірімізде  оңтайлы  шешімін  тапқан  істер  жеткілікті.  Оның  ішінде  ҿнер  саласы,  спорттық 
жарыстарда  топ  жарып  жҥрген  жастарымыздың  облыс    намысын  қорғап,  еліміздің  туын  асқақтатып 
жҥрген  жастар  мақтанышымыз  болып  табылады.  Сол  сияқты  жастардың  саяси  мҽдениетін  дамыту 
негізінде  облысымызда  атқарылған  шаралар  мен  жҧмыстар  жастардың  саясатқа  деген  белсенділігін 
арттыруда ҿз ҥлесін қосуда. 
Бҥгінгі  кҥні  жастардың  саясатқа  деген  кҿзқарасы,  болашаққа  деген  ҥміті,  қызығушылығы, 
ҿзіндік  саяси  мҽдениеті  қоғам  дамуында  қалыптасқандығы  тетігін  тауып  жатқандығы  қуантады. 
Жастар  арасындағы  саяси  мҽдениетті  зерттеуде  ҽлеуметтік  топтың  ҽлеуметтік  белсенділігінен 
байқалады.  Саяси  мҽдениеттің  тенденциясының  қарқындалуын  осы  жағынан  анық  байқалып, 
ерекшелене  тҥседі.  Саяси  мҽдениеттің  жалпы  мазмҧнында  кешенді  сана-сезім  мен  саяси  сферадағы 
ҿзіндік тҽртібін тҥсінеміз. Бҧл тҥсінік арқылы қҧндылық, тҽртіп моделі, ҽр тҥрлі элементтердің саяси 
жҥйедегі  азаматтардың  ҿзіндік  бейімделуін  жатқыза  аламыз.  Бҧдан  шығатын  ой  саяси  мҽдениеттегі 
негізгі тарихи тҽжірибеден келе жатқан қоғам мен оның жеке дара тҽжірибесі яғни ҽлеуметтік процес 
кезіндегі  қалыптасқан  жеке  дара  тҧлғаның  дамуы.  Заманауи  Қазақстан  қоғамында  кҿптеген  ҥлкен 
ҽлеуметтік-саяси  ҿзгерістер  болып  жатқандығына  ҽлеуметтанушылар,  саясаткерлер  салғырт  қарай 
алмайды, оның ішінде негізгісі жастар арасындағы саяси мҽдениетте ҿзгерістер ҿткені мен бҥгінгінің 
қҧндылығымен байланысты. Жалпы, жастардың саяси мҽдениеті интенсивті процесте қарқындап, бірақ 
нақты саяси мҽдениет тҧрақталды деп айтуға ҽзірше ертерек. Мҧны жастардың саяси тҥсінігінің толық 
қалыптаспауынан,  кҿптеген  толғандыратын  мҽселелердің  жауапсыз  қалуынан,  яғни    жастарда  саяси 
тҥсінік тҧрақсыз: кейбір уақытта жарқ етіп ҥміт арттырса,кейбір уақытта ҽлеуметтік мҽселелердің шаш 
етектен асуы, студенттің моральдік дағдарысы ҽсер етпей қоймайды. Бҧл жерде ерекшелік студенттік 
кезең жас тҧлғаның қалыптасуына ҥлкен ықпал етеді. Бҧл оның ҽлеуметтік жҽне дҥниетанымдылығын, 
кҽсіби икемділігінің қалыптасуы,қҧндылықпен бағаланады. Осы кезеңде студенттің саяси мҽдениетінде 
кҿптеген  қарама  қайшылықтар  туындауы  мҥмкін.  Жастардың  саяси  мҽдениеттегі  ҽдеттегі 
қайшылықтар  біздің  тҥсінігімізше  жастардың  саяси-ҽлеуметтік,  жҽне  қоғамдағы  саяси-ҽлеуметтік 
ҿзгерістермен байланысты. Ҿйткенмен де,жастардың бойында саяси мҽдениетті ҽлі де қалыптастыру да 
кҿптеген  істерді  атқару  қажет.  Ол  ҥшін  тынбай  еңбек  етіп,  ел  болашағы  жастардың  қолында  екенін 
ҧмытпағанымыз абзал. 
 
Әдебиеттер 
1.
 
Абай А. Некоторые особенности формирования имиджа политического лидера на современном 
этапе. //Психология, Социология, Политология.-№11-12, 2008г., с.70-75. 
2.
 
Еркебаева  Г.  Применение  индексов  в  изучении  политической  социализации  молодежи. 
//Психология, Социология, Политология.- №11-12, 2008г., с.62-70. 
3.
 
Назарбаев  Н.Ҽ.  «Қазақстан-2050»  стратегиясы-қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты» 
атты Жолдауы. //Қазақ ҽдебиеті, 2012, №52.- 9-10 б. 

131 
 
ҼОЖ 368.031.42:001.895 
 
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҤКІМЕТТІҢ ҚОҒАМ ҚАЖЕТТІЛІГІ РЕТІНДЕГІ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ 
МЕН ТИІМДІЛІГІ 
 
Жумабеков М.У 
М.Ҽуезов атындағы Оңтҥстік Қазақстан мемлекеттік университеті, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
В статье автор рассматривает значение и преимущества работы электронного правительства в РК 
 
Summary 
In article the author considers values and advantages of work of the electronic government in RK
 
 
XXI  ғасырда  адамзат  қауымында  таңғажайып  дҥниелердің  біздің  тҧрмысымызға  барынша 
жылдам  еніп  жатқанына  кҥнде  кҿріп  жатырмыз.  Солардың  бірі  кҥнделікті  ҿмірімізде  орын  алып 
жатқан ақпараттық технологиялар игіліктері. 
Қазіргі  ақпараттық  қоғамда,  ҽлемдік  дамудың  қазіргі  заманғы  келбетінің  ерекшеліктерін 
сипаттауда,  ақпараттық  технологиялардың  алатын  орны  ерекше.  Ақпараттық  технологиялар 
коммуникацияны  оңайлата  отырып  шапшаңдатып,  мемлекет  пен  азаматтардың  қарым  қатынасын 
мҿлдір  ҽрі  ашық  ете  тҥседі.  Бҧл  технологиялар  азаматтық  қоғам  қҧру,  демократиялық  саяси  жҥйені 
дамыту жҽне адамның қҧқықтары мен бостандықтарын қорғау салалары бойынша, мемлекеттік билікке 
саяси  процестердің  барысына  бақылау  жасауға,  экономикадағы  дағдарыстарды  шешуге  ақпараттық 
тҧрғыда мол мҥмкіндіктер береді. 
Еліміз  Қазақстан  Республикасы  ҽлемдегі  басекеге  қабілетті  елдердің  қатарында  болу  ҥшін, 
электрондық  ҥкімет  қҧру  идеясын  Президентіміз  Қазақстан  халқына  жыл  сайынғы  жолдауларында 
білдіріп келеді. Соңғы жолдауында Елбасы Н.Назарбаев: Біздің басты мақсатымыз - 2050 жылға қарай 
мықты  мемлекеттің,  дамыған  экономиканың  жҽне  жалпыға  ортақ  еңбектің  негізінде  берекелі  қоғам 
қҧру  -  деп,  атап  ҿтті.  Ал  бҧл  жерде  электрондық  ҥкіметсіз  дамыған  басекеге  қабілетті  елдердің 
қатарынан кҿріну мҥмкін емес. 
Электрондық  ҥкіметтегі  электрондық  қызметтің  қарапайым  халыққа  тигізер  пайдасы  кҿп. 
Расында сіз ҥйден шығып, жол жҥріп ҧзақ кезекте тҧрып бітіретін шаруанызды, енді ҥйде отырып бір-
екі минуттың ішінде интернет арқылы ҥйдегі компьютермен бітіре аласыз.   
Қазіргі  таңда  техника,  технология  жетістіктерін  шеберлікпен  пайдаланудың  арқасында 
мемлекеттік  органдар  мен  ҥкіметтік  ҧйымдар  ел  азаматтарымен  тҧрақты  қарым-қатынас  жасаудың 
тиімді  жолдарын  осы  электрондық  ҥкімет  жҥйесі  арқылы  біртіндеп  іске  асырылып  жатыр.  Мҧның 
тиімді  жақтары  айтарлықтай.  Қажетті  ақпаратты  жедел  береді,  мемлекеттік  қызмет  кҿрсетуді 
жылдамдатады  жҽне  шығынының  аздығымен  ҽрі  ашық,  жариялылығымен  ерекшеленеді.  Ҥкіметтік 
ҧйымдардың да ҿзара тығыз байланыста жҧмыс істеуіне елеулі ықпал ете алады. Электрондық ҥкіметті 
кҿп  адамдар  тек  ресми  билікті  бақылау  деп  қана  дҧрыс  тҥсінбеуіде  мҥмкін.  Ал,  шын  мҽнінде  оның 
басты міндеті кҥнделікті тҧрмыстағы қарапайым мҽселелерден басталатындығы анық. 
Сонымен  қатар  азаматтардың  кҥнделікті  тҧрмыстарында  да  кҿптеген  қажеттіліктерге  сай 
жергілікті жҽне орталық ҥкіметтік орындарға жҥгінетін жайлары жиі болып тҧрады. Салық жҽне ҿзге 
де  тҥрлі  тҿлемдер,  кҿптеген  қҧжаттар  бойынша  жергілікті  орындарға  хабарласу,  қҧжаттар  ҿткізу, 
алысып-берісу,  ҿтініш  шағымдар  ҧсыну  секілді  шешімін  кҥткен  проблемалар  жеткілікті.  Кейде  бір 
жапырақ    анықтама  алу  ҥшін  де  алыс  орналасқан  аудан  немесе  облыс  орталығына,  тіпті  Астанаға 
баруға тура келеді. Мҧның бҽрі ҿз кезегінде қыруар уақыт пен шығынды талап етеді. 
Шалғай мекендер 
тҧрғындарын  айтпағанның  ҿзінде  қалада  да  бҧл  мҽселенің  ҿзіндік  ауыртпалықтары  мен 
қиыншылықтары  жетіп  артылады.  Облыс,  қала,  аудан  орталықтары,    халыққа  қызмет  кҿрсету 
орталықтары,  жергілікті  ҽкімдіктер,  ҽртҥрлі  тҿлемдер  қабылдайтын  кассалар  мен  ҽлеуметтік  қорғау 
мекемелеріндегі тізбектелген ҧзын-сонар кезектердің ҿзі неге тҧрады. Мҧның бҽрі айналып келгенде, 
тҧрғындардың  кҿп  уақытын  шығындайтын  ҽрі  жҥйкелерін  тоздыратын  кҥрделі  мҽселе.  Осындай 
тҧрмыстық  маңызы  зор  проблемалардың  тиімді  ҽрі  жедел  шешілуіне  электронды  ҥкімет  нақты 
қолғабысын жасап жатыр. Салық комитеттері кҽсіпкерлердің тоқсандық есеп-қисаптарын электронды 
тҥрде  қабылдайтын  болғаны  олардың  уақыттарын  ҥнемдеуге,  дҽліз  бойлаған  ҧзын-сонар  кезекті 
қысқартуға  қомақты  ҥлес  қосып  отыр.  Азаматтар  елдің  ҽр  ҿңірінен  ҥкімет  блогіне  хат  жазып,  сҧрақ 
қойып, ҿтініш білдіруде. Оған қҧзырлы мекемелер мен министрліктер дер кезінде  жауап беретін ҥрдіс 
қалыптасты.  Енді жас жҧбайлар некелесу жайында ҿтініштерін электронды тҥрде жолдап, куҽліктерін 
алуға болады. Бҧдан былай коммуналдық тҿлемдерді ҥйінізде отырып тҿлеуге де мҥмкіндік туып отыр. 
Президенттің  «Ақорда»,  Ҥкімет  пен  Парламент  палаталарының,  министрліктер  мен 
ҽкімдіктердің  вэб-сайттары  қабылданған  заңдар  мен  қаулы-қарарлармен  жіті  танысуға,  қажетті 

132 
 
ақпараттарын  дер  кезінде  табуларына  қолайлы  жағдай  жасап  отыр.    Бҥгінде  біртіндеп  болса  да 
электрондық қызмет тҥрлерін пайдалану ісі қоғам ҿмірінде кҿрініс бере бастады. Ҽуе жҽне теміржол 
билеттерін онлайн жҥйесі арқылы сатып алу, кейбір тауар мен қызмет тҥрлеріне интернетпен тапсырыс 
беру секілді жҧмыстар жолға қойылып жатыр.  Осылайша, онлайн тҥрде кҿрсетілетін мемлекеттік жҽне 
тҧрмыстық қызмет бағыттарының арнасы кеңейе берері анық.  
2011  жылы  Байланыс  жҽне  ақпарат  вице-миистірі  Сакен  Сарсенов:  «Электронды  ҥкімет» 
порталын пайдаланушылардың кҿбейіп келе жатқаның айтады. Электронды қолтанба алу 5-6 есе ҿсіп, 
100  мыңдай  адам  электронды  қолтаңба  алып,  соның  арқасында  8670  анықтама  берілген  жҽне  де  он-
лайн арқылы тҿленген салықтың кҿлемі де 3 есе ҿсіп, 10 миллион тенгеге жеткен. 
Ал  ағымдағы  жылы  электрондық  ҥкіметтің  порталы  арқылы  1 079 000  электрондық  анықтама 
берілді.    Қазіргі  кҥнге  дейін  498 000  электрондық  сандық  қолтанба  берілді.  Бҧл  сан  кҥн  сайын 
қарқынды  ҿсуде.  Себебі  кейінгі  уақытта  ХҚКО  қызметкерлері  мекемелерге  барып,  электрондық 
сандық  қолтанба  арқылы  уйде  отырып  кҿп  жҧмыс  тындыруға  болатынына  тҥсіндіру  жҧмыстарнын 
жҥргізіп жатыр. Нҽтижесінде электрондық сандық қолтаңбаны алушылардың саны кҥнде ҿсуде. 
2004  жылғы  10-қарашада  электрондық  ҥкіметті  ендіру  туралы  «Қазақстан  Республикасындағы 
электрондық  ҥкіметті  қалыптастырудың    2005-2007  жылдарга  арналған    мемлекеттік  бағдарламасы» 
Президент Жарлығымен бекітілді. 
Бағдарламаны жҥзеге асыру келесі міндеттерді кезең-кезеңімен шешу жоспарлаған еді: 
Бірінші кезеңінде – ақпараттарды жариялау жҽне тарату. 
Екіші  кезеңі  –  мемлекеттік  органдар  мен  азаматтардың  ҿзара  қарым-қатынасына  тікелей  жҽне 
қайтармалы жолды интерактивті қызмет ҧсынады. 
Ҥшінші кезеңде – қаржылық жҽне заң операцияларын ҥкіметтік порталдар арқылы жҥзеге асыру 
жолымен транзакциялық қызмет кҿрсету. 
Тҿртінші кезеңде – ақпараттық қоғамды толық қалыптастыру. 
Бағдарлама  2005  жылы  іске  қосылып  2  жыл  ішінде  Электрондық  ҥкіметтің  инфрақҧрылымы 
қалыптастырылып,  базалық  қҧрамдас  бҿліктері  қҧрылды:  веб-портал  жҽне  шлюз,  ведомствоаралық 
электрондық қҧжат айналымы, куҽландырушы орталықтары, бірыңғай кҿлік ортасы. 
Сонымен  қатар  2007  жылы  бҥкіл  ел  бойынша  бірыңғай  тізімге  біріктірілген    жеке  жҽне  заңды 
тҧлғалардың  мемлекеттік  деректер  қоры  тҧрақты  пайдалануға  енгізілді.  Веб-портал  арқылы 
мемлекеттік органдардың 20 интерактивтік қызметтері іске асырылды. 
2007  жылы  электронды  ҥкіметті  дамыту  мақсатында  Қазақстан  Республикасында  электрондық 
ҥкіметті  қалыптастырудың  2008-2010  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасы  қабылданды, 
онда: электрондық ҥкіметтің базалық инфроқҧрылымын жҽне қол жеткізу тетіктерін кеңейту, дамыту 
мақсаттары  алға  қойылды,  мемлекеттік  басқарудың  жҽне  ҽлеуметтік  маңызы  бар  мемлекеттік 
қызметтерді  ҧсыну  ҥдерістерінің  сапасы  мен  тиімділігін  арттыру  мақсатында  электрондық  ҥкіметтің 
қҧрамдас бҿліктерін дамыту боды. 
Ҥшінші кезеңінің алғышарты транзакциялық кезеңде «Электрондық мемлекеттік сатып алулар»  
АЖ қҧру болды. Бҧдан былай кҽсіпкерлер кеңсесінен шықпай-ақ тендерлерге қатыса алады. 
2009 жылы кҽсіпорын субъектілеріне арналған «Е-лицензиялау» жобасын ендіру басталды. Бҧл 
кҽсіпорындардың  лицензия  алу  барысын  жеңілдету  жҽне  лицензияланатын  қызмет  тҥрлерін  жҥзеге 
аыру.  «Е  -  лицензиялау»  -  лицензия  алуға  ҿтінім  берген  адамның,  оның  ҿтінімін  қарау  жолындағы 
процестің барлығын бақылауға мҥмкіндік береді. Бҧл жерде ешқандай сыбайластық жемқорлыққа жол 
берілмейді.  
Мемлекттік  бағдарламаның  ҿңірлік  бағыттары  қоса  дамуда,  ҿңірлерде  электрондық  қҧжат 
айналымының бірыңғай жҥйесі ендірілді. 2009 жылдың қыркуйек айынан бастап барлық ҽкімшіліктер 
электрондық қҧжат айналымының жеделдігін пайдалануда. 
2009  жылдың  желтоқсан  айында  Бірыңғай  нотариалды  ақпараттық  жҥйе  «Е-нотариат» 
жобасының  Астана  қаласы  бойынша  пилоттық  ҿндірістік  пайдаланылуға  қосылды,  оның  мақсаты  – 
нотариалды іс-ҽрекеттер туралы есептің уақытылы жҽне нақтылы болуын жҽне нотариустардың тиімді 
жҧмыстарын  олардың  ҚР  Ҽділет  министрлігімен,  республикалық  жҽне  ҿнірлік  нотариалды 
палаталармен  ҿз-ара  іс  қимылдырын  қамтамасыз  ету  еді.  Бірыңғай  нотариалды  ақпараттық  жҥйені 
республиканың барлық ҿңірлеріне ендірілді. 
Сонымен  электрондық  қызметті  алу  ҥшін  –  «электрондық  ҥкімет»  порталынан  мемлекеттік 
анықтама  болсын,  электрондық  мемлекеттік  сатып  алуда  саудаға  қатысу  немесе  мемлекеттік 
органдарға электрондық ҿтініштерге қол қою болсын, оған электрондық цифрлық қолтаңбаның болуы 
міндетті. Бҧл электрондық ҽлеммен ҿзара іс-қимылдың алғашқы қадамы болып табылады. 
Электрондық цифрлық қолтаңбаны пайдалану қиын емес. Техникалық жағынан ЭЦҚ оның иесі 
туралы  мҽлімет  сақталған  арнайы  кодтардан  тҧрады,  яғни  ЖСН  нҿмері  ЭЦК-ның  негізгі  элементі 
қҧпия  кілт  болып  табылады,  оның  кҿмегімен  электрондық  қҧжаттарды  шифрлеу  жасалады  жҽне 
электрондық  цифрлық  қолтаңба  қалыптасады.  Осы  кілт  пайдаланушыда  қалады,  оны  смарт-карта,  е-

133 
 
token.  Kaz-token  немесе  жеке  куҽлік  сияқты  ҽр  тҥрлі  қорғалған  сыртқы  тасығыштарда  флешкада 
сақтауға болады. Оны басқа пайдаланушылардан қҧпия тҥрде сақтау керек. 
ЭЦҚ-ны онлайн режимінде алуға болады
(www.pki.gov.kz немесе www.egov.kz сайтында
). Сайтта 
ЭЦҚ-ны  жеке  немесе  заңды  тҧлғалар  ҥшін  алу  жҿніндегі  нҧсқаулық  орналасқан.  Қолтаңбаны 
қалыптастырудағы  басты-шарт  жеке  тҧлғада  жеке  сҽйкестендіру  нҿмірінің(ЖСН),  сондай-ақ  заңды 
тҧлғада  Бизнес  сҽйкестендіру  нҿмерінің(БСН)  бар  болуы  қажет.  Одан  басқа,  ҿзіңіздің  дербес 
компьютеріңізге тиісті бағдарламаны орнатуға қажетті аз ғана техникалық талаптар ескерілген. ЭЦҚ-
ны  алу  барысында  пайдаланушыға  1414  техникалық  қолдау  телефоны  бойынша  кез-келген  уақытта 
тегін кеңес алуға болады. 
Атқарушы  билік  қызметкерлерінің  бҧқарашылдығын  арттыру  ҽмбебап  қабілеттілікті  игерту, 
шешімдердің  орындалуын есепке  алу  мҥмкіндігін  кеңейту,  қашықтықтан  қатынасудың  жаңа қҧралын 
жасау басты саясат болып табылады. Бҧл ҿз кезегінде қаржы-қаражат ағымын уйлестіруге де айтарлық 
ҥлес қосады. Сонымен ең бастысы, ҥкіметтің азаматтар алдындағы жауапкершілік жҥйесі пайда болып 
қалыптасады,  ҥкімет  жҧмысының  тиімділігі  артып,  шығындары  азайып  жҽне  қаншама  уақыт 
ҥнемделеді. Электрондық ҥкімет бҧл ҥкіметке де қарапайым халықа да ҿте қажетті жҽне тиімді болып 
табылатын кҿп салалы қызмет. 
 

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: