Хх ғасырдағы әлем әдебиеттануындағы бағыттардың даму тарихы Орындағандар

жүктеу/скачать 2,51 Mb.

бет	5/6
Дата	08.12.2022
өлшемі	2,51 Mb.
	#55908

1 2 3 4 5 6

Компаративистік бағыт

Компаративистік әдіс 19 ғасырдың соңғы жалдарында А. Веселовскийдің зерттеулерінен белгілі болды. Көптеген халықтардың факльклеры мен әдебиетіндегі формулалар мен мотивтерді салыстыра қарап, әдеби, тұрмыстық, әлеуметтік элеметтердің қайталанып отыратынын байқаған ғалым олардың арасындағы қатынастарды генетикалық ж\е типологиялық тұрғыдан зерттеу барысында өзінің «Тарихи поэтик» атты атақты еңбегін жазған.

Компаративистік әдіс 19 ғасырдың соңғы жалдарында А. Веселовскийдің зерттеулерінен белгілі болды. Көптеген халықтардың факльклеры мен әдебиетіндегі формулалар мен мотивтерді салыстыра қарап, әдеби, тұрмыстық, әлеуметтік элеметтердің қайталанып отыратынын байқаған ғалым олардың арасындағы қатынастарды генетикалық ж\е типологиялық тұрғыдан зерттеу барысында өзінің «Тарихи поэтик» атты атақты еңбегін жазған.
Компаративистика – когнитивті мәдениеттің ерекше түрі (белсенді). Салыстырмалы зерттеу – бұл жай ғана салыстырғанда жеке дағдылары емес. Салыстырмалы зерттеулер – түзету, салыстыру, сәйкестендіру, «талқылау», қайта құру, негіздеу, құнды құрылымды қайта құрылымдау, зерттеудің құндылық негіздері. Салыстырмалы ақпарат тек психикалық, географиялық, эпистемологиялық, мәдени және этикалық жоспарлардағы ғылыми-зерттеу жұмыстарының ортасын ғана емес, әлеуметтік-гуманитарлық ғылыми шындықтың және ұтымдылықтың мәнін және құрылымын өзгертеді.

Компаративистика – шығармашылықтың еркін көрінісі. Салыстырмалы зерттеу мәдени құбылыстар мен әлеуметтік тарихты зерттеуде ойлау мен зерттеу үдерісінің ағыны үшін «міндетті» өлшемдердің стандарттарын қабылдамайды. Компаративистика зерттеудің өзектілігін, шешімдер мен анықтамалардың жаңалығын, «теория» саласындағы провизиялардың практикалық маңыздылығын, нақты «материалды», сондай-ақ нәтижелер мен бағалауды қолдануды немесе пайдалануды болжайды.
Қазіргі заманғы мәдениеттің басым аспектісі жаһандану болып табылады. Әлемнің қазіргі жаһандануы – адамдардың жинақталуының табиғи құбылысы және сайып келгенде, «мәдениеттердің өзара түсіністігі мен диалогы» (Махлина). Салыстырмалы зерттеулер жаһандық зерттеулердің әртүрлі және көп бағытты әдіснамасын ескеруі мүмкін. Біздің уақытымыз «өткен, бүгінгі және болашақ, инновациялар мен дәстүрлер бірлікте, біртұтас және қайшылықтар, қақтығыстар мен қайшылықтар» болатын әлеуметтік, мәдени және саяси кеңістік болып қала береді (Чумаков). Салыстырмалы сипаттама «Моральдық құбылыстарға өз назарын аударады (Як). Сол сияқты, салыстырмалы талдау «өркениеттік пәннің» «қайта құру» әдіснамасының бір бөлігі болып табылады (Скворцов). Көріп отырғанымыздай, салыстырмалылық және оның талдау құралдары құндылықтар мен қазіргі заманғы әлеуметтік институттардың «жүйесімен», сондай-ақ мәдени дәстүрлерді, мәдени ерекшеліктерін сақтай отырып, заманауи ғылым мен техниканың жетістіктерін бағалауда (Степанянц). Әлемдік қауымдастық бүгінгі күні қоғамның дамуына кедергі келтіретін дағдарыстардың ең күрделі түрлерінің бірімен кездеседі, бұл ең алдымен мәдениет пен өнерге әсер ететін «идеялар дағдарысы» (Махлина). Салыстырмалы зерттеулерге назар XX ғасырдың соңындағы көркем мәдениет өмірінің және шығармашылық идеалдарының өзгеруімен анықталады (Махлина)
Салыстырмалы зерттеулердің қолданылу шегі немесе шектеулерін көрсетеді: полиморфизм, яғни әр түрлі мәдениеттерге тән әртүрлілік, бірдей түрлердің жиынтығы бар, бірақ олар бірдей дамуды қабылдамайды. Әрбір мәдени компонент (мифология, дін, ғылым, әдебиет) кіші жүйе ретінде жұмыс істейді, ол жалпы мәдениетпен, әлеуметтік тіршіліктің басқа компоненттерімен байланысады.

Герменевтика – белгілі мәліметтерге, мәтіндерге сүйене отырып түсіндіру, талқылау. Ал, түсіндіру, талқылау белгілі бір дәстүрге, әлеуметтік-мәдени факторларға сүйенеді. Сол себепті герменевтика адамдардың өзара қарым-қатынас әлемін шынайы құнды және әркімге жақын әлем деп анықтайды. Оның өзінің жан дүниесінде мәдени, құндылық мағыналар әлемі түзіледі. Оның негізін тіл қалайды. Анығында осыны түсіндіру – герменевтиканың басты мақсаты.

жүктеу/скачать 2,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6