Монета  жасау  кезінде  асыл  металдардың  құймалары  мен  жартылай  фабрикаттардың

●
Технические науки
 
№2 2014 Вестник КазНТУ 
224 
Key  words:  precious  metals  and  alloys,  metallurgical  quality,  Kazakhstan  Mint,  «proof»-quality  coins, 
metallurgical quality control methods.   
ӘОК 637.1 
Р.Б. Мұхтарханова,  А.С. Балабекова 
(Алматы технологиялық университеті, Алматы, Қазақстан Республикасы) 
ЖҰМСАҚ СЫР ӨНДІРІСІНДЕ БИДАЙ КЕБЕГІН ПАЙДАЛАНУ 
Андатпа.  Сыр  өндіруде  әртүрлі  толықтырғыштарды,  дәнді–дақылдарды  қолдану  арқылы,  құрамы 
теңестірілген, жоғары сапалы, адам ағзасына пайдалы өнімдер өндіруге көптеген мүмкіндік бар. 
Сыр өндіруде дәнді –дақылды қоспа ретінде бидай кебегін қолдану өнімнің ассортиментін кеңейтуге, сүт 
шикізатын үнемдеуге, сонымен қатар емдік- профилактикалық қасиеттерін жоғарлатуға мүмкіндік береді.  
Ешкі  сүтінен  жұмсақ  сырлар  өндіру  және  сырлырдың  тағамдық  құндылықтарын  арттыру  мақсатында 
бидай  кебегін  қолдану,  сыр  өндірісінің  көлемін  арттырудағы,  ассортиментін  кеңейтудегі,  сапасын 
жоғарлатудағы, сүт шикізатын үнемдеудегі оңтайлы бағыттардың бірі болып табылады.  
Бұл мақалада ешкі сүтіне бидай кебегін қосу өндірілетін жұмсақ сырлардың тағамдық құндылықтарын, 
дәрумендік құрамын, минералды заттарының мөлшерін жоғарлататыны зерттелген.
 
Негізгі сөздер: жұмсақ сыр, бидай кебегі 
Кіріспе  
Сүт  өнеркәсібі  халық  шараушылығының  маңызды  саласы,  сондықтан  сүт  және сүт  өнімдерін 
өндіру  тиімділігі  халықтың  өмірсүру  деңгейіне  әсер  етеді.  Қазіргі  кезде  сүт  өнеркәсібіндегі 
перспективті бағыттардың бірі - құрама өнімдерді өндіру.  
Құрама  сүт  өнімдерін  өндірудің  негізгі  мақсаты  құрамын  майқышқылдарымен,  амин 
қышқылдарымен,  минералды  заттармен,  дәрумендермен  және  тағамдық  талшықтармен  байыту, 
сонымен  қатар  емдік-профилактикалық  қасиетін  арттыру.  Бұл  жағдайда  жиі  өсімдік  тектес,  дәнді-
дақылды қоспалар қолданылады.   
Осы  мақсатқа  сәйкес  құрама  өнімдер  өндіргенде  дәнді-дақылды  қоспа  ретінде  бидай  кебегін 
қолдану,  өнімнің  түрін  кеңейтуге,  құнды  сүт  шикізатын  тиімді  пайдалануға  және  толық  құнды 
тағамдық талшықтармен байытылған биологиялық құндылығы жоғары өнім алуға мүмкіндік береді.  
Бидай кебегі тағамдық талшықтарға бай, жоғары гидрофильдік және адсорбциондық қасиетінің 
негізінде  ішектегі  радионуклид,  ауры  металл  тұздарын  байланыстырады  және  олардың  ағзадан 
шығуын қамтамасыз етеді.  
Индустриалды  дамыған  елдерде  емдік-профилактикалық  қасиеттері  бар,  дәнді-дақылды, 
минералды-дәруменді қоспалармен құрамаланған өнімдерді тұтынуға аса көп назар аударылған. 
 
Тағам  талшығын  тұтынудағы  ересек  адамдардың  тәулік  қажеттілігі  25-30г  құрайды,  ол 
шамамен  ағзаның  қажеттілігінің  1/3  қанағаттандырады.  Бұл  дефицитті  толықтырудың  негізгі  көзі, 
құрамы 40-50% тағам талшықтарынан тұратын бидай кебегі болып табылады. Сонымен қатар бидай 
кебегі  аминқыщқылдарының,  дәрумендер  мен  микроэлементтердің  қосымша  көзі  болып  табылады, 
бұл  оны  өнімнің  тағамдық,  биологиялық  құндылығын  арттыру  мақсатында,  жұмсақ  сыр  өндірісінде 
құнды тағамдық қоспасы ретінде қарастыруға жол ашады. 
Бидай  кебегі  қосылған  сырларды  өндіру  өндірістің  мезгілділігін  төмендетуге,  өнім  бірлігіне 
кететін  сүт  шикізатының  шығынын  азайтуға,  ассортиментті  кеңейтуге  және  өнімге  емдік-
профилактикалық қасиет беруге мүмкіндік жасайды.  
Зерттеу материалдары мен әдістері 
Зерттеу объектілері: 
- ешкі сүті;  
- бидай кебегі. 
Сүт  пен  дайын  өнімнің  химиялық  құрамы  мен  қасиеттерін  анықтағанда  келесі  әдістер 
қолданылды: 
- майдың,  ылғалдылықтың,  құрғақ  заттардың,  ақуыздың  массалық  үлесін,  сәйкес  жалпы 
қабылданған әдістер бойынша МЕСТ 5867-90, МЕСТ 3626-73, МЕСТ 25179-90; 
- активті  қышқылдық,  өлшеу  диапазоны  4  рН  бірліктен  9  рН  бірлікке  дейінгі,  өлшеу  қателігі 
0,05 рН бірлік, электрометрикалық (рН-121) рН-метрде;  
- титрлік қышқылдығы МЕСТ 3624-92 бойынша. 

●
 Техникалық ғылымдар 
 
ҚазҰТУ хабаршысы №2 2014  
 
225
  Нәтижелер және оларды талқылау 
Сыр  өндіру  технологиясы  бірнеше  операциялардан  тұрады.  Бұл  өндірілетін  сырдың  түріне 
байланысты  әртүрлі  орындалады.  Алдын  ала  зерттеулер  жүргізу  арқылы  жұмсақ  сырдың  негізгі 
технологиялық өлшемдері белгіленген. 
Жұмсақ  сыр  өндірісінде  ақуызды  бидай  кебегін  қолдану,  өнімнің  түрін  кеңейтуге,  құнды  сүт 
шикізатын  тиімді  пайдалануға,  тағамдық  талшықтармен,  дәрумендермен,  минералды  заттармен 
байытылған биологиялық құндылығы жоғары өнім алуға мүмкіндік береді.  
Жұмыстың  барысында  бидай  кебегі  қосылған  жұмсақ  сырларының  бақылау  үлгімен 
салыстырғандағы химиялық құрамы зерттелді (1-кесте). 
 
 1- кесте. Жұмсақ сырлардың химиялық құрамы (г/100г) 
 
Көрсеткіштердің атауы 
Бақылау үлгі 
Кебек қосылған жұмсақ сыр 
Ақуыз, % 
8,54±0,07 
10,6 
Май, % 
27,72±0,5 
(ҚЗ 56%) 
22,1 
(ҚЗ 45%) 
Көмірсулар, % 
10,88±0,1 
16,5 
Күл, % 
2,36±0,02 
4,4 
Энергетикалық құндылығы, ккал 
327 
310,80 
 
1  -  кестеде  келтірілген  мәліметтерден,  бақылау  үлгімен  салыстырғанда, ақуыздың  мөлшерінің 
бидай кебегі қосылған жұмсақ сырда 1,2 есеге жоғарылағанын, ал майдың мөлшері, сәйкесінше 1,25 
есеге төмендегенін көруге болады. Майдың мөлшерінің төмендеуі өндірілген жаңа сырды, диеталық 
өнімге жатқызуға мүмкіндік береді. 
Дәрумендер  адам  тамақтануында  үлкен  роль  атқаратын,  химиялық  табиғаты  әртүрлі 
органикалық қосылыстар. Олар ағзаның тотығу-тотықсыздану процесіне қатысады және қалыпты зат 
алмасу үшін маңызы өте зор. Сырдың құрамындағы майда еритін А және Е дәрумендерінің мөлшері 
өнімдегі  майдың  санына,  ал  суда  еритін  дәрумендердің  шамасы  –  ашытқы  микроорганизмдерінің 
биосинтез белсенділігіне байланысты болады.  
Осыған  орай,  жұмыстың  барысында  жұмсақ  сырлардың  дәрумендік  құрамы  зерттелді                       
(2-кестеде). 
 
2-кесте. Жұмсақ сырлардың дәрумендік құрамы  
 
Дәрумендер 
Бақылау үлгі 
Кебек қосылған жұмсақ сыр 
В
1
, мг 
0,045±0,03 
0,3±0,03 
В
2
, мг 
0,370±0,03 
0,4±0,03 
РР, мг 
0,480±0,03 
5,8±0,03 
Е, мг 
0,080±0,03 
4,2±0,03 
 
2-кестедегі 
дәрумендік 
құрам 
бойынша 
алынған 
мәліметтерден, 
бақылау 
үлгімен 
салыстырғанда,  бидай  кебегі  қосылған  жұмсақ  сырда  РР  (5,8),  Е  (4,2)  дәрумендерінің    мөлшері 
жоғарлағанын көруге болады.  
Адам  тамақтануында  минералдық  заттар  айтарлықтай  қызмет  атқарады.  Минералды  заттар 
организмнің  өсіп  даму  процесін  реттеуде,  оның  түрлі  дерттерге  төзімділігін  қалыптастыруда 
маңызды рөл атқарады. 
 
Бақылау  үлгімен  салыстырылған  жаңа  жұмсақ  сырдың  құрамындағы  минералды  заттардың 
мөлшері 3-кестеде көрсетілген.  
 
3-кесте. Жұмсақ сырлардағы минералды заттардың мөлшері, (мг%) 
 
Көрсеткіштердің атаулары 
Бақылау үлгі 
Бидай кебегі қосылған жұмсақ сыр 
K 
180±0,02 
504±0,02 
Ca 
740±0,02 
780±0,02 
Mg 
53±0,02 
170±0,02 
Fe 
1,1±0,02 
5,6±0,02 
P 
410±0,02 
790±0,02 

●
 Технические науки 
 
                                                    
№2 2014 Вестник КазНТУ  
                    
226 
3-кестедегі  мәліметтерден,  бидай  кебегін  қосу,  жаңа  жұмсақ  сырдағы  K  (504),  Ca  (780),  Mg 
(170),  P  (790)  мөлшерін  жоғарылатқандығын  көруге  болады.  Мұндай  жұмсақ  сыр  негізінен,  осы 
минералды заттарға сұранысы мол жас балалар ағзасына өте қажет. 
Сиыр  сүтімен  салыстырғанда,  ешкі  сүтінен  өндірілген  сырлардың  арнайы  иісі  мен  өткір  дәмі 
болады.  Сырдың  арнайы  дәмі  мен  хош  иісі,  оның  пісіп  -жетілу  процесі  кезінде,  биохимиялық 
өзгерістердің  нәтижесінде  түзілетін  әртүрлі  хош  иісті  заттардың  (май  қышқылдары,  карбонилді 
қосылыстар,  аминдер)  жүйесіне  негізделген.  Сонымен  қатар  ешкі  сүтінен  өндірілетін  сырдын 
пайдасы  да  мол.  Себебі  ешкі  сүтінің  емдік  және  аурулардың  алдын  алуда,  әсіресе,  анемияда, 
тағамдық  аллергияда,  туберкулезде,  асқазан,  ішек-қарын  жолдарының  ауруларында,  диабетте, 
диатезде,  ағзаның  қорғаныс  қызметін  арттыруда,  ағзадан  ауыр  металдардың  тұздары  мен 
радионуклидтерді шығаруда және көздің нашар көруінде пайдалы.  
 Осыған  орай,  сыр  өндіруде  дәнді  –дақылды  қоспа  ретінде  бидай  кебегін  қолдану  өнімнің 
ассортиментін  кеңейтуге,  сүт  шикізатын  үнемдеуге,  сонымен  қатар  емдік  профилактикалық 
қасиеттерін жоғарлатуға мүмкіндік береді.  
Қорытынды  
Сүт  өндірісіндегі  болашағы  зор  бағыттардың  бірі  -  құрама  өнімдерді  өндіру.  Мұндай  өнімді 
өндірудің  мақсаты,  ағзаның  физиологиялық  қажеттіліктеріне  жақын,  компоненттердің  қолайлы  ара 
қатысы мен жиынтығын қамтамасыз ету болып табылады.  
Осы  бағытқа  сәйке,  ешкі  сүті  мен  бидай  кебегін  құрамалау  арқылы  жұмсақ  сыр  өндіру 
технологиясы жетілдірілді.   
 Кебекті  сүт  өнеркәсібінде  қолдану  экономикалық  жағынан  тиімді  екенің  байқауға  болады, 
себебі  нарықта  кебек  басқа  дақылдарға  қарағанда  арзан.  Кебек  амин  қышқылдары,  дәрумендер  мен 
микроэлементтердің негізгі көзі болып табылады. 
Жұмыс  барсында  бақылау  үлгі  мен  бидай  кебекгі  қосылған  жұмсақ  сырдың  химиялық, 
дәрумендік  құрамы  және  минералды  заттардың  мөлшері  салыстырмалы  түрде  зерттеліп  көрсетілді. 
Жүргізілген зерттеулер бақылау үлгімен салыстырғанда бидай кебегі қосылған сырда ақуыз мөлшері 
1,2 есеге; көмірсу 1,5 есеге, ал дәрумендерден В
1
 6,6; ал В
2
 1,1, сонымен қатар минералды заттардың 
мөлшері жоғарлағаны анықталды. 
Қорытындылай  келе,  жұмсақ  сырлар  өндірісінде  бидай  кебегін  қолдану,  өнімнің  сапасын 
арттыруға, ассортименін кеңейтуге, шикізатты үнемдеуге мүмкіндік береді. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
1.  Мухтарханова Р.Б. Өсімдік ақуызын қолданып ешкі сүтінен жұмсақ сыр өндіру технологиясын жасау 
/тех.ғылым.канд. дисс. –Семей, 2006. -113 
2.  Котова Т.В. Разработка и исследование технологии мягких сыров с использованием ржаных отрубей 
/Дисс. канд. техн. наук. - Кемерово, 2001. - 125с. 
3.  Остроумов Л.А., Бобылин В.В. Перспективные направления в производстве сыров. Сыроделие, 1996, 
6, с. 4-5. 
Мұхтарханова Р.Б., Балабекова А.С. 
Жұмсақ сыр өндірісінде бидай кебегін пайдалану 
Түйіндеме.  Сыр  өндіруде  әртүрлі  толықтырғыштарды,  дәнді–дақылдарды  қолдану  арқылы,  құрамы 
теңестірілген, жоғары сапалы, адам ағзасына пайдалы өнімдер өндіруге көптеген мүмкіндік бар. 
Сыр өндіруде дәнді –дақылды қоспа ретінде бидай кебегін қолдану өнімнің ассортиментін кеңейтуге, сүт 
шикізатын үнемдеуге, сонымен қатар емдік- профилактикалық қасиеттерін жоғарлатуға мүмкіндік береді.  
Ешкі  сүтінен  жұмсақ  сырлар  өндіру  және  сырлырдың  тағамдық  құндылықтарын  арттыру  мақсатында 
бидай  кебегін  қолдану,  сыр  өндірісінің  көлемін  арттырудағы,  ассортиментін  кеңейтудегі,  сапасын 
жоғарлатудағы, сүт шикізатын үнемдеудегі оңтайлы бағыттардың бірі болып табылады.  
Бұл мақалада ешкі сүтіне бидай кебегін  қосу өндірілетін жұмсақ сырлардың тағамдық құндылықтарын, 
дәрумендік құрамын, минералды заттарының мөлшерін жоғарлататыны зерттелген. 
Негізгі сөздер: жұмсақ сыр, бидай кебегі 
 
Мухтарханова Р.Б., Балабекова А.С.
 
Использование пшничных отрубей в производстве мягких сыров  
Резюме.  Использование  продуктов  переработки  злаковых  культур  в  производстве  мягких  сыров, 
открывает широкие возможности создания комбинированных продуктов сбалансированного состава.  
В производстве мягких сыров из козьего молока, применение пшеничных  отрубей, в качестве злаковых 
наполнителей, 
позволит  сгладить  сезонность  производства,  снизить  расход  молока  на  единицу  продукции, 
расширить ассортимент, придать продуктам лечебные и профилактические свойства.  

●
 Техникалық ғылымдар 
 
ҚазҰТУ хабаршысы №2 2014  
 
227
В  данной  статье  приведены    данны  о  том,  что 
сыры  за  счет  внесения  ржаных  отрубей  обладают 
повышенной  пищевой  ценностью,  к
роме  того,  введение  отрубей  способствует  обогащению  продукта 
минеральными соединениями и витаминами. 
Ключевые слова: мягкий сыр, пшеничные отруби   
 
Muhtarhanova R., balabekova A. 
The use of wheat brans is in the production of soft cheeses  
Summary.  Use  of  different  fillers,  cereal  cultures  in  the  production  of  cheeses  allows  to  get  a  high-quality, 
useful  to  the  organism  product.  The  production  of  cheeses  with  rye  brans  will  allow  to  smooth  out  seasonality  of 
production,  bring  down  the  expense  of  milk  on unit  of  products, to  extend  an  assortment,  give  products  curative  and 
prophylactic properties. 
With the  purpose  of  increase  of  food  value  of  product  the use  of  wheat  brans  in  прозводстве  of  soft  mysosts 
allows to extend an assortment, promote a production volume, food value of product. 
In this article vitamin, mineral composition of soft mysost is investigational with the use of wheat brans. 
Key words: soft cheese, wheat bran 
 
 
УДК 622.323 
К.С. Нурбекова, Г.М. Кусайнова  
(Казахский национальный технический университет им. К.И.Сатпаева, 
Алматы, Республика Казахстан) 
 
РАБОТА СИСТЕМ ВНУТРИПРОМЫСЛОВЫХ ТРУБОПРОВОДОВ 
С  ВНЕДРЕНИЕМ СТЕКЛОПЛАСТИКОВЫХ ТРУБ (СПТ) 
 
Аннотация. Проводится анализ опыта внедрения стеклопластиковых труб для транспорта парафинистых 
нефтей  и  корозионноактивных  пластовых  вод  в  системе  внутрипромысловых  трубопроводов  месторождений 
Мангышлака. 
Ключевые слова: трубопроводы, парафин, коррозия. 
 
Как показывает практика, нормальный период эксплуатации стальных трубопроводов в лучшем 
случае  составляет  не  более  10-25  лет  (в  промысловых  условиях  трубопроводы  работают  не  более 
года-двух).  Крупные  предприятия  нефтяной  промышленности    ежегодно  несут  значительные 
материальные  затраты  от  использования  металлических  трубопроводов.  Совокупные  затраты, 
включают в себя: затраты на монтаж металлических трубопроводов; затраты на проведение плановых 
и аварийных ремонтов; антикоррозионную защиту трубопроводов; очистку внутренней поверхности 
труб от отложений; замену металлических труб через 2-4 года эксплуатации; устранение последствий 
аварий и утечек (штрафы и негативные социальные последствия), и т.д. 
Если  подсчитать  ущерб,  наносимый  окружающей  среде  при  розливах  нефти  в  результате 
аварий и утечек на трубопроводах и в скважинах, ситуацию можно оценить как катастрофическую.  
Заводнение  продуктивных  горизонтов  разными  по  физико-химическому  составу  и  свойствам 
агрессивными  средами,  обладающими  различным  механизмом  коррозионного  процесса, 
усложняет  коррозионную  обстановку  на  месторождениях,  сказывается  на  аварийности 
производства. В дополнение к этому присутствие углекислого газа, парциальное давление которого в 5 
раз  превышает  пороговое  значение,  газообразного  сероводорода,  растворенных  в  углеводородной  и 
водной жидких фазах кислых газов и других коррозонно-активных компонентов (хлоридов, сульфат-, 
карбонат-  и  бикарбонат-ионов),  создает  потенциальную  возможность  протекания  электрохимических 
процессов.  Интенсивную  электрохимическую  коррозию  стального  оборудования  нагнетательного 
фонда  можно  объяснить  применением  высокоминерализованных  вод,  наличием  агрессивных 
газов (H
2
S, O
2
, СО
2
) и сульфатвосстанавливающих бактерий (СВБ). 
Анализ  состава  технологических  вод  показывает,  что  морская  вода  в  сравнении  со  сточной 
имеет  пониженную  минерализацию  (13...  14  г/л),  но  характеризуется  повышенным  содержанием 
хлорид-ионов,  в  150  раз  превышающее  допустимую  норму,  и  сульфат-ионов  до  3300  мг/л.  Сточные 
воды  из  скважин  представляют  собой  минерализованные  среды  хлоркальциевого  и  хлормагниевого 
типов, содержание солей в которых достигает 7 2   г / л   н а   Ж е т ы б а й с к о м   месторождении. Степень 
агрессивного  воздействия  сточных  вод  оценивается  8-ю  баллами и является  сильноагрессивной  (РД 

●
 Технические науки 
 
                                                    
№2 2014 Вестник КазНТУ  
                    
228 
39-0147103-362-86).  Скорость  коррозии  металла  в  сточных  водах  по  данным  лабораторных 
испытаний изменяется в пределах 0,39...0,95 мм/год на месторождении Жетыбай. 
При  добыче  нефти  используется  значительный  объем  химических  реагентов:  для 
предотвращения  парафиноотложений,  а  также  с  целью  защиты  нефтесборных  коллекторов  и 
водоводов  от  коррозии    постоянно  проводятся  работы  с  вводом  ингибиторов.  При  использовании 
СПТ необходимость в этом отпадает. 
Стеклопластиковые трубы имеют перед стальными ряд важных преимуществ: 
- высокая прочность, достигающая прочности легированных сталей; 
- вес труб в четыре раза меньше стальных аналогичного назначения; 
- высокая коррозионная стойкость; 
- отсутствие отложений солей и снижение отложений парафинов; 
-высокая стойкость к динамическим нагрузкам, например, гидравлическим ударам; 
-  уменьшение  коэффициента  гидравлического  сопротивления  в  3-4  раза  по  сравнению  с 
обычными стальными трубами; 
- длительный срок службы (до 50 лет); 
 
- во много раз меньшие эксплуатационные затраты. 
С 2003г. начали применение стеклопластиковых труб (СПТ) для транспортировки продукции 
нефтедобывающих  скважин  и  воды  для  нагнетательных  скважин,  Проложены  более  26  км  СПТ  на 
месторождениях Каламкас и Жетыбай.  
 
Таблица 1. План по строительству трубопроводов в ОАО ММГ 
 
год 
Стальные трубопроводы, км 
 Стеклопластиковые трубопроводы, км 
ЖМГ 
КМГ 
ЖМГ 
КМГ 
2004 
20,8 
85, 03 
109, 26 
96, 82 
2005 
37, 5 
43, 64 
92, 8 
137, 3 
2006 
37, 68 
52, 78 
122, 6 
91, 3 
 
Анализ  показывает,  что  с  каждым  годом  число  аварий  на  трубопроводах  ОАО  ММГ 
уменьшается по мере замены стальных труб на СПТ.  
 
Количество аварий на трубопроводах из-за 
коррозии металла по ПУ "КМГ" за 2003-2005 г.г.
212
161
159
7235
7221
6147
0
2000
4000
6000
8000
2003 год
2004 год
2005 год
Порыв нефтяной
эмульсии из
нефтепроводов ЦДНГ
Порыв закачиваемой
в пласт воды из
водоводов ЦППД
 
 
   
Применение  стеклопластиковых  труб  является  также  одним  из  перспективных  методов 
борьбы  с  парафиноотложением.  Гладкие  поверхности  стеклопластиковых  труб  значительно 
уменьшают  возможность  для    отложения  парафинов  и  солей  на  стенках  труб,  однако  в  настоящее 
время  не  накоплено  достаточно  объема  промыслового  опыта  для  анализа и  дальнейших  выводов  по 
данному направлению.  
Если сопоставить стоимость стеклопластиковой трубы и металлической, то первая получается 
раза в четыре дороже. Если, конечно, считать в тоннах. Материалы же в четыре раза легче стали. Вот 

●
 Техникалық ғылымдар 
 
ҚазҰТУ хабаршысы №2 2014  
 
229
и  получается,  что  километр  стеклопластиковых  труб  стоит  примерно  столько  же,  сколько  километр 
металлических, включая строительно-монтажные работы. 
Выигрыш очевиден и при строительстве трубопроводов. Не нужны трубоукладчики, сварщики, 
монтаж труб диаметром до 8 дюймов состоит из одной операции - свинчивания, которая при наличии 
соответствующего инструмента занимает считанные минуты. Ремонтировать или заменять на новые 
трубопроводы  из  стеклопластика  приходится  намного  реже,  чем  обычные.  Соответственно 
сокращаются и затраты на землеройные работы. А ведь они-то и составляют до 75 процентов от всех 
затрат при прокладке трасс.  При 
соблюдении 
технологии 
укладки 
стеклопластиковый 
трубопровод  способен  выдерживать  большие  нагрузки  от  земли  и  движения  транспорта  в 
течение всего срока эксплуатации. Правильно уложенный стеклопластиковый трубопровод  станет 
системой, которая не потребует ремонта  в течение многих лет. 
Основными  преимуществами  стеклопластиковых  труб  перед  стальными  являются  долгий 
срок  эксплуатации  -  до  50  лет,  стойкость  к  химически  агрессивным  средам,  стойкость  к 
отложению парафина, малый вес труб, легкость монтажа. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.  Промысловые данные  ОАО ММГ, Отчеты о разработке месторождений Жетыбай и Каламкас, Актау, 
2004 г. 
2.  Елеманов Б.Д. Проблемы разработки месторождений Казахстана – М.: -НИПИ нефтегаз, 2002 
 
REFERENCES 
1. Promyslovye dannye OAO MMG, Otwety o razrabotke mestorojdenii Jetybai I Kalamkas, Aktau, 2004g 
2. Elemanov B.D. Problemy razrabotki mestorojdenii KAZAKHSTANA-M.:-тшзш ТУАЕУПФЯБ 2002 
 
Нұрбекова К.С., Құсайнова Г.М. 

жүктеу/скачать 38,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: