Интеллект (латын тілінен аударғанда - intelleсtus) кең мағынада индивидттің барлық таным функцияларының жиынтығы: түрткі мен қабылдаудан ойлау мен қиялға дейін; қысқа мағынада – бұл ойлау. Интеллект таным іс-әрекеттерінің негізгі формасы болып табылады.
Интеллект болмысқа қатысты идеалды – заттық қатынастардың негізгі тәсілінде жүзеге асырылады және ойлаудың, іс-әрекеттің практикалық көптеген формаларын жасау мен түсіну мүмкіндіктерін анықтайтын ақыл-ой қабілеттерінің жиынтығы болып табылады.
Психология тарихында интеллект түсінігінен интеллектуализмнің бүкіл бағыттылығы сәйкестендіріледі. Оның көшбасшысына И. Гербарт (1976-1841) жатқызылады. Ол интеллект психиканың негізгі функциясы деп таниды.
Психология тарихында интеллект түсінігінен интеллектуализмнің бүкіл бағыттылығы сәйкестендіріледі. Оның көшбасшысына И. Гербарт (1976-1841) жатқызылады. Ол интеллект психиканың негізгі функциясы деп таниды.
Қоршаған болмысының заңдылықтарын белсенді меңгеруге қабілеттілік. Бірқатар психологиялық тұжырымдамаларда интеллект ақыл-ой операцияларының жүйесімен теңестірледі.
Интеллектінің бастауы қалай болатынын ұмытуға болмайды. Адам үшін интеллектінің маңызы қоршаған орта мен заттарды танып білу де ғана емес, оларды ары қарай шығармашылық түрде дамытуда.
Адам интеллектісінің басты сапаларына:
Интеллект түсінігінің тұлға құрылымындағы маңыздылығы туралы ой тұжырымдар белгілі ойшыл, еңбектері психологияның материалистік еңбектеріне негіз болған Аристотель көзқарастарында да кездеседі. Аристотель интеллектіні өзіне қалай және қайтіп келіп қалғанын білмесе де, аналогия жасау немесе ой толғау арқылы емес, туа біткен, жаратылыстан біткен қасиеті арқылы әмбебап, ақиқат және қажетті шарттар жөнінде анық мағлұмат алу үшін адамға жағдай жасайтын жан қабілеті ретінде түсіндіреді.
Әлеуетті интеллект - жан қабілеттерінің бірі немесе материядан дүниеде бар заттардың болмысы мен формасын абстракциялай алатын немесе соған даяр әлде бірдеңе деп есептейді. Интеллект болмысында бар нәрселер арқылы формалардың жүзеге асқандығын түсіндіреді: дүниеде бар нәрселердің формасына әлі ие болмай тұрған кезде, ол әлеуетті интеллект болып табылады, ал формалар жүзеге асты дегенше ол өзекті интеллектіге айналады.
Өзекті интеллект - интеллектінің формалары болып табылатын интеллекцияның пайымдалған объектіге бағдарланып, бұған дейін өзекті саналып келген интеллект бара-бара дарыған интеллектіге айналады.
Әрекетшіл интеллект дегеніміз - ешуақытта да материяда болмаған және онымен мүлдем байланысы жоқ абстракцияланған форма. Бұл интеллект қайсыбір жағынан қарағанда өзекті интеллект болып табылады және жүре келе дарыған интеллектіге өте жақын болып келеді.
Әрекетшіл интеллект дегеніміз - ешуақытта да материяда болмаған және онымен мүлдем байланысы жоқ абстракцияланған форма. Бұл интеллект қайсыбір жағынан қарағанда өзекті интеллект болып табылады және жүре келе дарыған интеллектіге өте жақын болып келеді.
Білім жүйесін меңгеру арқылы ғана адам ой және дене еңбегінің тетіктерін жақсы түсіне алады. Оларды жан-жақты білуге мүмкіндік алады. Білімді меңгеру – ұзақ уақытты керек ететін күрделі процесс. Оқыту ақыл-ой тәрбиесінде жетекші болып саналады, өйткені интеллектік және белсенді танымдық қызмет үшін керекті ақыл-ойдың бірде-бір бағалы қасиеті жүйе келтірілген білімдердің қорынсыз дами алмайды.
