¤ндірісті ±йымдастыру жєне кєсіпорын менеджменті

жүктеу/скачать 355,95 Kb.

Дата	16.05.2023
өлшемі	355,95 Kb.
	#93281

Дәріс тақырыбы: ҚОҒАМДАҒЫ ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ТҮРЛЕРІ. Сұраныс пен ұсыныс заңдылығы

Қоғамдық шаруашылық түрлері
Натуралды шаруашылық
Тауарлы
Шаруашылық

Натуралды және тауарлы шаруашылық сипаттамасы

Натуралды шаруашылық	Тауарлы шаруашылық
1. Экономикалық қатынастар тұйық жүйелі түрде болады.	1.Экономикалық қатынастар ашық жүйелі түрде болады.
2. Еңбек бөлінісі дамыған негізінде қолмен жасалатын еңбектің түрі.	2. Еңбек бөлінісі мен тауар айырбасы мамандарылған еңбек.
3. Өндіріс пен тұтынудың арасында тікелей экономикалық байланыста болады. Өндірілген өнім айырбасқа қатыспай-ақ тікелей тұтынылады.	3. Өндіріс пен тұтынудың арасындағы жанама экономикалық байланыс. Өндірілген өнім нарықта айырбасқа сатуға түсіп, кейін тұтынылады.

Тауар – сатуға немесе айырбасқа түсетін өнім. К.Маркстың ойынша, тауардың екі қасиеті бар:
адамның сұранысын қанағаттандыру, яғни тұтыну құны.
Тұтыну құны –
тауардың пайдалылығы, адамның белгілі бір қажеттілігін қанағаттандыру қасиеті.
басқа затқа айырбастау мүмкіндігі, яғни айырбас құны (өз құны).
Айырбас құны - (тауардың өз құны) – тауардың басқа тауарларға айырбасталу қабілеттілігі.
Тауар - бұл адамдардың нақты қажеттіліктерін қанағаттандыратын және айырбасқа түсетін өнім. Тауарлар материалды (шикізат, машиналар, құрал-жабдықтар, азық-түлік) және материалды емес (қызмет, идеялар) сипатта болады.

Ақшаның атқаратын қызметтері.
Құн өлшемі – бұл ақшаның барлық тауарлардың құнын өлшеу қабылетінен тұрады. Кез келген тауардың түрін ақшалай түрде көрсету үшін, нақты ақшаны талап ету керек емес. Тауар құнының ақшалай көрсетілуі баға деп аталады. Баға сұраным мен ұсынымға байланысты құннан ауытқуы мүмкін. Сондықтан тауар өз құнына да сұраныс пен ұсынысқа да тәуелді.
Айналым құралы – осы қызметті ақша қолма- қол түрінде атқарады, себебі олар нақты тауар айырбасында делдалдық жасайды. Тауарды ешкім сатқысы келмейді егер оның, айырбасталуына нақты ақша ұсынылмаса. Бұл қызметті айналымдағы алтынды алмастыра отырып, ақша белгілері атқарады.
Төлем құралы – бұл қызметті тауарды ақшаға (несиеге төлемді ұзарта отырып) сатқан кезде, ақшаны қарызға бергенде, салықты, жер рентасын, жалақылы, деведендті, пәтер төлемін және т.б. төлегенде атқарады. Несие қатынастарының дамуына байланысты жаңа айналым құралы пайда болды: вексель, банкнот, төлем тапсырмасы, чек, пластикалық карточка, электрондық ақша.
Қорлану несиеге қазына жинау құралы. Ақша айналысын тоқтатады және жиналады. Сөйтіп станок, машина, жабдықтарды немесе ұзақ мерзімге пайдаланылатын (теледидар, тоңазытқыш т.б.) тауарларды сатып алу үшін қорланады
Әлемдік ақша – бұл ақша алтын және өнеркәсібі дамыған елдердегі тұрақты валюта болып табылады. Әлемдік нарықта ақшаның айналым құралы емес, төлем құралының рөлі бірінші орында болады.

Сұраныс пен ұсыныс нарықтық экономиканың ең маңызды элементтері. Сұраныс ақшалай камтамасыз етілген тұтынушының қажеттілігі немесе сұраныс төлем қабілеттілігі бар қажеттілік. Құндық тұрғыдан сұраныс осы қажетті тауарлардың санасын құрайды

Сұраныс дегеніміз  адамдардың тауар сатып алуға талабы мен қабілеттілігі.
Сұраныс заңы – тауар бағасы мен сұраныс көлемі арасындағы кері қатынастың көрінісі, яғни тауарға баға төмендегенде тұтынушы оны көп мөлшерде сатып алады. Егер тауарға баға өссе, оған деген сұраныс азаяды.
Сұранысқа әсер ететін факторлар:

Зерттеп отырған тауардың бағасы;

2. Басқа тауарлардың бағасы(субституттар мен комплементтер);
3. Тұтынушылардың ағымдағы табыстары;
4. Тұтынушылардың талғамы;
5.Тұтынушылардың экономикалық үміті.

Ұсыныс  сатушылардың берілген уақытта белгілі бір бағамен сатқысы келетін немесе сатуға дайын тауарларының саны.

Ұсыныс заңы  ұсыныс шамасының баға деңгейіне тікелей тәуелділігі: баға жоғарылаған сайын рыноктағы ұсыныс шамасы ұлғаяды.

Ұсынысқа әсер ететін факторлар :
1.Қарастырып отырған тауар бағасы;
2.Басқа тауарлардың бағасы;
3.Өндіріс шығындары;
4.Өндірушілердің экономикалық үміті;

Сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттесуі және олардың үйлесімі баға механизмі мен бәсеке негізінде іске асады.Бұлар нарықтағы тепе-теңдік пен теңдестік бағаның құрылуы зор ықпалын тигізеді.

Сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттесуі және олардың үйлесімі баға механизмі мен бәсеке негізінде іске асады.Бұлар нарықтағы тепе-теңдік пен теңдестік бағаның құрылуы зор ықпалын тигізеді.
Нарықтық тепе-теңдік  бұл нарықтағы тауарларға сұраныс пен олардың ұсынысы тең болатын жағдай.
Тепе-теңдік баға  бәсекелестік күштердің әсер етуі нәтижесінде сұраныс пен ұсынысты теңестіретін баға.
Нарықтағы тепе-теңдік жағдай сұраныс пен ұсыныстың көмегімен орнатылады.

Нарықтық тепе-теңдік

S
D
Q
P

А
А сұраныс(D) пен ұсыныс(S) қисықтарының қиылысу нүктесі,сұраныс пен ұсыныс тепе-теңдігі
= РА тепе-теңдік баға;
= QA  тепе-теңдік өнім көлемі;
артықшылық
тапшылық

3 Т А П С Ы Р М А :

Белгілі бір отандық өнім түріне зерттеу жасай отырып, нарықтағы сұраныс жағдайы анықтау.

жүктеу/скачать 355,95 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: