Реферат Тақырыбы: Әдеп пен әдептілік және олардың жеке адам өмірінде алатын орны Орындаған : Серікханқызы Жания
жүктеу/скачать 30,39 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тобы
|
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті Реферат Тақырыбы: Әдеп пен әдептілік және олардың жеке адам өмірінде алатын орны Орындаған:Серікханқызы Жания Қабылдаған: А.Ж Муслимовна Тобы: ЕШТ 201 Алматы 2023ж Жоспар:
Әдептілік пен оның жеке өмірдегі орнын педагогикалық зерттеу әдептің маңыздылығын, оларды қалай оқыту мен үйренуді, олардың жеке тұлғаның жеке және әлеуметтік дамуына әсерін зерттеуді қамтиды. Бұл зерттеу әртүрлі аспектілерді қамтиды, соның ішінде этикет, әлеуметтік нормалар, мәдени айырмашылықтар және олардың қазіргі қоғамдағы өзектілігі. «Әдеп» - қоғамдағы адамдардың мінез-құлқына қойылатын этникалық талаптар. Олай дейтініміз, адамның сөйлеу мәнері, іс-қимылы,жүріс-тұрысы, өзін ұстай білуі оның мәдениетті , әдепті екендігін байқатып отырады. Адамның бойынан әдептілік қасиет көрініп түрса, ол парасатты, адамгершілігі мол екендігін көрсетеді. Әдептілік - адам бойында бірден бола қалмайды. Ол бірнеше жылдардың, қоршаған ортаның, үйдегі жақсы тәрбие жемісі. Негізі әдептілік сәлемнен басталады. Әдеп пен этикет (немесе әдептілік) қоғамдағы әлеуметтік өзара әрекеттесу мен қарым-қатынастың маңызды аспектілері болып табылады. Оларға мінез-құлық ережелері мен адамдар әртүрлі жағдайларда өзін қалай ұстау керектігін анықтайтын нормалар кіреді. Әдеп пен әдептілік қоғамда жағымды қарым-қатынас орнатуда және келісімді сақтауда маңызды рөл атқарады. Оларды толығырақ қарастырайық: Әдептілік әдетте адамның белгілі бір әрекеттерді орындау немесе әлеуметтік жағдайларда өзін ұстау тәсілін білдіреді. Бұл ережелер мыналарды қамтуы мүмкін: Үстел тәртібі: Ас құралдарын қалай дұрыс қолдану керек, пышақ пен шанышқыны қалай орналастыру керек, майлықты қалай пайдалану керек, т.б. Қарым-қатынас әдептері: басқалармен қалай құрметпен және сыпайы сөйлесу керек. Бұған «өтінемін», «рахмет», «кешіріңіз» сөздерін қолдану, сондай-ақ басқалардың пікірін тыңдау және қызығушылық таныту кіреді. Киіну тәртібі: Әртүрлі жағдайда дресс-кодты қалай сақтау керек, белгілі бір оқиғаға сай киімді таңдау және кию. Кездесу және кету кезіндегі әдептілік: қалай амандасу, қалай қоштасу, жаңа адамдармен кездескенде немесе қоғамдық шараларда өзін қалай ұстау керек.Әдептілік, кейде этикет деп те аталады, формальды болып табылады және әлеуметтік жағдайлардың кең ауқымын қамтуы мүмкін. Мыналарды қамтиды: Іскерлік этикет: Іскерлік ортадағы мінез-құлық ережелері, мысалы, жұмыс орнында дұрыс қарым-қатынас, басшылар мен әріптестерге құрмет, сондай-ақ іскерлік кездесулер мен келіссөздер кезінде этикет. Әлеуметтік этикет: Қоғамдық іс-шараларда, соның ішінде балда, қабылдауда және рәсімдерде өзін-өзі ұстау ережелері. Бұған жоғары қоғамдағы қарым-қатынас ережелері де кіруі мүмкін. Әдептілік ережелерін мансұқ көрген қоғам, сөз жоқ, өзінің түбіне жетеді. Әдептілік: турашылдық, азғыруға қарсы тұру, ізеттілік талаптарының бұзылуына, өзін-өзі орынсыз аяқтауға қарсы түру тілегі һәм ұялу сезімі, адамдарға қайырымдылық, мейірбандылық, шапағат көрсету, қанағатшылдық өзін басқаның орнына қоя білу мәрттігі, адамдарды жақсы көріп қана қоймай, оларға қызмет қылу тілеті, қайырлы іс істеуге, жамандыққа қарсы тұруға ұмтылу, кішіпейілділік, кешірімділік, пәктік, өзінің ғана емес, өзгелердің де тілектерін құрметтеу, ұқыптылық, тазалық т.б. сияқты ұғымдарды қамтиды. Әдептің анықтамасы: Әдептің қандай екенін анықтаудан бастаңыз. Әдеп-адамдардың басқалармен қарым-қатынасын реттейтін қоғамда қабылданған мінез-құлық пен нормалардың жиынтығын білдіреді. Олар басқаларға сыпайылықты, құрмет пен ілтипатты білдіретін әрекеттерді, ым-ишараны және сөздерді қамтиды. Тарихи және мәдени перспективалар: Тарих бойында әдептілік қалай дамығанын және олардың әртүрлі мәдениеттерде қалай өзгеретінін зерттеңіз. Әртүрлі қоғамдарда жеке адамның мінез-құлқы мен өзара әрекеттесуін қалыптастыра алатын өзіндік ерекше әдеп және этикет ережелері бар. Даму кезеңдері: Балалық шақтан ересектікке дейінгі әдептілікке талдау жасаңыз. Бақылау, ата-аналар мен тәрбиешілердің нұсқауы және ресми білім беру арқылы балалардың әдептілікке қалай үйренетінін зерттеңіз. Мектептер мен оқу орындарының тәрбие берудегі рөлін қарастырыңыз. Жеке дамудағы рөлі: Әдептілік жеке тұлғаның дамуына қалай ықпал ететінін зерттеңіз. Бұл мінез-құлық өзін-өзі бағалауға, өзіне сенімділікке және әлеуметтік дағдыларға қалай әсер ететінін қамтиды. Әдепті адамдарға оң қарым-қатынас орнату және оны сақтау оңайырақ болады. Әлеуметтік және кәсіби табыс:Жақсы мінез-құлық пен жеке өмірде де, кәсіби өмірде де сәттілік арасындағы байланысты қарастырыңыз. Әдепті адамдар қалай тиімдірек коммуникаторлар, команда ойыншылары және көшбасшылар болатынын зерттеңіз. Сандық этикет: Бүгінгі цифрлық ғасырда жиі «нетикет» деп аталатын цифрлық мәнердің маңыздылығын талқылаңыз. Желідегі өзара әрекеттесу жаңа әдеп пен этикет ережелерін қалай қажет ететінін талдаңыз. Қиындықтар мен қайшылықтар: Мәдени қақтығыстар, ұрпақтар арасындағы айырмашылықтар және дұрыс мінез-құлық нені құрайтыны туралы пікірталастар сияқты әдептердің даулы аспектілерін зерттеңіз. Оқыту және оқу әдептері: Әдептілікке үйретуде қолданылатын әдіс-тәсілдерді талдаңыз. Бұған ата-аналардың, мектептердің, тәлімгерлердің және бұқаралық ақпарат құралдарының адамдардың мінез-құлқын қалыптастырудағы рөлін зерттеу кіреді. Педагогикалық этика – этика ғылымының салыстырмалы түрде дербес саласы. Педагогикалық мораль ерекшеліктерін зерттейді, оның принциптерін негіздейді, педагогикалық қызмет саласында жалпы адамгершілік принциптерінің жүзеге асу ерекшеліктерін нақтылайды, оның функцияларын, этикалық категориялар мазмұнының ерекшеліктерін ашады. Шешім қабылдау: Мораль жеке тұлғаның шешім қабылдау процесінде шешуші рөл атқарады. Бұл адамдарға қандай әрекеттер немесе таңдау этикалық сенімдері мен принциптеріне сәйкес келетінін анықтауға көмектеседі. Дилеммаларға тап болған кезде адамдар этикалық шешімдер қабылдау үшін көбінесе моральдық компасқа сүйенеді. Жеке құндылықтар: Адамгершілік жеке тұлғаның жеке құндылықтарымен тығыз байланысты. Бұл құндылықтар этикалық мінез-құлықтың негізі ретінде қызмет етеді және көбінесе әділдік, әділдік, жанашырлық және адалдық туралы терең сенімдерді көрсетеді. Қарым-қатынас: Мораль адамдардың әртүрлі қарым-қатынаста басқалармен қарым-қатынасын қалыптастырады. Бұл адамдардың отбасына, достарына, әріптестеріне және бейтаныс адамдарға қалай қарайтынына әсер етеді. Құрмет, сенім және эмпатия көбінесе моральдық принциптерді басшылыққа алады. Көптеген адамдар өздерінің моральдық сенімдеріне негізделген мейірімділік, қайырымдылық және әлеуметтік әділеттілікті насихаттау әрекеттерімен айналысады. Мәдени және әлеуметтік әсер: Моральға көбінесе мәдени және әлеуметтік нормалар әсер етеді. Ол бір мәдениеттен екіншісіне айтарлықтай өзгеруі мүмкін, бұл адамдардың этикалық мәселелерді қабылдау және оларға жауап беру тәсіліне әсер етеді. Өзін-өзі рефлексия және өсу: Жеке адамдар көбінесе олардың әрекеттерінің моральдық сенімдеріне сәйкес келетін-келмейтінін бағалау үшін өзін-өзі рефлексиямен айналысады. Бұл интроспекция процесі тұлғаның өсуіне және өз құндылықтарын тереңірек түсінуге әкелуі мүмкін. Құқықтық және этикалық шекаралар: Мораль құқықтық жүйемен де қиылысады. Барлық моральдық әрекеттер заңсыз болмаса да, қоғам заңдары көбінесе моральдық принциптердің ықпалында болады. Заңды және этикалық стандарттарды сақтау үшін жеке адамдар осы қиылыстан өтуі керек. Қақтығыстарды шешу: жеке немесе кәсіби ортада қақтығыстар туындаған кезде, адамдар дауларды әділ және этикалық жолмен шешу үшін жиі өздерінің моральдық құндылықтарына сүйенеді. Мораль әділ шешімдердің негізін қамтамасыз ету арқылы қақтығыстарды шешуге көмектеседі. Педагогикалық әдеп сонымен қатар білім беру саласы мамандарының кәсіби іс-әрекетінің адамгершілік сипатын, кәсіби ортадағы адамгершілік қарым-қатынастарын, оқыту мен тәрбиелеуге кәсіби түрде араласатын адамдардың педагогикалық этикет негіздерін ашады. Педагогикалық этика өскелең ұрпақты оқыту мен тәрбиелеумен кәсіби түрде айналысатын адамдар үшін педагогикалық ортада әзірленген қарым-қатынас пен мінез-құлықтың нақты ережелерінің жиынтығы болып табылатын педагогикалық этикеттің негіздерін жасайды. Педагогикалық әдеп моральдық қатынастарды мұғалім мен оның кәсіби міндеттері бар адамдар мен мекеме өкілдері арасында туындайтын әлеуметтік байланыстар мен өзара байланыстардың жиынтығы ретінде қарастырады. Марк-Фабиус Квинтилиан педагогикалық этика кодексін жасады. Оны сақтау ұстазға деген құрмет пен құрметті тудыру керек. Кодекстің негізгі ережелеріне мыналар жатады: 1. Мұғалім өз бойында шәкірттеріне деген аналық сезімді оятып, өзін балаларына сенім артқан адамдардың орнында үнемі елестетсін. 2. Өзінде кемшілік болмасын және оны басқаларға бермесін. 3. Оның қаталдығы зұлымдық болмасын, ал жақсылығы әлсіздік болсын, бұдан жек көрушілік немесе менсінбеушілік туындамасын. 4. Адамгершілік пен жақсылық туралы ұзақ әңгімелер болсын, өйткені сендіру неғұрлым жиі болса, соғұрлым жазаның қажеттілігі азаяды. 5. Иә, мұғалім ашуланбайды және сонымен бірге түзетуді қажет ететіндерге ерік бермейді. 6. Үйретуде жақын, жұмыста шыдамды, талап қоюдан гөрі еңбекқор болсын. 7. Сұрағандарға ықыласпен жауап берсін, үнсіздерге сұрақ қойсын. 8. Мақтауға тым сараң болмасын, өйткені бұл еңбекке деген құштарлықты жояды, сонымен қатар бейқамдық тудыратын тым жомарттық танытпасын. 9. Оқушыға нұсқау бергенде ол тым қатал болмауы керек, мұңаймауы керек. Өйткені, кейбір мұғалімдердің сөгістері өшпенділікке айналатындықтан, көп адамдар ұстазға деген жиіркенішті сезінеді. 10.Оқушыларға күн сайын олардың жадында мәңгі қалатын бірдеңені айтып берсін. Марк-Фабиус Квинтилиан мұғалімнің педагогикалық этикасы лайықты адамгершілік орта болмаса, лайықты тұлғаны тәрбиелеуге қабілетті емес екенін атап көрсетті. Педагогиканың міне осы ғылымдық әрі өнерлік ерекше сипатына кейбір үстірт ойлайтын адамдар, оны аса қажет теориялық құндылық деп бағаламай, тәрбие ісіндегі ептіліктер мен икемділіктерге бұра салады. К.Д.Ушинский «Тәрбие ісі біршама жеңілдеу көрінеді. Тәрбиеге шыдамдылық керек екені баршаға аян, кейбіреулер ол үшін тума даруы қажет деп ойлайды, тек аздаған механизмдерін белгілейді, саяси идеялар мен талаптарды игеріп, орындау мүмкіндіктерін нақтылап, ашып отырады. Қазіргі өзектілігі: Қарқынды және әртүрлі қоғамдағы әдептердің өзектілігін талқылаңыз. Технологиядағы, әлеуметтік динамикадағы және жаһанданудағы өзгерістер әдептілік тәжірибесіне қалай әсер еткенін қарастырыңыз. Әдепті және олардың жеке өмірдегі орнын педагогикалық зерттеу осы әлеуметтік конвенциялар адамдардың мінез-құлқын, қарым-қатынастарын және жалпы әл-ауқатын қалай қалыптастыратынын түсіну үшін өте маңызды. Ол сондай-ақ құрметті және үйлесімді қоғамды тәрбиелеу үшін жақсы әдептілікке үйрету мен насихаттаудың маңыздылығын көрсетеді. Қазақ данышпаны Абайдың: «Қолымда билік күші болса, адам мінезін жөндеуге болмайды» деген кісінің тілін кесер едім» деген сөзінің мәні де соған саяды. Әдеп адамның өмір сүру тәсілі мен өмір жолына байланысты. «Жақсы адам болып қалыптасу үшін жаратылысынан гөрі жаттығудың рөлі зор», —деген ежелгі грек философы Демокрит. Адам-ең әуелі адамгершілігімен, әдебімен көрікті. Әдепті адам ыңғайсыздық тудыратын жағдайды болдырмауға тырысады. Әдепті болу үшін өзіңді-өзің ойша болса да басқа адамдардың орнына қоя білуің керек. Әдепті адам өзінің басқа адамды жек көретінін немесе өте жақсы көретінін көпшіліктің алдында білдірмейді, бұл басқаларды ыңғайсыз жағдайда қалдырмау үшін қажетті. Үлгі: Мұғалімдер мен тәрбиешілер көбінесе балаларға өзін-өзі ұстау және басқалармен қарым-қатынас жасау бойынша үлгі болады. Олардың өзіндік мінез-құлқы, әдептілігі үлгі бола алады. Әлеуметтік тәрбие: Әдептілік пен этикет қарым-қатынас дағдыларын, басқаларды құрметтеуді және әлеуметтік мінез-құлықты қамтиды. Бұл дағдылар мұғалімдер балаларға беретін әлеуметтік тәрбиенің маңызды бөлігі болып табылады. Сыйластық пен толеранттылық: Әдепті педагогикалық зерттеу айырмашылықтарды құрметтеу мен төзімділіктің маңыздылығын атап өтуге болады. Балаларды мәдени және әлеуметтік айырмашылықтарды құрметтеуге үйрету ашық және инклюзивті қоғам құруға көмектеседі. Жақсы жаман болу міндет емес, Жақсы адам болу борыш. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, әдеп пен әдептілік әлеуметтік мінез-құлықтың маңызды аспектілері болып табылады және қоғамда сыйластық пен үйлесімді қарым-қатынастарды құруға ықпал етеді деп қорытынды жасауға болады. Олар адамдарға бір-біріне құрмет көрсетуге және әлеуметтік-мәдени нормаларды сақтауға көмектеседі. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: ttps://cyberleninka.ru/article/n/pedagogicheskie-podhody-nravstvennogo-vospitaniya-lichnosti/viewer Әдеп және әдептілік. Авторы: Әмір Тасболатов https://ustaz.kz/ Жалпы педагогика: Оқулық – Алматы: «Нұр-пресс», 2005 жүктеу/скачать 30,39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|