Сборник материалов международной научной конференции кипчаки евразии: история, язык и

Buell, P. D. (1993) “Sübötei Ba’atur” in Igor de Rachewiltz, Hok-lam Chan, Hsiao 

Ch’i-Ch’ing  and  Peter  W.  Geier,  ed.,  The  Service  of  the  Khan.  Eminent 

Personalities of the Early Mongol-Yüan Period (1200–1300). Wiesbaden, 13–26.  

Dietze, von J. (1971) Die erste novgoroder Chronik nach ihrer ältesten Redaktion. 

Hrsg. von ~.  Leipzig. 

Dimnik, M. (1981) Mikhail, Prince of Chernigov and Grand Prince of Kiev 1224-

1246. Toronto. 

Dörrie,  H.  (1956)  Drei  Texte  zur  Geschichte  der  Ungarn  und  Mongolen:  Die 

Missionreisen  des  fr.  Julianus  O.P.  ins  Uralgebiet  (1234/5)  und  nach  Rußland 

(1237) und der Bericht des Erzbischofs Peter über die Tartaren. Göttingen. 

Фахрутдинов, Р. Г. (1984) Очерки истории Волжской Болгарии. Москва. 

Fedorov-Davydov,  G.  A.  (1966)  Kočevniki  Vostočnoj  Evropy  pod  vlast’  zoloto-

ordinskich chanov. Moskva. 

Fennell,  J.  L.  I.  (1977)  The  Tale  of  Baty’s  Invasion  of  North-east  Rus’  and  its 

Reflexion  in  the  Chronicles  of  the  Thirteenth-Fifteenth  Centuries:  Russia 

Mediaevalis 3, 41-78) 

Fennell, J. (1980) The Tatar Invasion of 1223: Source Problems: Forschungen zur 

Osteuropäischen Geschichte 27, 18-31. 

Fenell, J. (1983) The Crisis of Medieval Russia 1200-1304. Longman London and 

New York.  

Gießauf,  J.  (1995)    Die  Mongolengeschichte  des  Johannes  von  Piano  Carpine. 

Graz. 

Golden, P. B. (1987) A Timurid Persian Geographical Abridgement on the Lands 

of the Northern Mediterranean and Black Sea Coasts. In: Between the Danube and 

the Caucasus. Ed. Gy. Kara. Budapest, 63–83 

Golden,  P.  (  1995-1997)  Cumanica  IV.  The  Tribes  of  the  Cuman-Qıpčaqs: 

Archivum Eurasiae Medii Aevi 9, 99-122. 

Golden, P. B. (1996), The Černii Klobouci. In: Symbolae Turcologicae. Studies in 

Honor of Lars Johanson, eds. A. Berta et al. Uppsala, 97–107. 

H.  Göckenjan,  J.  R.  Sweeney,  (1985)  Der  Mongolensturm.  Berichte  von 

Augenzeugen und Zeitgenossen 1235-1250. Ungarns Geschichtsschreiber 3. Graz, 

Wien, Köln. 

Göckenjan,  H.  (1991)  Der  Westfeldzug  (1236-1242)  aus  mongolischer  Sicht.  In: 

Wahlstatt  1241.  Beiträge  zur  Mongolenschlacht  bei  Liegnitz  und  zu  ihren 

Nachwirkungen. Hrsg. von Ulrich Schmilewski. Würzburg, 35-75. 

Греков, Б. Д., Йакубовский, А. Ю. (1950) Золотая орда и ее падения. Москва. 

Györffy  Gy.  (1963,  1987)  Az  Árpád-kori  Magyarország  történeti  földrajza.  [The 

historical geography of Árpádian Hungary] Vol. I, II. Budapest. 

Histoire  secrète  des  Mongols.  ed.,  L.  Ligeti.  Monumenta  Linguae  Mongolicae 

Collecta I. Budapest 1971. 

Ibn-el-Athiri,  Chronicon  quod  perfectissimum  inscribitur.  Vol.  XII.  Ed.  C.  J. 

Tornberg. Lugduni Batavorum 1853. 

KMTL  Korai  magyar  történeti  lexikon  (9-14.  század).  )[Lexicon  of  ancient 

Hungarian history (9-14

th

 centuries]. Ed. Kristó Gy. Budapest 1994.  

Korobeinikov 2008 – Korobeinikov, D.: A broken mirror. The Kıpçak world in the 

thirteenth  century.  In:  The  Other  Europe  in  the  Middle  Ages.  Avars,  Bulgars, 

Khazars  and  Cumans.  Ed.  by  Curta,  Fl.  with  the  assistance  of  Kovalev,  R.  East 

Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450–1450. Vol. 2. Leiden–Boston: 

Brill. 379–412. 

Kovács  2004  –  Kovács  Sz.:  A  Német  Lovagrend  és  a  kunok  közötti  fegyveres 

hódítás és térítés. In: Balogh–Keller 2004, 139–150. 

Kovács 2005a – Kovács, Sz.: Borc, a Cuman chief in the 13th century. AOH 58/ 3 

(2005) 255–266. 

Kovács  2005b  –  Ковач,  С.:  Экспансия  западного  христианства:  миссия 

доминиканцев среди половцев (куманов). Бюллетень (Newsletter). 12 Hungaro 

–  Russica  II.  История  и  культура  Евразийской  степи.  2-й  Сборник  статей. 

Российских и венгерских востоковедов. Москва: ИВ РАН, 2005, 52–73. 

Kristó  Gy.  (1984)  A  tatárjárás  (1241-1242)[The  Mongol  Invasion].  In: 

Magyarország története [History of Hungary]. Vol. 1. Ed. Székely Gy. Budapest, 

1417-1440, 1713-1714. 

Ligeti  L.  (1962)  A  mongolok  titkos  története  [Secret  History  of  the  Mongols  – 

Hungarian translation]. Budapest. 

Ligeti L., A magyar nép mongol kori nevei (magyar, baskír, király) )[Designations 

of the Hungarian people in the Mongol period]. Magyar Nyelv 60 (1964), 385–404 

Minorsky,  V.  (1952)  Caucasica  III.  The  Al n  Capital  *Magas  and  the  Mongol 

Campaigns: BSOAS 14, 221-238. 

NPL  –  Новгородская  первая  летопись  старшего  и  младшего  изводов. 

Москва– Ленинград: Издательство Академии Наук СССР. 1950. 

Pálóczi  Horváth,  A.  (1989)  Pechenegs,  Cumans,  Iasians.  Steppe  people  in 

medieval Hungary. Corvinus. Budapest. 

Pelliot, P. (1920) À propos des Comans: Journal Asiatique 15, 125-185. 

Pelliot, P. (1949) Notes sur l’histoire de la Horde d’Or. Paris. 

Pletneva  1974  –  Плетнева  С.  А.  Половецкие  каменные  изваяния.  Свод 

археологических источников. Москва: Наука. 

Polgár  Sz.  (1999)  Kötöny,  kun  fejedelem  [Kötöny,  the  Cuman  prince].  In: 

Tanulmányok a középkori magyar történelemről. Szerk. Homonnai S., Piti F., Tóth 

I. Szeged,  

Polnoe Sobranie Russkich Letopisej (=PSRL) Sanktpeterburg 1908, Band. 2. 

Pritsak 1982 – Pritsak, O.: The Polovcians and Rus. AEMAe 2 (1982) 321–380. 

Qazwini,  Mirza  M.  (1912)  ed.  The  Ta’rikh-i-Jahan-Gusha  of  ‘Ala’u’d-Din  ‘Ata 

Malik-i-Juwaini, E. J. W. Gibb Memorial XVI. Vol. 1. London. 

Ratchnevsky, P. (1993) Genghis Khan. His Life and Legacy. Trans. and Edited by 

Th. N. Haining. Blackwell. Oxford, Cambridge. 

Rachewiltz,  I.  De,  The  Secret  History  of  the  Mongols:  Papers  on  Far  Eastern 

History 30 (1984), 81-160 (100, 155-157); 31 (1985), 21- 93 (26, 31, 58-61, 70). 

Rogers, G. S. (1996) An Examination of Historians’ Explanations for the Mongol 

Withdrawal from East Central Europe: East European Quarterly 30, 3-26. 

Schmieder,  F.  (1997)  Johannes  von  Plano  Carpini,  Kunde  von  den  Mongolen. 

1245-1247. Übersetzt, eingeleitet von ~. Sigmaringen. 

Schütz, E. (1973) Tatarenstürme in Gebirgsgelände. (Transkaukasien, 1220, 1236) 

Central Asiatic Journal 17, 253-273. 

Sinor, D. (1999) The Mongols in the West. Journal of Asian History 33, 1-44. 

Смирнов, А. П. (1951) Волжские Булгары. Москва. 

Spuler,  B.  (1943)  Die  Goldene  Horde.  Die  Mongolen  in  Russland  1223-1502. 

Wiesbaden  

Tatárjárás  emlékezete  [Sources  on  the  Mongol  Invasion].  Szerk.[ed.]  Katona 

Tamás. Budapest 1981.  

Tatárjárás [The Mongol Invasion]. Szerk.[ed.] Nagy Balázs. Osiris, Budapest 2003. 

Thackston, W. M. (1999) Rashiduddin Fazlullah, Jami’u’t-tawarikh. Compendium 

of Chronicles.  A  History  of the  Mongols. Transl. and  Annotated by  ~.  Sources of 

Oriental Languages and Literatures 45. Harvard University. 

Тихвинский С. Л. (1970) (ред.) Татаро-монголы в Азии и Европе. Москва. 

Vernadsky, G. (1953) The Mongols and Russia. Newhaven. 

Верховский,  Ю.  П.  (1960)  Рашид-ад-Дин,  Сборник  летописей.  Т.  ІІ.  Пер.  ~. 

Москва. 

Veszprémy L. (1994) Újabb szempontok a tatárjárás történetéhez [New aspects to 

the history of Mongol invasion]. Iskolakultúra 4:15-16, 28-35.  

Волжская Булгария и монгольское нашествие. Казань 1988. 

Wyngaert,  A.  (1929)  Sinica  Franciscana.  Itinera  et  Relationes  Fratrum  Minorum 

saeculi XIII. et XIV. B. 1. Quaracchi-Firenze. 

Zimonyi,  I.  (1985)  The  First  Mongol  Raids  against  the  Volga  Bulgars.  Altaistic 

Studies.  Papers  at  the  25

th

  Meeting  of  the  Permanent  International  Altaistic 

Conference  at  Uppsala  June  7-11  1982. Ed. G. Jarring  -  S. Rosén. Konferens 12. 

Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien. Almqvist and Wiksell Inter-

national,  Stockholm,  Sweden,  197-204  =  Первый  монгольский  рейд  на 

волжскую булгарию. Из истприи золотой орды. Казань 1993, 86-97. 

Zimonyi,  I.  (1992/93)Volga  Bulghars  between  Wind  and  Water:  Acta  Orientalia 

Academiae Scientiarum Hungaricae 46, 347-355. 

Zimonyi,  I.  (2000)  The  Towns  of  the  Volga  Bulghars  in  the  Sources  (10-13

th

 

century):  Srednevekovaja  Kazan’  -  Vozniknovenie  i  razvitie.  Red.  F.  Š.  Huzin. 

Kazan’, 134-140. 

Zimonyi, I. (2001) Die Aussage eines mongolischen Kriegsgefangenen zur Zeit der 

Belagerung von Kiev im Jahre 1240: Chronica 1,  52-66. 309. 

 

 

       

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

AVRASYA DALASINDA KIPCHAKTAR ATKARGAN 

TARIHI MANIZDI OKIGALAR: 

(Avrasya Bozkırların a Kıpçakların Oyna ığı Tarihi Roller) 

 

 

Ahmet Taşağil,  

Mimar Sinan University 

 

1.1  KUMAN-KIPÇAKLAR 

1.1.1  Kuman A ı- Kıpçak A ı 

9.  asırdaki,  Doğu  Avrupa’da  Peçenekler  ile  başlayan  kaynaşmada,  batıya 

yayılmanın son halkasını Kuman-Kıpçaklar oluşturur. Kaynaklarda en çok Kuman 

adı  ile  bahsedilmesine   rağmen,  birçok  farklı  söyleniş  şekli  vardır.  Kumanlara 

Ruslar  “Polovets”,  Bizanslılar  ve  Latinler  “Kumanos,  Kumanon,  Cumanus, 

Komani”,  Almanlar  ve  diğer  batılı  milletler  “Khartes”  Macarlar  “Kun”, 

Müslümanlar Kıpçak demişlerdir.  

Kuman ve diğer bütün farklı söylenişler, genellikle, sarı-açık sarı saman rengi, 

sarışın  gibi  anlamlar  ifade  ederler.  Bundan  anlamaktayız  ki,  bir  kısım  Kumanlar 

gerçekten,  beyaz  tenli,  kumral  sarı  saçlı  idiler.  Bu  isim  onlara  diğer  Türk 

boylarından  farklı  olduğu  için  verilmiştir.  Kuman  ismi  885’ten  itibaren  İslam  ve 

Gürcü kaynaklarında “Kıpçak” ismi ile geçmektedir. 

Kuman-Kıpçakların  kökeni  konusunda  bir  çok  tartışmalar  olmuş,  özellikle 

tiplerinin,  sarışın,  kumral,  mavi  gözlü  olduklarının  belirtilmesi  Hint-Avrupalı 

iddiasının ortaya atılmasına sebep olmuştur.  Buna karşılık M.Ö. 2 yy.dan itibaren 

3-4  yüzyıl  boyunca  Tanrı  Dağlarının  Kuzey  yamaçları  ile  Isık  göl  dolaylarında 

oturan  Wu-sunların  da  Çin  kaynaklarında  Kumral  ve  mavi-yeşil  gözlü  olduğu 

bilinmektedir.  Diğer  taraftan  İslam  kaynaklarında  bildirildiğine  göre  936  yılında 

Çin’de  Liao  (Moğol  K’i-tan)  adlı  bir  kavmin  saldırıları  sonucunda  Kun  adlı  bir 

kavim  Sarılar  ülkesine  çekilmiştir.  Onların  aslında  Dokuz  Oğuz  boylarından  biri 

olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca 925 yılında Kansu Uygurları arasında Kun (Huna) 

adlı  bir  boyun  da  yaşadığı  biliniyordu.  Neticede  Seyhun-İrtiş  arasında  Oğuzlar, 

Tobol  ve  İsim  çevresinde  Kıpçaklar,  buradan  Altaylara  doğru  Kimekler,  Isık  göl 

etrafında ise Karluklar bulunuyordu. Daha doğu da ise Sarı Uygurlar yaşamakta ve 

bunlara bağlı olarak da bu civarda Kunlar varlığını sürdürüyordu.   

Kunlar  (Kumanlar),   Kıtanların  baskısı  sonucu,  beraberlerinde  Sarı 

Uygurlardan  bir  kitleyi  de  yanlarında  sürükleyerek,  Cungarya’dan  geçip,  Karluk 

bölgesine  geldiler.  Oradan  da  Kuzey  Kıpçak  sahasına  doğru  ilerlediler.  Aslında 

Kunların kuzeye doğru göçmelerinin sebebi güneyde Karahanlı hükümdarı Togan 

Han  tarafından  sıkıştırılarak  kuzeye  doğru  püskürtülmeleridir.  Diğer  bölgelere 

uzaklığı açısından boylara bir tür ana kaynaklığı oluşturan kuzeye yönelen Kunlar 

(Kumanlar),  Kimeklerin  bir  kolu  olan  ve  Tobol,  İşim  ırmakları  arasında  oturan 

Kıpçaklar ile birleşip, Kuman-Kıpçak birliğini meydana getirdiler. Doğudan gelen 

Kıtan  baskısı  ve  otlak  darlığı  sebebiyle  İtil  nehrine  doğru  ilerlediler  (1030)  ve 

Uzları  Balkanlara  doğru  ittiler.  1064  yıllarında  Uzları  kesin  olarak  mağlubiyete 

uğrattıktan  sonra  Karadeniz’in  kuzeyine  yerleştiler.  Bu  tarihten  sonra  Doğu 

kaynaklarında  Karadeniz’in  kuzeyi  ve  Hazar  Denizi’nin  kuzeyine  Deşt-i  Kıpçak 

denmeye başlandı.   

1.1.2        Deşt-i Kıpçak’a İlerleme 

Kuman-Kıpçak  Karadeniz’in  kuzeyine  gelir  gelmez  kendilerinden  önceki 

Peçenek  ve  Uzların  gibi  Rus  knezleri  ile  mücadele  etmek  zorunda  kaldılar.  İlk 

çarpışma   Preyeslav  knezi  Vsevolod  ile  oldu.  Sonuç  alınamamış  olmalı  ki,  1055 

yılında  iki  taraf  barış  yaptı.  Bu  sırada  Kuman-Kıpçakların  başbuğunun  “Boluş” 

olduğunu  görmekteyiz.  Boluş’tan  sonra  1061  yılında,  Rus  vekayinamelerinde 

geçen  adıyla  İskal(Sakal?)  adlı  başbuğ  idaresinde,  Kıpçaklar  Rusları  ağır  bir 

yenilgiye  uğrattılar.  Daha  sonra  Rusların  Kıpçaklara  karşı  Peçenek  ve  Uzları 

koruması  üzerine  1068  yılında  Kıpçak  orduları  tekrar  Rus  arazisine  girip  Kiyef 

yakınındaki Alta Irmağı üzerinde birleşik Rus ordusunu çok ağır bir mağlubiyete 

uğrattılar.  Bu  yenilgi  neticesinde  Kiyef’te  karışıklıklar  çıktı.  Knez  İzyaslav 

Lehistan’a  kaçmak  zorunda  kaldı.  Kuman-Kıpçaklar  daha  sonra  Çernigov 

knezliğine kadar sokuldular. Bundan sonra Rus topraklarına arka arkaya Kuman-

Kıpçak  hücumlarını  görmekteyiz.  Bu  akınlarda  Kuman-Kıpçaklar  1071’de 

Rostovtsev  ve  Neyatin  bölgesine,  1079’da  “Voin”  kasabasına,  1080’de  ise 

Novogrod  sahasına  kadar  ilerlediler.  Bu  sırada  Kuman-Kıpçak  hakimiyeti  Don-

Dnyester  bölgesi  ağırlık  merkezi  olmak  üzere  Balkaş-Talas  havalisinden  Tuna 

ağzına kadar geniş bir sahayı kaplıyordu. Kafkaslarda Kuban sahası ile kuzeyde İtil 

Bulgarları  ülkesine  kadar  uzanıyordu.  Kuman-Kıpçak  akınları  1080-1090  yılları 

arasında  da  devam  etti.  Bu  akınlar  Rus  şehirlerine  kadar  uzanmakla  birlikte, 

düzenlenmelerinin gerçek sebepleri Rus knezlerinin davetidir. Hatta bazı akınlarda 

Rus  şehirleri  dahi  yağmalanıyordu.  Ayrıca  Rus  knezleri  tahta  çıkar  çıkmaz, 

Kuman-Kıpçaklarla  barışı  korumak  için  onlara,  altın,  kumaş  ve  sürü 

gönderiyorlardı. 

  

1.1.3 Tuna Nehrine Uzanma/ Balkanlar a Akınlar  

Bu  arada  1087  yılında  Peçenek  başbuğu  Tatuş’un  ittifak  teklifi  üzerine 

Kumanlar,  Tuna  Nehrini  geçerek  Balkanlara  doğru  ilerlediler.  1090  yılından 

itibaren  Kuman-Kıpçaklar  en  parlak  devirlerine  girdiler.  Bu  sıralarda  başlarında 

çok  cesur  oldukları  vurgulanan   yetenekli  başbuğlar  vardı  (Benek=bonyak, 

Tugorkan=Tugorhan,  Sarıhan=Şaruhan  ve  Altınoba=Altınopa).  Kuman-Kıpçaklar 

1091 yılında Bizans ile ittifak yaparak, Peçenekleri imha ettiler. Bu suretle Bizans 

mutlak bir felaketten kurtulmuş oldu. 1092’de Lehistan üzerine sefer düzenlediler. 

1092/1093’  te  Bizans  arazisinde  yağmalarda  bulundular.  Daha  sonra  bir  grup 

Kuman-Kıpçak  Kapuç  adlı  bir  başbuğ  idaresinde  Macaristan  içlerine  kadar 

sokuldu. 1093 yılında tekrar Kiyef Knezliğine saldırıp, Toreçsk şehrini aldılar.  

1.1.4        Rusya Düzlüklerin e Maceralar: 

1094  yılında  Kuman-Kıpçaklar  ile  Rus  knezleri  arasında  barış  yapıldı.  Bu 

barışın  en  önemli  maddesine  göre  Kuman-Kıpçak  başbuğu  Tugorkan’ın  kızı  ile 

Kiyef  knezi  evlenecekti.  Bu  suretle  Karadeniz’in  kuzeyinde  bir  süre  barış 

sağlanacaktı.  Fakat  bu  barış  uzun  sürmedi.  Knez  Vladimir  Monomah’ın  İtler  ve 

Kıtan adlı Kuman-Kıpçak elçilerini ve maiyetindekileri haince öldürmesi üzerine, 

tekrar  Kuman-Kıpçak  orduları  Rus  topraklarına  girdi.  Hatta  başbuğ  Benek 

(Bonyak)  bir  Pazar  akşamı  ani  olarak  Kiyef’e  kadar  yaklaşıp  Knez’in  köşkünü 

yakmıştı(1096).  Kıpçaklar,  Peçeneklerin  daha  önce  yaptığı  gibi  Dnyeper(Özü) 

nehrini esas kabul edip doğusunda ve batısında ayrı iki siyasi birlik oluşturdular. 

Bu  Gök  Türk  döneminde  olduğu  gibi  sağ  ve  sol  şeklindeydi.  Bir  tür  bozkır 

örgütlenme  biçiminin  Karadeniz  kuzeyine  taşınmasıdır.  Don  havzasında  olana 

Kara  Kıpçak,  Dnyeper  Dnyester  arasındakine  Ak  Kıpçak  yurdu  adı  verilmişti. 

Doğudaki  Kıpçak  yurdunun  sınırları  çok  geniş  olup,  İdil  Bulgar  ülkesine  yani 

Kama  Irmağına  kadar  uzanırdı.  Burada  yaşayan  Fin  Ugor  kökenli  Burtaslar 

Kıpçaklara bağlanmışlardı.  

Diğer başbuğ Tugor Han ise Pereslavl şehrine hücum etti. Fakat şehre yardım 

için  gelen  Rus  knezleri  Tugor  Han’ı  yenerek  öldürdüler(1096).  Bu  arada  damadı 

(Svyatopolk), Tugor Han’ı cesedini  Kiyef’e götürerek merasimle gömdü. Kuman-

Kıpçaklar derhal bu yenilginin acısını ani bir baskınla aldılar. Başbuğ Küre, Kiyef 

şehrine  kadar  geldi.  O  zamanki  vekayinameyi  yazan  vak’anüvisin  bulunduğu 

manastıra kadar giren Küre, son derece değeri yüksek bütün eşyaları götürdü. 

Daha  sonraki  yıllarda  Kiyef  ve  Çernigov  Knezlerinin  Kuman  başbuğlarının 

kızı  ile  evlendiğini  görmekteyiz.  Bundan  sonra  kısa  bir  müddet  barış  dönemi 

yaşandı.  Volınya  knezi  David  İgoroviç,  Kuman-Kıpçaklarla  ittifak  yaparak 

1099’da  Macarlara  karşı  sefere  çıktı.  Macarlar,  ağır  bir  zayiata  uğratıldı. 

Arkasından Ruslar ile Kuman-Kıpçaklar arasında “Sakov” barışı yapıldı. Fakat bu 

barış da kısa sürdü ve Kiyef knezi Svyatopolk 1103’te Kuman-Kıpçakları Suteni 

nehri  kıyısında  ani  bir  baskınla  yendi.  Çarpışmalar  esnasında  20  kadar  Kuman 

beyinin  öldüğü  bildirilmektedir.  Bu  mağlubiyetin  de  acısını  unutmayan  Kuman-

Kıpçaklar,  arka  arkaya  üç  yıl  Rus  topraklarına  akın  yaptılar  ve  pek  çok  ganimet 

aldılar. Kiyef ve Pereyeslav çevreleri tamamen yıkıldı. 

1110’lu yıllarda kabiliyetli başbuğlarını (Tugor Han, Şaru Han, Bonyak/Benek) 

birer  birer  kaybeden  Kumanlar,  artık  zayıflamaya  başlamıştı.  Şaru  Han’ın  yerine 

geçen  oğlu  Otrok  (=Atrak)  kızını  Gürcü  Kralı  II.  David’e  verdi.  Kiyef  knezi 

Svyatopolk  1113’te  ölünce  oğlu  Vladimir  Monomah  yerine  geçti.  Bu  sırada  Rus 

knezi  Vladimir  Monomach,  Kuman-Kıpçak  topraklarına  taarruza  başlamıştı.  Rus 

knezlerinin Kuman topraklarına saldırıları 1116 yılında da sürdü. Başbuğ Otrok, bu 

baskıya  dayanamayarak  1118  yılında  damadı  II.  David’in  yanına  gitti.  Bu  sırada 

Kafkaslarda  birleşen  Kuman-Kıpçak  orduları,  Anadolu  Selçuklularını  Kafkaslara 

doğru  ilerlemesini  durdurdu.  Daha  sonra  bu  ordular  Şirvan,  İran,  Ermenistan’a 

başarılı seferler düzenlediler. 

1150’yi takip eden yıllarda Dnyeper bölgesindeki Kumanlar tekrar kuvvetlendi 

ve  Rus  arazisini  akınlara  başladı.  Hatta  1154’deki  akında  Çernigov  knezini  esir 

aldılar ve büyük hediyeler, fidye karşılığında tekrar serbest bıraktılar. Bu akınlarda 

Peryeslav  Çernigov  ve  Novgorod-seversk  knezlikleri  büyük  zarar  gördüğü  için 

ahalisi kuzeye Suzdal bölgesine göç etti. 

1170  yılında  Kumanların  başında  Konçak  ve  Kobyak  (Köpek-Kebek)  adlı 

başbuğları  vardı.  Bu  başbuğların  idaresinde  Kuman-Kıpçaklar,  Peresyeslav 

knezliğine  akınlar  yaptılar  (1177-1179).  Fakat  1184’de  Knez  Svyatoslav 

idaresindeki  Rus  ordularına  mağlup  olup  7.000  esir  verdiler.   Esirler  arasında 

mancınık  benzeri  ateşli  silah  ustası  bir  Müslüman  ustanında  bulunması  ilginçtir. 

Kuman-Kıpçaklar,  bu  mağlubiyete  de  karşılık  vermekte  gecikmediler.  1185 

baharında  Novgorod-Seversk  knezi  İgor  kumandasındaki  birleşik  Rus  ordusunu 

aşağı  Don  nehrine  bağlı  Kayalı  ırmağı  kıyısında  kuşatarak  imha  ettiler.  Başbuğ 

Konçek  (Konçak)’in  idare  ettiği  bu  savaşta  prens  İgor  dahil  Rus  ordusundaki 

knezleri  hepsi  yakalandı.  Fakat  Prens  İgor,  sonradan  kaçmayı  başardı.  Rus  milli 

destanı olup “Slovo o polku İgoreve”nin konusu bu 1185 muharebesidir. Bu İgor 

destanında  seferin  ayrıntıları,  kahramanlık,  üzüntü  ve  İgor’un  karısının  feryatları 

kısaca  anlatılmıştır.  Rus  kültürü  oluşmaya  başladığı  ilk  devirlerden  itibaren 

bozkırda  yaşayan  Türk  kökenli  halkların  etkisi  altında kalmıştır.  Özellikle  sosyal 

ve  siyasi  örgütlenmede  Türk  etkisi  görülmektedir.  Bu  etkileme  destanlara  da 

yansımıştır.  İgor  Destan’ında  din,  madencilik,  savaş  tekniği,  donatım  ve  benzeri 

yönlerden Ruslar üzerindeki Türk tesiri açıkça fark edilmektedir.    

жүктеу/скачать 4,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: