Түркі тілдес халықтарының

85 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ТҮРКІ ТІЛДЕС ХАЛЫҚТАРЫНЫҢ 
КІРМЕ СӨЗДЕРДІ, ТЕРМИНДЕРДІ
ИГЕРУДІҢ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ 
 
Түйіндеме: 
Мақалада латын әліпбиін пайдаланатын түркі тілдес халықтардың кірме сөздерді, 
терминдерді игерудің тәжірибелері мен проблемалары қарастырылады. Қазақ, түрік, әзірбайжан, өзбек 
тілдеріндегі кейбір сөздердің орфографиялық жақтан игерілуі сөз болады. Ғылым мен техниканың қарқындап 
дамуына байланысты, тілдік байланыстардың нәтижесінде қазіргі түркі тілдерінде шеттілдік сөздер мен кірме 
терминдер өте мол. Бұл тілдегі күнделікті қолданыс тілін немесе салааралық терминдерді қолдануды жиілетіп, 
коммуникацияда шеттілдік сөздерді көбірек қолдану қажеттілігін туғызады. Осылайша күнделікті және 
тұрақты қолданыс тіліндегі шеттілдік сөздердің тұрақталып, ұдайы пайдаланылуына жол ашады. Бұл қазақ 
тілінің (өзге түркі тілдерін де) қолданыстық аясын тарылтуы әбден мүмкін. Осы мәселені шешу үшін шеттілдік 
сөздердің орнына қазақ тілінің өзінен балама сөз табу керек. Егер тіпті табылмай жатса, өзге түркі тілдерінен 
алу керек. Дәл бүгінгі жағдайда түрік тілінде бұл үдеріс жолға қойылған десе де болады. ХХ ғасыр басындағы 
А.Байтұрсынұлының «өз тілінен табылмаса, өзге тілдерден алу керек» деген идеясы бүгін де өте өзекті.
 
Тірек сөздер:
Түркі тілдері, терминжасам, аталым, түркілік сөзжасамдық модельдер, сөзжасамдық 
үдеріс, латын графикасы, өзара ықпалдастық, шеттілдік сөздер. 
 
 
EXPERIENCE OF STUDYING TERMS, BORROWED WORDS BY 
TURKIC-SPEAKING PEOPLES