Қ ұ р ы л т а й ш ы : Казақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

М.Қ.  Қойгелдиев,  Абай  атындағы  ҚазҰПУ-дың  кафедра  меңгерушісі,  тарих  ғылымдарының 
докторы,  профессор:  Жоғары  оқу  орындарында    Қазақстан  тарихы  міндетті  түрде  оқытылуы  тиіс. 
Өйткені ертеңгі басқарушы, элита топ осы жерде қалыптасады. Ал басқарушы топтың Қазақстанның 
тарихын білмеуі елдігімізге сын болмақ. Сол үшін біз, ЖОО-дағы Қазақстан тарихы оқулығын жөн-
деуден  бастайық.  Оқулықтарды  қазақ  тілінде  жазу  керек.  Орта  мектепте  оқығандарын  қайталатпай, 
жаңаша оқулық жасауымыз қажет. Оны гранттық қаржыландыру негізінде іске асырса болады. Бұны 
жай қалтырмай, жобаны қабылдап, Парламентке шығаруымыз керек.  
– У.Х. Шалекенов, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың профессоры, тарих ғылымдарының докторы: 
Қазақстан тарихының қазіргі халі өте мүшкіл. Осындай кезде тарихты 3-курстан бастап оқытатын бол-
сақ аға ұрпақ тарихтан хабарсыз болып қалады. Керісінше, Қазақстан тарихын 3 жыл қатарынан оқыту 
қажет.  Тарихшы  емес  мамндықтарға  тек  қазіргі  замандағы  Қазақстан  тарихы  кезеңін  оқыту  аз.  Бұл 
мәселені министрдің алдына қою керек. Бүгінгі айтылған ұсыныстарды жалпылап министрдің сайтына 
жіберуіміз керек. 
–  Қ.Т.  Жұмағұлов,  әл-Фараби  атындағы  ҚазҰУ  Дүниежүзі  тарихы,  деректану  және  тарихнама 
кафедрасының меңгерушісі, тарих ғылымдарының докторы, профессор: Қазақстан тарихы екінші қа-
тарға кетпейді. Бізде кадр дайындау төмендеп кетті. Тарихшыларды дайындауға мемлекеттік грантты 
көбейту қажет. Қазақстан тарихы әлем тарихының құрамдас бөлігі ретінде, көне заманнан бастап, сол 
кезеңге көп көңіл бөле отырып оқытылуы керек. 
– Т.Ә. Нұрпейісов, Абай атындағы ҚазҰПУ-дың доценті тарих ғылымдарының кандидаты: Мек-
тептегі білім деңгейі нашар. Тарихты мектептен бастап тереңдетіп оқыту керек. Қазақстан тарихынан 
білім  деңгейін  тестпен  емес,  ауызша  тексеру  қажет.  Балаларды  ауызша  сөйлету  керек.  ЖОО-да  Қа-
зақстан тарихын оқытуды 3-курсқа көшіретін болсақ көп тарихшылар жұмыссыз қалады. 
– Қ.М. Атабаев, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ профессоры тарих ғылымдарының докторы: Әріпте-
стер! Өте шешілмей жатқан өзекті мәселені ортаға салып отырсыздар, пікір алысып отырсыздар. Бұлай 
ұйымдасқандарың өте жақсы екен. Министрліктің қабылдауында болған кезде министріміз «Прези-
дент осы мәселеге үлкен көңіл бөліп отыр» деді. Өте жауапты іспен айналысып отырсыңдар дегенді 
естідік. Барлық қолдау көрсетіледі деп министр өзінің сөзінде айтқан болатын. Көп ұзамай «Егемен 
Қазақстанға» менің «Қазақстан тарихын оқыту өзгертуді қажет етеді» деген мақалам шықты. Сол мақа-
ладан кейін Мемлекет тарихы институтында еңбек демалысында жүрген тарихшыларды жинап алып, 
сол мақаланы талқылатыпты. Егер министр осы мәселеге көңіл бөлмесе, бір профессордың мақаласын 
бүкіл институтты жинап талқылатады ма? Мен министрге осыған көңіл бөліп, осындай үлкен шара өт-
кізгені үшін рахмет айттым. Бірақ, мәселе әлі де, бірден шешіліп кеткен жоқ. Тек сең орнынан қозғал-
ды. Міне, енді пікір талас жүріп жатыр, түрлі ойлар айтылып жатыр. Бұл өте қуанарлық іс. 
Менің тарих ғылымы туралы айтып келе жатқаныма 10 жылдан астам уақыт өтті. 2001 жылы «Егемен 
Қазақстан» газетіне Қазақстан тарихындағы түбегейлі өзгерістер туралы менің мақалам шықты. Содан 
бері мен теория, методология мәселесін айтып келе жатырмын.
Тәке, сенің оқулық туралы айтып отырғаныңды толық қолдаймын. Ал бірақ, теориясыз, методоло-
гиясыз, ғылым дұрыс жолға түспей, бәрібір ол оқулық дұрыс жазылмайды. Өйткені оқулық, ғылымның 
шындық  туралы  дәлелдеген  мәліметтерін  көпшілікке  білім  ретінде  жеткізетін  құрал  ғана.  Сөз  жоқ, 
ғылымды өзгерту оңай емес. Мәке, сіз бірнеше рет семинар өткізіп отырсыздар, деп айтттыңыз, өте 
дұрыс. Бұл өзі неше жыл қордаланып қалған нәрсе. 20 жыл өтті. Өз тарихымызды ақылдасып, бірнеше 
семинар өткізіп, теориялық, методологиялық мәселелерді, метод мәселелерін талдайтын уақыт келді. 
Тоқсанына бір рет па, осылай жиналып отырсақ, ештеңеміз кетпейді. Ең бастысы бір бірімізді сыйлау, 
жеке басқа бармау. Әр кімнің өз айтқан пікірін дәлелдеу. Сондықтан біздің алдымызда үлкен жауап-
кершілік тұр. Кеше біз, Кеңес үкіметі бізге тарихты жаздырған жоқ деп ақталдық, енді бүгін келесі 
ұрпақтың алдында не деп ақталамыз? Тағы да, анау болды, мынау болды, министрлік қолдамады деп 
ақталамыз ба? Сондықтан бұл үлкен жауапкершілік. Ал енді пікіріміз дұрыс па, қате ме оны уақыт көр-
сетер. Алайда, мен мысалы, өзімнің айтқан бір пікірімнен де қайтпаймын. 
«Қазақ тарихының» №5 санын қараңыздар. Алматыдағы тарихшылар жиналып менің мақаламды 
талқылап, өз ойларын жазыпты. Көңіл бөліп жатқандарына рахмет. Сең қозғалып жатыр. Өзгерістер 
195

жүріп жатыр. Енді жаңа Хангелді өте дұрыс айтты. Осы мақаланы бізді жамандапты деп ренжімей, 
мүмкіндігінше  ғылымды  дұрыс  жолға  түсіруге  пайдалану  керек.  Сөз  жоқ  ғылым  мен  оқулық  қатар 
жүруі керек. Өйткені ғылым бүгін өзгере қоймайды. Оған уақыт керек. Ғылым деген консервативті 
нәрсе. Дұрыстап өзгергенше әлі де болса, бес-он жыл уақыт керек. Ал оқулық бүгін керек, қазір керек. 
Балалар «сіздер ғылымды қашан өзгертіп бітесіздер» деп қарап отырмайды ғой. Сондықтан оқулыққа 
баса  көңіл  бөлу  қажет.  Дұрыс  айтып  отырсыздар,  грант  есебінен  бе,  әйтеуір  оқулық  жазуға  жауап-
ты адамдарды тағайындау керек. Карамзинге патша 23 жыл уақыт беріп, қаржыландырып, жағдайын 
жасап,  тарихты  жаздырды.    Соның  өзінде  Карамзин  патшаны  жамандап  жүрді.  Міне,  осылай.  Егер 
тарихшыларға жағдай жасаса, осында отырған тарихшылардың жағдайы келмейді ме? Дерек жетеді, 
деректің эмпирикалық базасы жасалды. 
Сондықтан, ағайындар, біріншіден, оқулық жазуға үлкен жауапкершілікпен қарайық. Екіншіден, 
Қазақстан тарихының негізі болып табылатын дұрыс, теориялық, методологиялық жолмен, ХХІ ғасыр 
талабына сай қылып жазуға ат салысайық. Қазір анау болды, мынау болды деп ұлтқа сылтау айта 
алмаймыз. Қазір тек ғылыми негізделген жұмыс арқылы жұртты қанағаттандыруға болады. 
– Г.Қ. Дүйсебаева, Абай атындағы ҚазҰПУ-дың аға оқытушысы, тарих ғылымдарының кандида-
ты: Қазақстан тарихын оқытуды хронологиялық жүйеде мектепте оқытсын, ал жоғары оқу орындарын-
да мәселелік тұрғы бойынша оқыту керек. Орта мектепте мұғалімдердің жалақысы өте аз. 
– Қ.С. Алдажұманов, Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының Бас ғылы-
ми қызметкер, тарих ғылымдарының кандидаты: Жаңа жақсы пікірлер айтылды. Бірінші, орта мек-
тептерде оқытылатын жаңа бағдарлама мен жоғары мектептегі тарихшы емес мамандықтар мәселесін 
жіктеп  алу  керек.  Яғни  ЖОО  тарихшы  емес  мамандықтарды  даярлайтын  факультеттерде  оқытудың 
жаңа тұжырымдамасын жасау керек. Ол мектептегі бағдарламадан өзгеше болу керек. Кеңес заманын-
да КПСС тарихын оқытты, Ғылыми комунизм тарихын оқытты, бәрін оқытты. Қазақстан тарихына да 
осындай көңіл бөле отырып, көне заманнан бастап, бүгінге дейінгі Тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік 
тарихынан жаңа бағдарлама жасап, соны оқытуды міндеттеу қажет сияқты. Сонда ғана осындай қауіп-
тен құтылуға болады. 
Тағы айтарым, айтып жатырсыздар ғой, оқулық жазу керек деп, оқулық жазу әркімнің қолынан 
келе  бермейді.  Оқулықтың  тілі  қарапайым,  студенттерге  ұғынықты  болуы  керек.  Оның  ішінде  Қа-
зақстан тарихының көптеген мәселелелері бар, отар ел болдық, сондағы шешуші мәселелермен тікелей 
байланыстымыз. Мысалы, мен, 12 жыл әскери академияда сабақ бердім. Сонда байқағаным, оқитын 
курсанттар іріктеуден өткен, интеллектуалды даярлығы бар, сабақтан қалмайды, дайындықтары бар. 
Ал енді бір ғана мысал, солар ХХ ғ. бас кезі 17 жылғы революция тарихын оқытқан кезде, балалар 
ештеңе білмейді. Қазақстандағы Кеңес үкіметінің орнауын және қалған оқиғаларды түсінбей, олар кур-
стық жұмыс жазады. Сол үшін бір дәрісті  арнайы сол 17 жылғы ақпан революциясына арнап, «рево-
люция деген не?», «патша неге тақтан түсті?» дегендей нақты сұрақтардың басын ашып алып барып 
қалған оқиғаларды түсіндіру керек. Сонда ғана, осындай сабақтастық болғанда балаларға пән түсінікті 
болады. Сондықтан осындай мәселелерге назар аудара отырып, оқулықты дұрыстап жазу керек. Бізде 
оқулықтарға қатысты осындай мәселенің басы қайдан басталды? Мен Тарих және этнология институ-
тында жұмыс істеймін, біздің көз алдымыздан өткен нәрсе мынау: 90-жылдары Одақ тараған кезде 
тарихты  оқыту,  «ақтаңдақтарды» жою  кезінде альтернативті оқулықтар жазу  қаптап  кетті. Мысалы, 
бізге оқулықтарды кім жазып берді, Храпуновтың бүгін қашып жүрген қайын атасы Қалибек Данияров 
жазды, ешкіммен сыйыспай Прагада жүрген Мұхтар Мағауин оқулықты «Қазақ тарихының әліппесі» 
деп жазды. Осындай келеңсіздіктер алда болмауы үшін тарихтан жазылатын оқулықтардың барлығы 
жоғары деңгейде, үлкен сапамен жазылуы керек. Менің айтайын дегенім осы. 
– Г.В. Кан, Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУ-дың профессоры, тарих ғылымдарының докторы: Бүгінгі 
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті тарихшылары негіз болып, Талас Омарбекұлы бастап 
ұйымдасып,  осындай  «дөңгелек  үстелге»  қатысып  отырғаныма  өте  ризамын.  Ал  енді  Қазақстан  та-
рихын оқытуға келетін болсақ, менің мынандай мәселені айтқым келеді. Биыл Қазақстан тарихының 
барлық факультеттерге жалпы оқыту пәндер тізіміне кіргеніне 20 жыл толды. Абай атындағы ҚазҰПУ-
да 1992 жылы Қазақстан тарихы кафедрасы ашылған кезде мен тарих пәнін оқытқан едім. Сол кездің 
өзінде бүгін айтылып кеткен барлық мәселелерді біз басымыздан өткіздік. Қазір тыңдап отырсам, бар-
лығымыз осы мәселені түсінеміз, оны шешуге тырысып отырмыз. Ежелгі гректер: «Қай жаққа барар 
бағытын анықтап алмай, бір де бір кемеге демеуші жел соқпайды» деген. 
Маған Америкадағы, Еуропадағы, Жапония сынды алдыңғы қатарды елдер тарихын оқыту тәжіри-
196

белері өте таныс. Мысалы мен қазір Корея тарихын оқытуды зерттеп жүрмін. Оның үстіне қазір олар 
бұл мәселеге айына 40 000 $ қаржы бөліп отыр. Ал бізде бұл көрсеткіш 12 000 $. Екі мемлекеттің де 
тарихы Алтайдағы тамырынан бастап бірдей. Неге Елбасы министрлікке жаңа оқулық жазуды тапсы-
рып отыр? Осы ойландырады. Мен бірден бұл үдеріс Кореяда қалай болғанын қарадым. 1953 жылғы 
Кореядағы соғыстың аяқталған, бүкіл Корея күлдің астында қалған кезді алып қарастырайық. Осыны 
біздің елмен салыстырайық. Сол кезде олардың генералдары «Либерализм» деген керемет сөзді ой-
лап тапты. Экономиканың либерализациялануы дегеніміз барлық корпустарды жекешелендіруге беру 
болса, идеологияның либерализациялануы, мәдениеттің либерализациялануы жүзеге асты. Басты ұран 
либерализация болды. 
Келесі деңгей – Корея олимпиадасының кезеңі. Сол кезден бастап олар либерализацияны тоқта-
тып, қайтадан тарихқа бет бұрды. Министрлік тарихи дәстүр бойынша, храмдық және сарай салты бой-
ынша басқарды. Олар либерализмнен қайтадан тарихқа келу керек дегенді айтты. Жалпы үрдіс біздің 
жағдаймен ұқсас келеді. Сондықтан қазіргі негізгі мәселені парламенттік, мемлекеттік деңгейде шешу 
қажет. Бізге қазір концептуалды түрде оқулық мәселесін шешетін уақыт келді. Тарих қазір танымдық 
пән емес, идеологиялық пән. Бұл пәннің міндетін басқа ешқандай пән орындай алмайды. Сондықтан 
бүгінгі отырған отырыс, осы жобалар айтылғандарға негізгі тарихи бастау болу керек. 
10 жыл бұрын Кореяда тарихқа шегіністі жариялаған кезде олар Отан тарихынан жалпыға бірдей 
емтихан енгізді. Осылайша бүкіл ел емтихан тапсыруға дайындалды. Сол елде тұратын әрбір азамат 
Отан  тарихынан,  яғни  Корея  тарихынан  емтихан  тапсыруы  керек.  Ол  қандай  түрде,  қай  жерде,  қа-
лай  тапсырылуы  маңызды  емес.  Тапсырудың  бірнеше  жолдары  бар:  онлайн,  жазбаша,  тест  түрінде 
және т.б. Барлығы ел емтиханға дайындалады. Ал оны тапсырғанда әкесі «3»-тік бағаға, ал баласы 
«5»-ке тапсырады. Осы жағдайдан оқулықтың қажеттілігі, яғни тарихтың қоғамға қажеттілігі туын-
дайды. Осыған байланысты мен тіпті мынадай формула ойлап таптым: «Мемлекет тарихты дамытады, 
ал тарих мемлекетті дамытады». Міне, осылайша тарих тек қана пән ретінде қалып қоймай, дамушы 
қоғамның шынайы күшіне айналады.  Осындай халықаралық тәжірибеден бүгінгі тәуелсіз Қазақстан 
да сабақ алуы қажет шығар. 
– Б.Т. Берлібаев, Алматы энергетика институтының профессоры, тарих ғылымдарының докторы: 
Мәселенің  түйіні  патриотизмге  байланысты.  Тарихшылардың  бәрі  елді  патриотизмге  тәрбиелейтін 
мамандар. 2006 жылы Елбасының тарихқа қатысты жарлығы шыққан болатын. Сол жазылған дүние 
жабулы  күйі  қалды.  Өкіметке  тапсырма  берілді,  бірақ  ешқандай  нәтиже  болмады.  Міне,  енді  тарих 
мәселесін Президент қайта қолына алған екен, біз осыны жабылып жазамыз ба, БАҚ-та көрсетеміз бе 
ойланайық. Әзірге ойымыздың бәрі бір жерден шығып отырғандай. Сіздер айтып отырсыздар, тарихта 
«қайталау болып жатыр» деп, қайталау болып жатқаны рас. Негізінен ЖОО-да біз нені оқытып жатқа-
нымызды білмейміз, айналып келгенде біз өзіміз де тұйыққа тірелгендейміз. Ойланайық, мектепте 8-9 
жыл тарихты оқитын болсақ, қалай болғаны. Мен бұл мәселені шет елдердің оқытушыларынан сұра-
дым. Олар тарихты тек мектепте ғана жақсылап тұрып оқытамыз, ал оны ЖОО-да оқыту бізде жоқ, 
онда тек таза мамандықтар ғана оқытылады дейді түрік тарихшылары. 
Ал енді, екінші мәселе – типтік бағдарлама. Абай атындағы университеттен Мәмбет Құлжабайұлы 
қатысып  отыр,  осы  университетте  кезінде  жақсы  типтік  бағдарлама  жасалған  еді.  Сол  бағдарлама 
тәп-тәуір болатын. Ал енді мына кейін шығып жатқандар, кешіріңіздер, түкке жарамайды. Егемендік 
алған кездегі марқұм Ж. Қасымбаев араласқан бағдарлама да жақсы болатын. Ал енді біз осыны түзе-
мей, қазір Қазақстан тарихын дұрыстап оқыта алмаймыз. Ең алдымен бағдарламаға мән беру керек. 
Бағдарламасыз біз қайда барамыз? Жаны ашитын, нақты тарихшылар осыны қолға алсын, соны тал-
дайық, жақсылап жазайық, жерде қалтырмайық. Менің айтайын дегенім осы.   
– Б. Шүменов, Абай атындағы ҚазҰПУ-дың доценті: Әр нәрсенің басы «Дайрабайдың сиырынан 
басталады» дегендей, біз де осы Қазақ тілі, Қазақстан тарихы десе, қазақтардың өздері кері кететініне 
мен  таң  қаламын.  Өздеріңіз  білесіздер,  тарихтан  Б.Қаратаев  жалғыз  өзі,  Ресейдің  Думасында  «қа-
зақ» мәселесін жалғыз өзі көтерген еді. Ал енді осы мәселені қазақтардың өзі кері алып кететініне 
мен қатты ойланамын. Осы мәселеге байланысты Асфендияров атындағы Медицина университетінің 
оқытушылары маған пікір жазып беру үшін бағдарлама әкеліп берді. Әлгі бағдарламаны қарап отыр-
сам, жақсы жазылған екен. Оқыту көлемі 130 сағат! Оның ішінде СОӨЖ-де бар, семинарлар, білімді 
бақылаулар, барлығы бар. Ал бізде неге олай емес, бар жоғы 15 сағат дәріске біз қалайша бүкіл тарих-
ты сыйдырамыз?  Бізге неге солар сияқты  130 сағатқа арнап жасамасқа? Оның үстіне олар тарихшы 
дайындамайты, медициналық университет. Сондықтан менің ойым, Министрліктен Қазақстан та-
197

рихы мәселесін қайта қаратуды сұрап, жүктемелерді өзгерткізейік. 
Мен Отан тарихы мектепте ғана оқытылады деген идеямен келіспеймін. Мәселеге дұрыс талдау 
керек. ЖОО-да біз тарихты тереңдетіп оқытамыз. Ғалымдардың еңбектерін талдатамыз. Ал мектеп-
те біз, мына ғалымның еңбегін оқы деп сілтеме жасай алмаймыз. Жаңа айтып жатырсыздар, ауыл-
дың мектептерін аралаған кезде дене шынықтыру мұғалімі тарихтан сабақ береді, география пәнінің 
мұғалімі де тарихтан бере береді дегендерді. Ал бұл бюроктаризм қашан жойылады сонда? 
– З. Дүкенбаева, Мемлекет тарихы институтының жетекші ғылыми қызметкері, профессор: Бү-
гінгі таңда тарихшы емес мамандықтарға тарихты қалай оқыту керектігін шешу үшін біздің институт, 
министрліктің бұйрығымен және Б. Аяғанның басшылығымен Қазақстанның түкпір-түкпірінен та-
рихшыларды шақырдық. Өзіміздің қызметкерлермен қатар, мектептегі тәжірибелі мұғалімдер де бұл 
жиналысқа қатысты. Басты мақсат – Қазақстан тарихын қайта жандандыру болды. Қамбар ағаның 
мақаласынан кейін Елбасына Қазақстан тарихын дұрыс оқытпай жүр деген мағынада сауалдар түскен 
сияқты. Осыған байланысты болар Білім және ғылым министрі Б.Т. Жұмағұловқа қазіргі Қазақстан 
тарихы тарихшы емес мамандықтарға қалай оқытылып жатыр, типтік бағдарлама дұрыс па, қандай 
оқулықтармен оқылып жатыр деген мәселелер төңірегінде тапсырма берілген. Соған байланысты ко-
миссия құрылып, 11 жоба ұсынысын жасаған болатынбыз. Бірақ ол әлі қабылданған жоқ. Сол ұсы-
ныста біз былай дедік: Қазақстан тарихын тарихшы емес мамандықтарға оқытуды 1-курстан оқытқан 
дұрыс емес. Жаңа ғана 11-сыныпты бітірген оқушылар тарих көтеретін патриотизм мәселесін дұрыс 
түсіне  алады  ма?  Мүмкін  тарих  пәнін  2  немесе  3-курстарда  оқытқан  дұрыс  болатын  шығар  деген 
ұсыныс жасадық. Мұнан соң, Қазақстан тарихы пәнін ЖОО-да қазіргідей 1-2 кредит жүйесі көлемін-
де емес, мүмкін 3-5 кредит көлемінде оқыған жөн болар деген ұсыныс айттық. Егер Министрлік 3-5 
кредит берсе біз Қазақстан тарихын ЖОО-да 2 жыл оқытамыз. Тағы да ұсынғанымыз, тарихшы емес 
мамандықтарға оқытылатын оқулықтардың тізімін жасап, тек, мысалы, Т. Омарбеков, М. Қойгелдиев, 
Қ. Жұмағұлов тәрізді ғалымдар ұсыныстары ескеріліп оқытылса. Бұлар тек жоба ұсыныстары ғана. 
Жоба Министрге енді барды. Ол беки ме, жоқ па әлі белгісіз. Сондықтан алдын ала  Қазақстан тарихы 
3 курсқа көшірілсе жұмыссыз қаламыз деп қорықпаңыздар. 
–  Б.  Кәрібаев,  әл-Фараби  атындағы  ҚазҰУ-дың  Қазақстан  тарихы  кафедрасының  профессоры: 
Мені  Министрлік  шақырғанда,  Жолтаеваның  қабылдауында  болғанда  Қазақстан  тарихында  бола-
тын емтихан туралы емес, тіптен оқулық туралы да емес, тек қана типтік бағдарламаның мәселесін 
талқыладық. Сонда, «Қазақстан тарихын қалай оқыту керек?» деген сауал туындағанда мен айттым: 
Қытай, Иран, Греция, Рим өз елдерінің өткендегі әр күнінің тарихын біледі. Бізде өкінішке орай олай 
емес. Осыдан болар аталған елдерде мемлекеттілік әлі күшті. Қытайда тарих Сыма Цяньның кезінен 
бастап, жүйелі оқытылады, бұл мәселе мемлекеттік мекеменің құрамдас бөлігі. Ал біз әлі күнге дейін 
тәуелсіздік алсақ та, өзіміздің тарихымызда жасай алмай отырмыз. Оны жасаудың бірден бір жолы, 
тек қана тарихшыларға ғана емес, ЖОО-да тарихшы емес мамандықтарға Қазақстан тарихын жүйелі 
оқытуды үзбеу керек. Алайда мен Алматыға жол жүргендіктен Астанадағы комиссияның келесі жи-
налысына қатыса алмадым, және оның шешімдерін талқылауда да болған жоқпын.
– Т. Омарбеков: Біздің жиналып отырған себебіміз, жоғарыдан шешім қабылданып кетсе, Қа-
зақстан тарихының жағдайы не болады? Сол мәселені сіздермен ақылдасып шешу болатын. Көптеген 
ойлар айтылды, пікірлер тыңдалды. Осы отырыс нәтижесі Отан тарихын оқытуға байланысты туын-
даған мәселелердің шешілуіне өз үлесін қосады деп сенеміз. Келгендеріңізге көп рахмет!
Қаттаған және басуға дайындаған
Т.О. Омарбеков, тарих ғылымдарының докторы, профессор
М.Ә. Өскенбай, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың 1-курс докторанты
198