Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

376

(авиация, танк, теңіз, мотоатқыштар 

т.б.) салыстырғанда жаяу әскер ұрыс- 

та  бетпе-бет,  қоян-қолтық,  соғысқа 

алғаш кіреді, ол жауды атып, тықсы- 

рып,  найзасымен  жаншып,  жауды 

жаһаннамға  жіберетін,  дұшпан  ше- 

бін  асып  алып,  ұстап  тұруға  бір- 

ден-бір  қабілетті  күш.  Бұл  жөнінде 

«...Ұрыстың моральдық-психология- 

лық  ауыртпалығын,  сұрапылдығы 

ешкім  де  дәл  жаяу  әскердей  қат- 

ты сезініп басынан өткере алмас», – 

деп жазды.

Ұрыс  ауқымы  өте  кең  ұғым.  Оған 

кісінің  ұлттық  мінез-құлық  ерекше- 

ліктері,  ұлттық  мақтаныш,  адам- 

гершілік  сезімдері,  ерік-жігер,  қа- 

жыр-қайрат,  батырлық  секілді  жан 

дүниесінің  компонеттері  енеді.  Осы 

айтылғандардың  бәрі  бірден-бір 

әскер түрінде дәл жаяу әскер бойын- 

дағыдай айқын көрініс тапқан емес... 

Момышұлының  жаяу  әскеркер  жа- 

уынгерлерінің  психологиялық  ерек- 

шеліктерін  ұлттық  мінез-құлықпен, 

әдет-ғұрып, салт-сана, дәстүрлерімен 

ұштастыра  талдап,  ашуының  та- 

нымдық  мәні  терең,  һәм  өміршең. 

Жаяу  әскердің  психологиялық  бет-

бейнесі  мен  рухы  қандай  болмақ? 

дейтін  сауалға  ол  былай  жауап  бер- 

ді: солдаттың жаны нәзік, рухы гра- 

ниттей берік те мығым. Дұшанға ең 

қауіпті  қару  бұл  –  солдаттың  рухы. 

«Жаяу  әскердің  бейнесін  лайықты 

сомдап ашығырақ алған адамды на- 

ғыз  бақытты,  бағы  бар  жазушы  дер 

едім» – деп бүкіл жан дүниесімен құ- 

лай  атқарыла  сөйлеуінде  үлкен  та- 

ғылым  болады.  Қазақ  халқының 

жауынгерлік  тарихында  қолбасшы- 

лығымыздың  әскер  басқару  әдістері 

мен ұрыс жүргізу тактикасының мол 

болғандығын  шапырашты  Қазыбек 

би  Тауасарұлының  «Түп-тұқияннан 

өзіме шейін» деген кітабынан да ай- 

қын байқаймыз. Осы еңбегінде Тау- 

асарұлы  жоңғар  қалмақтарына  қар- 

сы  ұрыс  салудың  оннан  аса  әдісте- 

рін баяндайды. Олар: «үлкәр жәрік», 

«түтіс дода», «құйрық жеу», «айқор- 

ланды», «ошақ соғысы», «қаша ұрыс 

салу», «жүре соғыс», «жекпе-жек со- 

ғыс»,  «қоян-қолтық  соғыс»,  «қоян 

қашты жасау», «шұбыртпалы соғыс», 

«ұры соғыс», «екі аша соғыс», «аламан 

соғысы», «үш тоғыс соғысы», «хилар 

соғысы» және т.б. халқымыздың мұн- 

дай  жауынгерлік  дәстүрлері  із-түс- 

сіз  кетпегені  белгілі.  Бұл  кешегі  

Ұлы Отан соғысында Б. Момышұлы 

секілді  біртуар  дара  тұлғалардың 

бойынан,  ұрыс  жағдайына  сәйкес, 

жаңаша  жағдайда  қолданған  так- 

тикалық  әдістерінен  де  көрініс  тап- 

қандай.  Қазақ  қолбасшысының  со- 

ғыс  тәсілдеріне,  соғыс  психология- 

сына жасаған пайымдауларына ерек- 

ше зейін салып, Куба Әскери акаде- 

миясында  оқытылуы,  тіпті  Фидель 

Кастроның  бұған  айрықша  мән  бе- 

ріп,  оқып-зерттеуі  көп  нәрсені  аң- 

ғартса керек.

Б.Момышұлы  өз  еңбектерінде  қа- 

тардағы  жауынгер  мен  оның  ұста- 

зы  болып  есептелетін  командирдің 

психологиялық  бейнесін  шыншыл- 

дықпен сомдап көрсетіп берді. Өйтке- 

ні, әскер өмірінде осы екі тұлғаның 

бір-бірімен қарым-қатынасының іш- 

кі  мәнінде  өте  нәзік  психологиялық 

астар  жатқаны  белгілі.  Өзінің  «Жа- 

уынгерлік  тәрбие  туралы»  жазбала- 

рында  ол  ерлік,  ұят,  масқара  болу- 

шылық сияқты жауынгер бойындағы 

сезімдерге,  батылдық,  айлакерлік, 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: