Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

391

аналарының  немесе  үлкендердің  ті- 

келей ықпалымен дамиды.

Үлкендер, ата-аналар тарапынан ба- 

лаға  жақсы  көңіл  бөлінген  жағдай- 

да  сәбидің  бойында  жағымды  мінез 

бітістері қалыптасады, егер баланың 

жан-жақты  дамуына,  қалыптасуына 

қолайлы жағдай жасалмаған жағдай- 

да  жағымсыз  мінез  бітістері  дами- 

ды.  Мейірімділік,  өнегелілік,  тілал- 

ғыштық,  кішіпейілділік  сияқты  мі- 

нез  бітістері  балаға  дұрыс  қарым-

қатынастың, ерекше мән берудің нә- 

тижесі, сондай-ақ ата-ананың тұйық- 

тық,  мінез  бітістері  –  баламен  жа- 

ғымсыз  қарым-қатынастың  келеңсіз 

нәтижесі.

Адамдардың мінездері олардың тем- 

пераменті сияқты типтерге бөлінеді, 

бірақ  мінездердің  жіктелуінің  тем- 

перамент типтерінен елеулі айырма- 

шылығы  бар.  Егер  де  темперамент 

қасиеттерінің  айқын  бірігіп  келуі 

темпераменттік  типтері  деп  аталса, 

айқын байқалатын мінез бітістері ак- 

центуациялар деп аталады. Бұл ұғым 

«акцент» – қазақшалағанда бөліп көр- 

сету, атап көрсету мағына-сында қол- 

данылады. Бірақ тәжірибеде «акцен- 

туация» ұғымы адамда бір ғана емес, 

бірнеше  әртүрлі  бітістердің  байқа- 

луын білдіреді.

Мақал-мәтелдер – халықтың мораль- 

дік кодексі, тәрбие қағидасы, атаның 

ізбасарына қалдырған өнегелі өсиеті. 

Халықтық педагогика – ғасырлар бо- 

йы  қалыптасқан,  ұрпақтан  ұрпаққа 

жалғасып  келе  жатқан  халық  дана- 

лығы,  тәрбие  тағылымы.  Халық  да- 

налығында мінез бітістері туралы не- 

бір  тамаша  ойлар  мен  тұжырымдар 

айтылған:  «Баланы  туады  екенсіз, 

мінезді  тумайды  екенсің»,  «Сүтпен 

кірген  мінез,  сүйекпен  кетеді»  (Бұл 

да бір жақты мақал, табиғи тұрғыдан 

дұрыс болғанмен, мінездің жағымды 

жақтарын тәрбиелеуге, қалыптасты- 

руға  болады),  «Жақсы  мінез  –  жар- 

ты ырыс» дейтін халқымыз жұғымды- 

лықтың пайдалы екенін көрсетеді.

Талай мінезді асқындырып алып, тыя 

алмай жүретініміз әлі бар. «Тұрпайы 

мінез – тағы жат, надандықтың белгі- 

сі» деп ұлан атанып қалғандарға құ- 

лаққағыс жасау қандай орынды. Әдеп- 

тілік  пен  сыпайыгершілікке,  биязы 

мінезге  шақырудың  бір  әдісі  мінез 

өзгерісіне ауысқан жеткіншектің қы- 

тығына  тимей,  жанама  ақыл  айтқан 

жөн.

Нені  болсын,  дүние  сырының  қан- 

дайын  болсын  «Адам  туа  білмейді, 

жүре біледі», – дейді халық даналы- 

ғы. Қысқасы, халық педагогикасы –  

ұлт  психологиясының  айнасы.  Ха- 

лықтың тарихи мінез-құлқының руха- 

ни  жақтаушысы  осы  қалыптасқан 

мінез-құлықтың игі дәстүрлерін сақ- 

таушы  және  дамытушы.  Өз  педа- 

гогикасын тудырған халық әр дәуір- 

дегі  буын-буын  ата-аналар  арқылы 

сөзбен де, парасатты мінезбен де ұр- 

пағын игілікке тәрбелеген. 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: