Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

578

ЧЕЛПАНОВ  ГЕОРГИЙ  ИВАНО-

ВИЧ (1862-1936) – орыс психологы, 

философы,  Мәскеу  психологиялық 

институтының негізін салушы (1912). 

Психологияда жан мен тәннің эмпи-

ристік параллелизм теориясын ұсын- 

ды.  Ол  В.Вундтың  психофизиоло- 

гиялық  параллелизм  концепциясын 

басшылыққа  алды.  Орта  мектептер 

үшін логика мен психология оқу құ- 

ралдарын  жарыққа  шығарды.  «Ми 

және  жан»  атты  еңбегінде  (19200) 

маркстік материалистік теорияны сы- 

нады.  Ресейде  тәжірибелік  психо- 

логияға  ерекше  мән  берген  ғалым 

психикалық құбылыстарды танудың 

бірден-бер жолы – адамның өзін-өзі 

бақылауға  алуына  байланысты  деп 

есептеді.  Еңбектері:  «Тәжірибелік 

психологияға  кіріспе»  (1915),  «Ап- 

риорлық пен туабіттілік туралы ілім-

ге байланысты кеңістік пен уақытты 

қабылдау проблемасы» (2 том, 1896, 

1903), «Ми және жан», (1900), «Тәжі- 

рибелік психологияға кіріспе» т.б.

ШАБЫТ – рух, рухтанушылық (шы- 

ғармашылық  күштің  пайда  болуы); 

шабытпен  іс-әрекет  орындау.  Ш. 

адамның  рухани  күштерінің  ширы- 

ғып  өрлеуі,  шығармашылық  толға- 

нысы;  ғылым,  техника,  өнер  туын- 

дысының ниеті мен идеясының пай- 

да  болуына  немесе  жүзеге  асыры- 

луына  түрткі  болатын  жан  құбылы- 

сы.  Ш.  қаншалықты  өздігінен  келе- 

тіндей болып көрінгенмен, ол, әдет- 

те,  бұған  дейінгі  қажырлы  еңбектің 

нәтижесі болып табылады. Ш. адам- 

ның  көтеріңкі  жалпы  белсенділігі- 

мен,  қарекетінің  ерекше  өнімділігі- 

мен, шығармашылықтың рахатын се- 

зінумен, жүзеге асыруға дем беретін, 

ерік-жігер, қажыр-қайрат ерекшелігі-

мен сипатталады.

Ш.  «құштарлық»  пен  эмоцияның 

ұштасуынан  көрінеді.  Шығармашы- 

лық  процестің  санадан  тыс  тәрізді 

болып  көрінуі  шығармашылықтың 

өзінің барынша саналылығының нә- 

тижесі, сананың ерекше айқындылы- 

ғының, ойлар мен бейнелердің өзін- 

ше  бір  үлгіде  лықси  келіп,  айшық- 

тана  көрінуінің,  жадтың,  зейіннің 

идеяны орындауға бағытталған құл- 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: