Қ. Т. Сапаров г.ғ. д., С. Торайғыров ат

 
159 

 
160 

 
161 

 
162 

 
163 

 
164 

 
165 

 
166 

 
167 
 
 
17-сурет. 23 тапсырмаға арналған 1-20 нұсқалары 
 
 

 
168 
№20 Зертханалық жұмыс  
 
24-тапсырма. 1:5000 масштабтағы буссолдік түсірілім полигонының 
планын құрып, үйлеспеушілікті параллельдер әдісімен түзету (18 кесте). 
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Берілген нүктелер 
арасындағы  арақашықтықты  масштаб  бойынша  есептеп,  олардың 
бұрышын ескере отырып буссольдік қадамдар жасау керек (18 сурет). 
Қолданылатын формула: 
 
мұндағы  U
n 
-  үйлеспеушілікті  түзету,  f
1
  –  сызықтық  үйлеспеушілік, 
l
n
  -  бастапқы  нүкте  мен  берілген  нүкте  арасындағы  арақашықтық, 
L - жүрістің түгелдей ұзындығы (периметрі).
 
 
18-сурет. Сызықтық үйлеспеушілікті түзету. 
 
18-кесте 
Нұсқа 
Полигон 
қабырғалары 
Қабырға ұзындығы  Қабырға 
азимуты 
1 
1-2 
2-3 
3-4 
4-1 
526 
490 
486 
533 
256 
32 
92 
219 
2 
1-2 
2-3 
3-4 
4-1 
530 
443 
534 
447 
51 
165 
250 
8 
3 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
345 
282 
308 
472 
533 
70 
135 
151 
245 
330 
4 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
334 
370 
422 
531 
319 
21 
84 
145 
236 
300 

 
169 
5 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
343 
278 
436 
470 
355 
78 
35 
144 
251 
294 
6 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
372 
415 
274 
450 
388 
98 
41 
331 
267 
197 
7 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
553 
724 
175 
238 
233 
100 
242 
304 
348 
55 
8 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
415 
272 
453 
406 
436 
41 
333 
267 
213 
114 
9 
1-2 
2-3 
3-4 
4-1 
399 
377 
286 
622 
230 
305 
18 
115 
10 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
536 
587 
395 
271 
198 
124 
258 
310 
27 
95 
11 
1-2 
2-3 
3-4 
4-1 
552 
514 
175 
270 
18 
257 
164 
142 
12 
1-2 
2-3 
3-4 
4-1 
507 
411 
319 
715 
65 
112 
194 
285 
13 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
443 
287 
413 
376 
334 
107 
168 
244 
313 
15 
14 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
413 
269 
383 
359 
640 
49 
118 
165 
238 
331 
15 
1-2 
547 
70 

 
170 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
388 
436 
200 
239 
169 
254 
275 
350 
16 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
410 
274 
447 
302 
518 
44 
333 
267 
204 
127 
17 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
302 
451 
272 
410 
473 
20 
79 
102 
220 
262 
 
18 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
247 
241 
543 
404 
589 
350 
40 
277 
195 
94 
19 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-1 
535 
397 
350 
254 
365 
110 
214 
277 
302 
19 
20 
1-2 
2-3 
3-4 
4-1 
584 
453 
420 
575 
116 
51 
310 
252
 
 

 
171 
№21 Зертханалық жұмыс  
 
25-тапсырма.  Жергілікті  жердің  жер  бедерін  горизонтальдар 
арқылы салу. (19-сурет). 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Қима  биіктігі  – 
1 м-ге тең, бейнені 2 есе үлкейтіп салу керек. Бұл тапсырмада биіктігі 
белгілі  нүктелер  арасындағы  горизонтальдарды  (изогипстар)  салу 
қажет.  Екі  нүкте  арасындағы  горизонтальдарды  интерполяция  әдісі 
арқылы табамыз, яғни қималар құру арқылы жүргізіледі. 
 
 
 
 

 
172 
 
 
 
 

 
173 
 
 
19-сурет. 25 тапсырмаға арналған 1-20 нұсқалары 

 
174 
№22 Зертханалық жұмыс  
 
26-тапсырма.  Берілген  формулалар  арқылы  келесі  өлшемдерді 
анықтау: 
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. 
1) n параллельдер мен m меридиандар бойынша жеке масштабты; 
2) меридиандар мен параллельдер бойынша бұрмаланушылықты; 
3)  меридиан  мен  параллель  арасындағы  бұрышты  θ  және  оның 
90
0
 ауытқуын ε; 
4) аудандарының бұрмалануын ρ; 
5) ең көп a және ең аз b; 
6) бұрыштың бұрмалануын ω; 
7) пішіндерінің бұрмалануын κ. 
Есептеуді жүргізу үшін қажет формулалар: 
 
 
 
 
 
 
№23 Зертханалық жұмыс  
 
27-тапсырма.  Тор  жиілігі  15
0
  болатын  квадраттық  цилиндрлік 
проекция  негізінде  картографиялық  тор  құру.  Берілген  тор  негізінде 
тақырыптық карта құрастыру керек (19 кесте). 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Бұл  проекция 
меридиандар  бойынша  қалыпты  цилиндрлік  тең  аралық  проекция. 
Оны  құру  кезінде  келесідей  жағдайлар  ескеріледі:  m=const=1  яғни 
меридиандар  бойымен  ұзындықтың  масштабы  басты  масштабқа  тең. 
Бұл жағдайлар торды өзара перпендикуляр түзулер арқылы салынған 
тең квадраттар құрылғанда сақталады. 
 
 
 

 
175 
19-кесте 
 
 
Нұсқа 
Масштаб 
Тақырыптық карта 
Карта көздері 
1 
1:120 000 000 
Жердің климаттық 
белдеулері 
7 сыныпқа арналған 
атлас  
4-5 бетте 
2 
1:125 000 000 
3 
1:130 000 000 
4 
1:135 000 000 
5 
1:120 000 000 
Жердің литосфералық 
тақталары 
6 
1:125 000 000 
7 
1:130 000 000 
8 
1:135 000 000 
9 
1:120 000 000 
Жер бетінде шілде 
айындағы температураның 
таралуы 
Ұстаздарға арналған 
атлас  
37 бет 
10 
1:125 000 000 
11 
1:130 000 000 
12 
1:135 000 000 
13 
1:120 000 000 
Жер бетінде қаңтар 
айындағы температураның 
таралуы 
14 
1:125 000 000 
15 
1:130 000 000 
16 
1:135 000 000 
17 
1:120 000 000 
Жердің географиялық 
белдеулері 
Әлемдік атлас 
12 бет 
18 
1:125 000 000 
19 
1:130 000 000 
20 
1:135 000 000 
 
№24 Зертханалық жұмыс  
 
28-тапсырма.  Берілген  географиялық  карталардың  картографиялық 
проекциясын анықтау (2-қосымша). 
Тапсырманы 
орындауға 
арналған 
ұсыныстар. 
Берілген 
тапсырманы орындауда 2 қосымшада көрсетілген картографиялық тор 
элементтері (параллельдер мен меридиандар) арқылы проекцияларды 
анықтаймыз. 
№25 Зертханалық жұмыс  
 
29-тапсырма. 
Тақырыптық 
карталарды 
бейнелеу 
үшін 
қолданылатын  тәсілдер  көмегімен  белгілі  бір  аймақтың  тақырыптық 
картасын кескін картада бейнелеу.  
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Қазақстан 
Республикасы  облыстары  бойынша  әрбір  облыстың  статистикалық 
мәліметтер  негізінде  тақырыптық  карталарын  жасау  керек 
(картограмма,  картодиаграмма,  локальді  диаграмма,  нүктелік  тәсіл). 
Статистикалық мәліметтер stat.kz сайтынан алынады. 
 
 

 
176 
№26 Зертханалық жұмыс  
 
30-тапсырма.  Берілген  тақырыптық  карталар  бойынша  аймақтың 
әлеуметтік-экономикалық жағдайына кешенді сипаттама беру. 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Ұсынылған 
карталардан  картографиялық  бейнелеу  тәсілдерін  анықтай  отырып, 
аймақтың  әлеуметтік-экономикалық  жағдайына  кешенді  сипаттама 
беріңіз. 
31-тапсырма.  Берілген  тақырыптық  карталарды  сипаттау  үшін 
қолданылған тәсілдерді анықта. 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.Ұсынылған  мектептік 
карталардан 
жекелеген 
тақырыптар 
бойынша 
қолданылған 
картографиялық бейнелеу әдісі дәрістерге сүйене отырып анықталады. 
 
№27 Зертханалық жұмыс  
 
32-тапсырма.  Берілген  жоспар  бойынша  жалпы  географиялық 
карталарды талдау. 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Тапсырма  келесі 
жоспар арқылы орындалады: 
 
Жоспар: 
І. Жалпы мәліметтер, математикалық негізі 
1)  Карта  атауы,  оның  пайдаланылуы,  орналасқан  атлас  (атауы, 
шығарған ұйым, баспа орны мен жылы); 
2) Талданатын картаның бас масштабы; 
3) Картаның картографиялық проекциясы; 
4) Картадағы бұрмалану түрлері (максималды және минималды орны). 
ІІ. Географиялық мазмұны  
5) Су объектілерінің бейнеленуі; 
6) Жер бедерінің бейнеленуі; 
7) Грунт жамылғысының бейнеленуі; 
8) Экономикалық-әлеуметтік элементтердің бейнеленуі: 
а) Елді-мекендер 
б) Саяси-әкімшілік бөлінуі 
в) Қатынас жолдары 
9) Басқа да мәдени және экономикалық құбылыстардың бейнеленуі; 
10)  Картадағы  жазулар  Әр  түрлі  құбылыстар  мен  объектілерді 
бейнелеудегі шрифттердің ерекшеліктері. 
ІІІ. Жабдықтау элементтері 
IV. Территорияны қосымша сипаттау элементтері 
V. Карта компановкасы 

 
177 
№28 Зертханалық жұмыс  
 
33-тапсырма.  Белгілі  жоспар  бойынша  шолулық  жалпы 
географиялық картадан берілген ауданды сипаттау. 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Тапсырма  келесі 
жоспар арқылы орындалады: 
Жоспар:  
– Ауданның географиялық орны, территориясы, пішіні мен көлемі. 
– Аудан  табиғатының  ерекшеліктері:  жер  бедері  пішіні,  суы, 
грунты, жер бедерінің грунтпен және сулармен байланысы. 
– Әлеуметтік-экономикалық  ерекшеліктері:  саяси-әкімшілік 
бөліну  элементтері,  елді-мекендер,  олардың  типі,  халқы,  қоныстану 
ерекшеліктері, қатынас жолдарының типтері, көлік торабының пішіні, 
қатынас жолдарының жер бедерімен байланысы. 
 

жүктеу/скачать 5,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: