1. Балалардың зияткерлік жеткіліксіздігі мәселелерінің теориялық негіздері
жүктеу/скачать 128,7 Kb.
|
1. Балаларды зияткерлік жеткіліксіздігі м селелеріні теориялы
| Фонематикалық талдау және жинақтауын дамыту
Фонематикалық талдау, жинақтауға дыбыстық талдаудың қарапайым және күрделі түрі жатады. В.К. Орфинскаяның мәліметтері бойынша дыбыстық талдаудың қарапайым түрі тек арнайы оқыту барысында дамиды. Талдау, жинақтау дағдылары белгілі кезектілікпен жүргізіледі. Фонетикалық талдаудың күрделі түрін дамыту Дыбыстық талдаудың күрделі түріне сөз құрамындағы фонемалардың кезектілігін, оның санын, басқа дыбысқа қатысты орнын анықтау жатады. 2-3 дауыстыдан тұратын қатары, дауысты, дауыссыздардан тұратын қатарға қарағанда жеңіл талданады. Сондықтан фонематикалық талдау, жинақтауды қалыптастыруды алдымен тек дауысты дыбыстар қатарынан (ау, уа) бастап, кейін (ум, на) содан соң бір-екі, одан да көп буынды сөздерге көшкен тиімді. Фонематикалық талдаудың күрделі түрін қалыптастыру барысында, мынаны ескерген жөн. Кезкелген ойлау іс-әрекеті даму барысында бірнеше кезеңнен өтеді: материализация негізінде іс-әрекетті игеру, сөйлеу негізінде, ойлау негізінде ( П.Я Гальперин бойынша) I кезең - көмекші тәсіл мен іс-әрекетке сүйене отырып фонематикалық талдау мен жинақтауын қалыптастыру. Алғашқы жұмыс барысында текше (фишка), сөздік графикалық схемалар сияқты көмекші тәсілдер қолданады. II кезең - фонематикалық талдауды сөйлеу негізінде қалыптастыру. Сөз айтылады, бірінші, екінші, үшінші, т.б. дыбыстар анықталады, дыбыс саны анықталады. Қойылған сұрақтар арқылы сөздің дыбыстық құрамы талданады. Мысалы: «тал» сөзінде бірінші дыбыс қандай? Екінші, үшінші дыбыс қандай? Барлығы неше дыбыс? Неше дауысты дыбыс? т.б. III кезең - ойлау негізінде фонематикалық талдауын қалыптастыру. Оқушы сөзді атамай, естімей яғни елестету негізінде сөз құрамындағы дыбыстың санын және кезектілігін анықтайды. Буындық талдау мен жинақтауын дамыту Буындық талдауды дамыту процесінде сөздегі дауысты дыбысты анықтауға және буынға бөлудің негізгі ережесін (сөзде қанша дауысты дыбыс болса сонша буын болады) меңгеруге көңіл бөлу керек. Алдымен дауысты дыбыстың буындағы, сосын бір буынды сөздердегі орнын анықтайды ( басында, ортасында, соңында) белгілейді. Ол үшін әр түрлі тәсілдер пайдаланады, текшемен, дөңгелекпнен, түсті «қағаздармен белгілеу сияқты. О________ , О__________ , О _________ , Жұмыс барысында төмендегідей тапсырмаларды қолдану тиімді: ● сөздегі дауысты дыбыстарды жазу. . ( қора – о – а) ● буындық құрамына байланысты суреттерді іріктеу немесе цифрді көрсету. ● суретті пайдаланып сөздің түсіп қалған буынын табу: ба – пан, бал -, - шина ● суреттегі заттардың атын атап, бірінші буынын бөліп сөз (сөйлем құрау). Мысалы: « сабын » « қалам » (сақс) ● ретсіз берілген буындардан сөз құрау ( қу, шаң, ыр; ла, ба, пан) ● сөйлемнен белгілі буынды сөздерді табу (2-3 буынды сөздер) Сөз деңгейіндегі түзету жұмысы Бұл деңгейдегі түзету жұмысының негізгі міндеттері: Жаңа сөздерді, олардың мағынасын меңгеру негізінде сөз қорын молайту; Сөз қорын сапалы молайту (сөздің, сөз мағынасын, астарын түсіну негізінде). Сөз қорын дөрекі, жаргонды сөздерден тазарту. Бұл кезеңде оқушылар сөзді буындық және морфемдік талдауға, жинақтауға; сөздің мағынасын, синонимін, антонимін және амоним сөздерді бақылауға жаттығады. Түзету жұмысы мынандай бағыттарда жүргізіледі: Оқушылардың белсенді сөз қорын тексеру. Сөз қорын анықтауға және байыту (синоним, антоним, амоним, жаңа сөздер пайдалану арқылы) Сөздің буындық құрамын талдау және жинақтау. Буын түрлері (ашық, жабық) Екпін Сөз құрамы (сөз түбірі, түбірлес сөздер, күрделі сөздер, жалғау, жұрнақтар). Лексикалық деңгейдегі түзету жұмысының алгоритімі Синтаксистік деңгейднгі түзету жұмысы Бұл деңгейдегі түзету жұмысының негізгі бағыттары: Оқушылардың сөйлеу тіліндегі кездесетін қате тіркестерін түзету, сақтандыру, саналы түрде сөйлем құрауын игеру. Синоним, омоним, антоним сөздермен синтаксистік құрылымдармен таныстыра отырып оқушылардың байланыстырып сөйлеуін дамыту. Логопедиялық жұмыс барысында сұрақ қою арқылы сөйлемдегі сөздердің байланысын, септік жалғаулар мен жұрнақтардың мағынасын түсініп дұрыс меңгеруіне көңіл бөлу қажет. Түзету жұмысының негізгі бағыттары: Сөз тіркестері мен сөйлем құрау; Көпшіл жалғаудар арқылы сөз өзгерту; Септік жалғаулар; Сөйлемдегі сөздердің байланысын сұрақ қою арқылы анықтау; Жалғау және жұрнақтар мағынасын анықтау, дұрыс пайдалану жүктеу/скачать 128,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|