1. Балалардың зияткерлік жеткіліксіздігі мәселелерінің теориялық негіздері
Зияты зақымдалған балалардың сөйлеу лексикалық-грамматикалық бұзылуын түзету
жүктеу/скачать 128,7 Kb.
|
| 8. Зияты зақымдалған балалардың сөйлеу лексикалық-грамматикалық бұзылуын түзету.
1. Зияты зақымдалған балалардың сөз қорын дамыту бойынша жүргізілетін логопедиялық жұмыс. 2. Зияты зақымдалған балалардың сөйлеу тілінің грамматикалық жағын және байланыстырып сөйлеуін дамыту жұмысы. Тексеру қорытындылары бойынша логопедиялық сабақтар өткізілуі керек. Логопедиялық сабақтарға балаларды тіркеу критерийі болып сөйлеу тілі бұзылысының сипаты, оның оқудағы үлгеріміне әсері табылады. Топтар сөйлеу тілі бұзылысының біркелкілік сипаты бойынша топтастырылады. Логопедтің әрекетінің келесі кезеңі – логопедиялық сабақтарды ұйымдастыру және өткізу. Сөйлеу тілі бұзылыстарын түзету бойынша жұмыс мектеп бағдарламасы материалында, ақаулықтың құрылымын жас екрекшеліктерін ескеріп жүргізіледі. Логопедиялық сабақтардың түрлері: жеке және топтық сабақтар. Оқушылардың әр тобына арнап логопед жұмыс кезектілігін, ұзақтылығын көрсететін перспективалық жоспар құрастырады. Логопедиялық сабақтар қажетті оқу - әдістемелік материалымен жабдықталған логопед кабинетінде жүргізіледі. Сөз қорын дамыту бойынша жүргізілетін логопедиялық жұмыс. Түзете ықпал ету процесінде сөз қорын молайтуға, сөздердің мәнін анықтауға, сөздердің семантикасын дамытуға, лексикалық жүйелілік пен семантика жағын қалыптастыруға арналағн жұмыс жүргізіледі. Аса назарды предикативті сөздік, етістіктер мен сын есімдерге аудару қажет. Көмекші мектептін бастауыш сыныптарында жұмыс сөз қорын молайтудан басталады. Онда жиі қолданатын етістіктерді көбейту мақсатында ойындар ұйымдастырылады: «Кім (не) қалай қозғалады?», «Кім (не) қалай дауыстайды?», «Кім (не) қалай тамақтанады?», «Кім (не қандай дыбыстар шығарады)?», «Кім (не) не істейді?» т.б. Сын есімдерді сөз қорына еңгізу үшін негізгі түстер, пішіндер, көлем атауларын білдіретін сөздер алынады. Кейіннен, биіктік, жуандылық, ұзындық, дәм қаситеттері, жазықтық белгілері, салмақты білдіретін сөздер алынады. Келесі кезекте балалардың сөз қоры семантикасы бойынша күрделі, мысалы, адамның ішкі қасиеттерін білдіретін сын есім сөздермен молайтылады. Предикативті сөз қорымен қатар номинативті сөз қорын молайтып дамыту жұмысы жүргізіледі. Әсіресе, сөздікті жалпылама сипаттағы (жиһаз, киімдер т.б.) сөздермен молайту маңызды болып табылады, себебі бұл жұмыс жалпылау операцияларының, балалардың аналитика-синтетикалық әрекеттерінің дамуына ықпал етеді. Сөз қоры есімдік, сан есім, үстеулермен және басқа сөз таптарымен молйтылады. Зияты бұзылған балалардың сөз қорын молайту жұмысында синоним сөздерді анықтау қолданылады. Ол үшін балалардың қоршаған орта, ондағы заттар мен құбылыстар туралы түсініктерін кеңейтіп, заттарды топтастырудағы лексикалық жүйелілікті қалыптастыру қажет. Сөз қорын белсенділеуге сөздерге дыбыстық талдау жасау, есту және кине стетикалық бейнелерді бекіту жұмыстары ықпал етеді. Сөйлеу тілінің грамматикалық жағын және байланыстырып сөйлеуін дамытуға арналған логопедиялық жұмыс Көмекші мектепте сөйлеу тілінің грамматикалық құрылымын қалыптастыру жұмысында онтогенетикалық қағида үлкен ролге ие. Логопедиялық жұмыстың кезектңлңгң қалыпты онтогенездегідей жүргізіледі. Септік формалар бойынша логопедиялық жұмыстың кезектілігі мынандай: атау септіктің жекеше және көпше түрін ажырату; басқа септіктердің жекеше формалары; септіктердің көпше түрлері. Сөзөзгерту функциясын ең алдымен осы шақта (жекеше және көпше түрлері), кейін өткен шақта, ең соңында келер шақта дамыту. Зияты бұзылған балаларда сөзжасам формасын қалыптастыру жұмысы ең күрделі болып табылады. Жұрнақтарды қосып сөзжасауға үйрету қажет. Сөйлемнің құрылымын қалыптастыруда ерекше назар ішкі ойының терең-семантикалық (предикативті) қатынастарына аударылады. Сөйлем бойынша жұмыстың кезектілігі мынандай болуы мүмкін: жай сөйлемдер, жайылма сөйлемдер, күрделі сөйлемдер. Байланыстырып сөйлеуін дамыту бойынша жұмыс диалогтық және ситуативті (жағдайға сай) сөйлеу тілі материалында, кейіннен контекстті, монологтық материалда жүргізіледі. Жұмыстың мынандай кезектілігі тиімді: қысқа мәтінді суретке сүйеніп айту, үлкен мәтінді көрнекілікке сүйеніп әңгімелеп айту, ілеспелі суреттер бойынша қысқа әңгіме айту, ілеспелі суреттер бойынша үлкен әңгіме айту, сюжетті сурет бойынша әңгімелеу, берілген тақырыпқа сай өз бетімен әңгіме құрастыру. Байланыстырып сөйлеу тілін қалыптастыру, талдау, жинақтау, салыстыру, жалпылау, әсіресе ішкі бағдарламалау операцияларын талдаумен тығыз байланысты болу керек. Сұрақтар: 1. Зияты зақымдалған балалардың сөйлеу тілінің грамматикалық жағын және байланыстырып сөйлеуін дамыту әдістемесі. 2. Зияты зақымдалған балалардың сөз қорын дамыту бойынша логопедиялық жұмыстың ерекшеліктері. жүктеу/скачать 128,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|