TC = FC+VC AFC=FC/Q AVC= VC/Q ATC=TC/Q MC=ATC/AQ
34 билет Нарық мәні. Қоғамдық өндірістегі нарықтың функциясы және рөлі. Нарықтың артықшылықтары мен кемшіліктері.
Нарық, айырбас айналыс-бұл категориябар өзара тығыз байлансты және тұрмыстық деңгейде жай теңестіріледі. Нарыққа бір ғана анықтама беру жеткіләксіз. Нарық – бұл экономикалық проблемаларды тиімді шешуді қамтамасыз ететін тауарларды өндіру мен оларды ақша көмегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығы, шаруашылықты ұйымдастыру формасы. Нарық- қоғамдық еңбек бөлінісімен келісілген және шаруашылық субъектілерімен шеттелген тауарлы өндіріс дамуының табиғи- тарихи процесі нәтижесі.Тауар өндірісінің дамуымен қатар рынок та дамиды және күрделене түседі және оны экономистердің талдауы да тереңдейді. Рынок (нарық) – бұл ұдайы өндірістің барлық буынында: өндіріс, бөлу, айырбас, тұтыну және сатумен сатып алу арқылы жүзеге асырлатын ұйымдық- экономикалық қатыстардың жүйесі. Нарық экономикасының субъектісі үй шаруашылыгы, фирмалар, мемлекет болып табылады: Үй шаруашылыгы - бұл қүрамында бір нсмесе бірнеше түлғасы бар экономикалық бірлік: өз бетімен шешім қабылдайды; қандай да бір ондіріс факторының меншігі болып табылады; бар ресурстар шегінде пайдалылықтың жогарылығы жэне өз тұтынушыларын жогары қанағаттандыруға ұмтылуы. Фирма - бүл экономикалық бірлік: өз бетімен шешім қабылдайды; жогары пайда табуға ұмтылады; мемлекетке, үй шаруашылыгына жәие басқа фирмаларга өиімдерді дайындауға және сатуга ондіріс факторларын пайдаланады. Мемлекет деп, қоғамдық мақсаттарға жету үшін, нарық пен шаруашылық субъектілеріне қажет жагдайда бақылау жүргізу ушін занды жэие саяси басшылық жүргізетін үкІмеггік мекемелерді түсінеді.
Артықшылығы: өзгеретін жағдайларға тез бейімделу және икемделу; шығындарды азайту және пайданы көбейту мақсатымен жаңа технологияларды оперативті қолдану; шешім қабылдауда, келісім жасауда өндірушілер мен тұтынушылардың тәуелсіздігі; әр түрлі қажеттіліктерді керекті мөлшерде және жоғары сапамен қанағаттандыру қабылеті. Кемшіліктері: нарық еңбек пен табысқа құқықтық кепіл бермейді; қоғамда теңсіздікті туғызады; тауарлар мен қызметтерді ұжымдасқан түрде өндіруге ынта тудырамайды; нарық әлеуметтік қажетті тауарларды өндіруге емес, ол ақшасы бар елдің қажетін қанағаттандыруа бағытталған.
Экономикалық циклдің ұзақтығына байланысты түрлері.
Басты қозғаушы күш – технологиялық өндірістегі технологиялық базаның радикалды өзгеруі мен оның құрылымдық қайта құрылуы.
5. Форрестердің циклдары
200 жыл
Энергия куаты мен материалдарға байланысты.
6. Тоффлердің циклдары
1000-2000 ж.
Цивилизацияның дамуымен, олардың жоғалуымен немесе жаңа сатымен байланысты.
Коммерциялық банктің резерв сомасы 230 млн. теңге, ал депозиттер көлемі 800 млн. теңге. Депозиттегі міндетті резерв нормасы 25%. Егер банк өзінің барлық артық резервтеріне несие беретін болса, ақша ұсынысы қалай өзгеруі мүмкін?
20%-дық резервтеу нормасында міндетті резервтер Rr=800*0.25=200 млн.теңге;
Бұдан шығатын артық резервтер мынаған тең:
Re=230-200=30
Егер олардың барлығы несие беруге жұмсалса,онда косымша ақша ұсынысы келесідей болады:
∆M=30*(1/0.25)=120 млн.теңге
Бұл жағдайда біз тек банктік мультипликаторды ғана (1/rr) қолдана аламыз.Себебі ақша базасы және колма-кол ақшаның депозиттерге қатынасы туралы мәліметтер жоқ.Алынған сома ақша ұсынысының ең жоғары шегі қаншаға артуы мүмкін екенін көрсетеді.