1-дәріс Стилистиканың ғылым және пән ретінде қалыптасу, дамуы
Әдебиеттер (негізгі, қосымша)
жүктеу/скачать 85,79 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3,4-дәріс. Әдеби тіл нормасы. Стилистикалық норма ұғымы Қарастырылатын мәселелер
- Тізбекті байланыс
- Тұтасым
| Әдебиеттер (негізгі, қосымша):
1. Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б.. Қазақ тілінің стилистикасы. А., 2005. 2. Кожина М.Н. Стилистика русского языка. М., 1993. 3. Стилистика русского языка. Учебное пособие для студентов пединститутов. (В.Д. Бондалетов и др.) Л., 1989. 4. Әлкебаева Д.А. Қазақ тілінің прагмастилистикасы. – Алматы: Зият-Пресс, 2007. 5. Серғалиев М. Синтаксис және стилистика. А., 1997. 6. Серғалиев М. Синтаксистік синонимдер. А., 1981. 7. Шалабай Б. Көркем әдебиет стилистикасы. А., 2000. 8. Одинцов В.В. Стилистика текста. М., 2006. 9. Хасанова С., Жексембаева Ғ. Қазақ тілінің стилистикасы (жаттығулар жинағы) А.,1999. 10. Мұсабекова Ф. Қазақ тіліндегі зат есім стилистикасы. А., 1976. 11. Уәлиев Н. Сөз мәдениеті. А., 1984. 12. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы: Мектеп, 1982. – 152 б. 13. Уәлиев Н. Сөз мәдениеті. А., 1984. 14. Шалабай Б. Көркем әдебиет стилистикасы. А., 2000. 15. Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы. Жаттығулар жинағы. Алматы: КазМУ. 1977. - 68 бет. 16. Шалабай Б. Көркем әдебиет стилистикасы. А., 2000. 3,4-дәріс. Әдеби тіл нормасы. Стилистикалық норма ұғымы Қарастырылатын мәселелер: 1. Тілдік жүйе және норма. 2. Әдеби тіл нормалары. 3. Стилистикалық норма. Терминдер мен анықтамалар Тізбекті байланыс – сөйлеуде ойдың бір сөйлемнен екінші бір сөйлемге үздіксіз қозғалысы нәтижесінде алдыңғы сөйлемде екпін түскен сөздің келесі сөйлемде қайталанып, өрістетілуі арқылы жүзеге асады. Тұтасым (ор. Когерентность, интеграция) – мәтін бөліктерінің бір тақырыпқа, шығарманың түпкі мазмұнына, ортақ ойға бірігуі. Дәрістің топтама-тәсімі ( тірек конспектісі немесе тезистер) 1. Тілдік жүйе және норма. Ұлттық әдеби тіл – тілдік норма арқылы айқындалатын халық тілінің ең жоғарғы формасы, басты байлығы. Оның басты белгісіне нормалылық жатқызылады. Норма ұғымын анықтауда сөйлеу әрекетіне тікелей әсер ететін тіл жүйесінің ішкі факторларына, әлеуметтік лингвистика мен психологиялық заңдылықтарға сүйенетініміз белгілі. Осыған орай ғалымдардың норма туралы көзқарастары да әр түрлі болғаны белгілі. Норма туралы ғалымдардың пікірлеріне талдау жасай келе негізінен үш түрлі көзқарастың болғанын аңғарамыз: 1) әлеуметтік (А.А.Шахматов, А.М.Пешковский, Д.Н.Ушаков, С.И.Ожегов, Б.Н.Головин); 2) лингвистикалық (Соссюр де Ф., Э.Косериу, Л.Ельмслев, Ю.С.Степанов); 3) динамикалық (динамическая). Оны жақтаушылар – Г.О.Винокур, В.А.Ицкович, Л.И.Скворцов, К.С.Горбачевич, П.А.Алексеев. Нормаға алғаш анықтаманы А.М.Пешковскийдің еңбегінен байқаймыз. Ғалым норманы «литературно-языковой идеал» деп түсіндірді. Осыдан норманы ғалымдар лингвистикалық емес, әлеуметтік құбылыс деп қарауды дәстүрге айналдырды. Тілдік құрылым – жүйенің іске асырылу мүмкіндігі. Норма құрылымға жататынның бәрін қабылдайды. Ал жүйе ұғымы кең ұғым. Жүйеде нормаға жатпайтын тілдік қолданыстар (мысалы, лездеме) болуы әбден мүмкін. Бұл қолданыс тілдік жүйеге сай келгенімен, құрылымға және нормаға жатпайды. Жүйеде бар, бірақ қолданыста жоқ сөздер нормаға жатпайды. Мысалы, қойшы, жылқышы сөздерінің үлгісінде лақшы дей алмайтынымыз, ондай қолданыстың тіл тәжірибесінде болмағандығынан. Ал қолданыс ұғымы сөйлеу әрекетін және оның нәтижесін түгел қамтиды. Норма тек құрылымды ғана емес, қолданыстан шығып қалған, бірақ тілдік қолданыста болған, тілдің даму бағытына сай келетін және жаңа элементтердің жасалуына (жаңа мағынада) негіз болатындарды да қамтиды, өйткені тілдің жеке салаларын оқытуда тілдік нормаға емес, негізінен оның жүйесі мен құрылымына үлкен мән береміз. Күнделікті өмірде қолданыс пен узусқа көбірек кездесеміз. Ал норма мәселесімен мамандар айналысады. Олар норманың табиғаты, одан ауытқу, оның себебі т.т. норманың теориясына қатысты арнайы зерттеулер жүргізіп, сөздіктер, т.т шығарады. Сонымен қатар норма, оның ерекшеліктерін игеру үшін нормаға сай үлгі мәтіндермен жұмыс істеу қажет. Норма тілдің жүйесі мен құрылымына негізделеді. 2. Әдеби тіл нормалары. Әдеби тіл ұғымын дұрыс түсіну үшін, алдымен «әдеби» сөзінің терминіне түсінік бере кеткен жөн. Ал әдеби тіл, әдеби норма деп жоғарғы тіл нормасы мағынасында қолдану орыс тілінің ықпалы екенін аңғару қиын емес. жүктеу/скачать 85,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|