1. Дифференциалды психология пәні мақсат, міндеттері
Шмишек әдістемесіне жалпы сипаттама
жүктеу/скачать 82,41 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Билет №21 1.Жалпы психологиялық типологиялар
| 3.Шмишек әдістемесіне жалпы сипаттама
Г. Шмишек, К. Леонгардтың сауалнамасы жеке тұлғаның акцентуация түрін диагностикалауға арналған. 1970 жылы Г. Шмишек жариялады және «К.Леонгардтың тұлғаның акцентуациясын зерттеу әдістемесінің» модификациясы болып табылады. К. Леонгардтың пікірінше, акцентуация-бұл әр адамға тән жеке қасиеттер. Мақсаты: тұлғаның мінезінің акцентуациясын анықтау. Тест 88 сұрақтан тұратын 10 шкаладан құралған. «Иә» және «жоқ» жауаптарының 2 нұсқасы беріледі. («+» немесе «-» таңбаларымен белгіленеді.) Шкалалар сипаттамасы. * Әсірешіл тип (гипертим). Шкала бойынша жоғары баға іске деген құмартуының негізінде көңіл-күйінің көтеріңкі болуы, тым белсенділік, пысықтық. * Еліккіш тип. Бұл типтін негізгі белгісі — тым албырттық, әуестігі мен тануы әлсіз. * Сезімтал тип. Бұл сезімтал және әсірешіл, адамның рухани өмірінің нәзік жақтарына терең әсіреленуімен сипатталады. * Педантты (нанымшыл) тип. Жоғары баға психологиялық процестерінің селқос бәсеңдігін көрсетеді, қолайсыз жайлар оны жасытады. * Мазасызданғыш — қорқақ тип. Негізгі қасиеті — үрейге деген бейімділігі, қорқақтығы, үркектігімен сипатталады. * Циклотимді тип. Бұндай жандардың жоғары баға шкаласы әсірешілдігі мен дистімді түрге өзгеруіне сәйкестенеді. * Демонстративті (қыр көрсеткіш) тип. Шкала бойынша жоғары баға ығыстырғыш, қыр көрсеткіштігін көрсетеді. * Тоқыраған тип. Өте бағалы идеяларының қалыптасуына ызасын аса бір табандылықпен керсетуімен сипатталады. * Дистимді тип. Гипертимді тұлғаға қарама-қарсы, көңіл-күйінің төмендігімен сипатталады, өмірінің көлеңкелі жағын идеоматорлы бекітуі кенжелеуі. * Экзальтталған тип. Бұндай жандарға сезімталдықтарының құбылмалылығы тән; жағымды жаңалықтардың әсерінен көңілденуі жылдам мұңаюға ауысады. Билет №21 1.Жалпы психологиялық типологиялар Психологиядағы тұлға типологиясы адамдар арасындағы айырмашылықты түсіндіру мақсатында қалыптасқан жеке көзқарастар мен мінез-құлық стереотиптерінің жүйесі ретінде түсіндіріледі. Ежелгі дәуірде де ғалымдар, жазушылар, философтар адамдарды әртүрлі критерийлер бойынша жіктеді. Аристотель ізгілік ұғымын енгізді. Осылайша ол жанның ішкі тәртібі мен мәртебесін белгіледі. Қасиеттер, философтың ойынша, моральдық (этикалық) және психикалық (ақылға қонымды) болып екіге бөлінеді. Этикалық қасиеттер екі шектен шығудың ортасын білдіреді: артық және жетіспеушілік. Оларға батылдық, ұлылық, достық, атаққұмарлық, шыншылдық, әдептілік, даналық, т.б. Моральдық ізгілікке келетін болсақ, Аристотель бұл «рахат пен азапқа қатысты барлық нәрседе ең жақсысын жасай білу қабілеті, ал жамандық оған қарама-қайшы» деді. Мінездің этикалық ізгіліктері, философтың ойынша, адам өмір сүру процесінде және тәжірибе жинақтаған сайын, ал парасатты ізгіліктер – тәрбиелеу арқылы қалыптасады [А. Чанышев, 1987]. 314 жж. Теофраст өзінің типологиясын ұсынды. Ол үшін адам мінезі іс-әрекет пен сөзде көрінетін психикалық қасиеттердің жиынтығы. Ол адамдарды 30 түрге бөлген, оны «Кейіпкерлер» атты еңбегінде жан-жақты сипаттаған. Түрлердің атаулары өз алдына: өңкей, жалпақ, өсекші, сөзші, әдепсіз адам, сараң, мақтаншақ, т.б. [Фрайденберг, 1941] Гиппократ адамның ішкі шырындары туралы ілімді жасады. Ол ерекше атап өтті: сары өт; қара өт; қан; шырыш. Адамда қандай сұйықтықтың басым болуына байланысты ол темпераменттің келесі түрлерін анықтады: холерик, флегматик, сангвиник және меланхолик [Б. Петровский, 1977]. Бұл ең көне тұлға типологияларының бірі, ол сипаттамаларды жалпылауға қарамастан, бүгінгі күнге дейін қолданылады. 20 ғасырдың ортасында тұлғаны зерттеуге ерекше мән беріле бастады. Адамдарды ерекше белгілеріне қарай жіктеудің әртүрлі нұсқалары бар. Олардың ішінде: Эрнст Кречмер мен Уильям Шелдонның тұлғалық типологиялары: олар дене бітімі мен темпераменттің байланысын түсіндіреді. Тәжірибе түрлері: интроверттік, экстраверттік, амбиэкваттық, коартивті, дилаторлық. Бұл классификацияны Герман Роршах ұсынған. Эрих Рудольф Энштің ұсынған мінез түрлері: интегралдық, дифференциалды. Эдуард Спрангердің пікірінше, өмір сүру формалары эстетикалық, діни, экономикалық, әлеуметтік, беделді, теориялық және т.б. [Org, 2017]. Сол кезеңде ұсынылған типологиялардың көпшілігі тарихи құндылыққа ие және бүгінде іс жүзінде қолданылмайды. Бірақ олардың арасында психологияның дамуына негіз болғандар да бар. Біз оларды әрі қарай тұлға типологияларының қазіргі заманғы классификацияларын қарастыруды ұсынамыз. жүктеу/скачать 82,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|