Қан айналымның реттелуі. Қан қысымын тұрақтылығын қамтамасыз ететін функциялық жүйе

Ағзаның қызметі нәтижелі болуы үшін, қан айналысы қызмет қарқынына сәйкес болуы қажет . Осыған орай ағзалар арасында қан мөлшері үнемі қайтадан бөлініп отырады. Қан қысымы бір қалыпты сақталғанымен қанның ағу жылдамдығы өзгеріп кеңейіп - тарылуына , яғни қабырғасындағы ет талқыштарының жиырылып қатаюына ( тонусына байланысты . Ал қан қысымыныңтұрақтылығының өзі ағысына көрсететін тамырлар кедергісінің қатынасына байланысты. Қысқасы қан айналысы тамырлардың тонусын өзгерту арқылы реттеледі. Тамыр тонусы жоғарыласа, оның түтігі тарылады , ал төмендесе , керісінше кеңейеді . Орташа және жіңішке артериялар мен артериолалар қабырғасында ет қабаттары қалың келеді . Прекапиллярларда бірыңғай салалы ет талшықтары түтікті айналдыра сақина тәрізді топталып сфинктер құрады. Осы тамырлардың тонусы ағзалардың қанмен жабдықталуын реттеп отырады.

Қан қысымының мәні тұрақты емес, ол күн ішінде өзгереді, яғни. метаболикалық процестерге, жүректің жиырылу күшіне, перифериялық тамырлар – артериолалар мен капиллярлар және т. б. қан ағымына әсер ететін қарсылыққа байланысты.

Қан қысымы капиллярлар мен тіндер арасындағы метаболикалық процестерді жүзеге асыру үшін қан тамырлары арқылы қанның жылжуын қамтамасыз етеді. Оның қалыптасуында жүрек, қан тамырлары және олар арқылы өтетін қан шешуші рөл атқарады. Әдетте, ересектердегі қан қысымы 120-140 мм рт. ст.құрайды. ст. - бұл систолалық қысым және 70-90 мм рт. ст. құжат – бұл диастолалық қан қысымы .

Ұйқы немесе демалу, физикалық немесе психикалық стресс кезінде қан қысымының мөлшері әр түрлі болады. Қан қысымының жоғарылауы дене белсенділігі жоғарылаған кезде ағзада оттегі мен тамақтану көп болуы үшін жүзеге асырылады.Физикалық және эмоционалды жүктемелерге байланысты айтарлықтай ауытқуларға қарамастан, қан қысымы салыстырмалы түрде тұрақты деңгейде сақталуы мүмкін. Қан қысымының өзгеруі қысқа уақытқа ғана жүреді. Содан кейін қан қысымының мәні қалыпқа келеді. Бұған жүйке және гуморальды реттеудің күрделі механизмдері ықпал етеді, олар қоздырғыш факторлардың әсерінен кейін қан қысымын бастапқы деңгейге қайтаруға тырысады.

1. ұзақ мерзімді (альдостерон, антидиуретикалық және натриуретикалық гормондар сияқты гормондармен қамтамасыз етілген жергілікті ренин-ангиотензинді реттеу жатады.)

2. орта мерзімді (ренин-ангиотензин жүйесінің айналымды компоненті, депозиттелген қан көлемінің ұлғаюы немесе азаюы және сұйықтықтың транскапиллярлық ауысу жылдамдығының өзгеруі кіреді)

3. жедел реттеу механизмдері (орталық жүйке жүйесінің ишемиялық реакциясы, барорецептор және химорецептор механизмдері)

Жоғарыда аталған барлық механизмдер өзін-өзі реттеу қағидаты бойынша қан қысымын тұрақты деңгейде ұстайды: осы өмірлік функцияның нормадан кез-келген ауытқуы (қан қысымының тұрақтылығын сақтау) оны қалыпты деңгейге қайтаруға ынталандыру болып табылады.