1. Клетка ілімінің пайда болу тарихы. Клетка теориясының негізгі қағидалары
Эндоплазмалық тордың айырмашылығын түсіндіріңіз?
жүктеу/скачать 426,31 Kb.
|
Клеткалар мен ұлпалар биологиясы
| 49. Эндоплазмалық тордың айырмашылығын түсіндіріңіз?
Эндоплазмалық торда 1945 жылы К.Портер электронды микроскоптың көмегімен иауық балапандарының фибробластарынан тапты. Фибробластарды бекітіп және бояп барып жарық микроскопымен қарағанда оның цитоплазмасындағы эндоплазма аумағы эктоплазма аумағына қарағанда бояуда жақсы қабылдайтыны анықталды. Ал эндоплазма аумағының қусытар мен каналдардан тұратынын жән оларбір-бірімен байланысп барып, күрделі тор түзетіні анықталды. Эндоплазмалық тор негізінде барлық эукариотты клткаларда жақсы жетілген. Эндоплазмалық тор түйіршікті және тегіс болып бөлінеді. Түйіршікті эндоплазмалық тор ұзынша келген каналдар мен қуыстардан тұрады. Қуытардың ені 20нм, кейде олардың диаметрі бірнеше мкм-ге дейін барады, бұл құбылыс эндоплазмалық тордың қызметіне сәйкес өзгеріп отырады. Түйіршікті эндоплазмалық тор мембранасының гиалоплазмаға қараған бетінде тығыз түйіршіктер орналасады, оның басқалардан айырмашылығы да осында. Бұл түйіршіктерді зерттегенде оның рибонуклеопротеидтерден тұратыны анықталған, ал нулеопротеидтердің өзі рибосома деп аталады. Түйіршікті эндоплазмалық торбелок синтездейтін клеткаларда жақсы жетілген, өйткені рибосомдар белок синтездеу процесіне қатысады. Эндоплазмалық тор барлық барлық жануарлардың, өсімдіктердің клеткаларынан табылды. Түйшікті эндоплазмалық тор кейбір клеткаларда шашыраңқы мембрана түрінде кездеседі. Ал бауыр клеткаларында эндоплазмалық торды шоғырланған аймақ нерв клеткаларындағы эндоплазмалық тор орналасқан аймақты Ниссель денешігі дейді. Электронды микроскоп осы аймақтың эндоплазмалық тор түтікшелері мен каналдарынан тұратынын анықтады. Тегіс эндоплазмалық тордың түйіршікті эндоплазмалық трға қарағанда бір айырмашылығы оның мембранасының бетінде рибосомдар орналаспайды. Олардың қуыстары мен каналдарының диаметрі 50-100нм шамасындай. Егіс эндоплазмалық тор клеткаларда атқаратын қызметтеріне орай цитоплазмада әртүрлі шоғырланады. Кейбірі клеткалардың эпикальды бөігінде орналасса, ал қайсыбірі цитоплазманың едәуір бөлігін қамтып біртектес орналасады. Көптеген тжірбиелер тегіс эндоплазмалық тордың түйіршікті эндоплазмалық торға және керәсәнше түйіршікті эндоплазмалық тордыңтегіс эндоплазмалық торға ацысып отыратыны анықталды. Мұндай құбылыс клеткалардың атқаратын қызметіне тікелей байланысты. Мысалы: эмбриональды организм ұлпасының даму барысында бауыр клеткаларында түйіршікті эндоплазмалық тордың бірінші кезеңдң ал тегіс эндоплазмалық тордың соңғы кезеңде пайда болатыны анықталған. Қорыта айтқанда эндоплазмалық торлар бр түрден екінші түрге өзгеріп отыратын органоид екендігі анықталған. Эндоплазмалық тордың екеуіде сырттан келген әсерден өзгеріп отырады. Тегіс эндоплазмалық тор майлар мен көмірсулар жүктеу/скачать 426,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|