1. Ландшафттану пәнінің ғылым ретінде қалыптасуы және оның басқа ғылым салаларымен байланысы


Орта биіктікті таулар ландшафттары



бет26/33
Дата24.04.2023
өлшемі72,41 Kb.
#86205
түріҚұрамы
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   33
Байланысты:
1. Ландшафттану п ніні ылым ретінде алыптасуы ж не оны бас а (1)

Орта биіктікті таулар ландшафттары
Биіктігі орташа тауларға Батыс және Солтүстік Тянь-Шанның, Жоңғар алатауының, Сауыр-Тарбағатайдың, Алтайдың биіктігі 3000 м-ге дейінгі тау жүйелері жатады.
Орташа биіктікті тау ландшафттарының қалыптасуына әртүрлі климаттық факторлар әсер етеді. Оларға ауаның таулы-жазықтық циркуляциясы, ауаның тау беткейлерімен көтерілуі, орын алмасуы жатады. Жылдық орташа жауын-шашын мөлшері – 550-800 мм, Алтайдың орта биіктігі тауларында 1000-1500 мм-ге дейін жетеді. Ауаның жылдық орташа температурасы 5-10°С шамасында. Суық кезең 3-6 ай аралығында. 10°С-тан жоғары оң мәнді температуралардың жылдық
46. Орташа таулардың, аласа таулардың, аласа таулардың, тау аралық жазықтардың, шатқалдардың ландшафттары. Таулардың ық жақ беткейлері тосқауылда немесе жауын-шашын “көлеңкесінде” орналасып, фендардың әсерінде болса, онда жел жақ беткейлерге қарағанда құрғақ болады. Құрғақ климатты территорияларда экспозиция әсері ең көп жауын-шашын түсетін белдеуде жақсы байқалады. Солтүстік Тянь-Шань тауларында бұл белдеу теңіз деңгейінен 1500-3000 м биіктікте орналасқан, осы деңгейде солтүстік және батыс беткейлерде қалың қарағайлы орман қалыптасқан, ал қарама-қарсы беткейлерде кездеспейді. Сонымен, биіктік белдеулердің зоналық типтері мен секторлық варианттарының бөлінуі материктердің орографиялық құрырымының жалпы жоспарына бағынышты болады. Биіктік белдеулердің дифференциациясының әртүрлілігі мен ала-құласының қосымша факторы – тау системасының басқа да орографиялық элементтері. Республика территориясындағы аласа таулы аймақтарға онша биік емес тау сілемдері мен Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай, Сауыр, Алтай тауларыныц 1900—2000 м-ге дейнгі бөліктері жатады. Аласа тау сілеміне Маңқыстау, Мұғалжар, Ұлытау, Көкшетау, Қарқаралы, Қызылтас, Баяпауыл, Ерейментау, Шыңгыстау, Қаратау,Шу-Іле, Қалба тау жоталары да кіреді. Бұлардың Маңқыстаудан басқасы палеозой эрасында өткен каледон және герңин қатиарлану кезеңцеріпде түзілген. Мезозой мен кайиазой эраларыида сыртқы күш әрекетінен үгіліп, і мужіліп тегістелгең қазіргі Сарыарқа тау жоталарынық жүйесі қалыптасқан. Қазақстамдагы аласа таулардың гео- логиялық құрылысы бір-біріне өте ұқсас, көбіне мета- морфтанган иалеозойдық тақтатастан, құмтастан, кварциттен, мәрмәрленген әктастан, гранитті, гранитоидты интрузиядағы, жанартаулы эффузивтерден тұрады. Климаттық, гидрологиялық жағдайлары, соларға орай қалыптасқан топырақ жамылғысы және өсімдіктер мен жапуарлар дүниесі әр түрлі болып келеді. Демек, ландшафт типтері жәнс олардың негізгі құрылымы бірдей болып келмейді. Қазақстаиныц аласа тауларында шөл, шөлейт, дала, орманды дала және орман типтес ландшафтылар тараған.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   33




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет