1-лекция. Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде жоспары
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Д.Истон режимді басқару стилi және тәртiп пен реттеулердiң жиынтығы, аргентиналық автор Н.Ботана
- Р.Скратовтың
- М.Эйдельмен, Ц.Морис, К.Йонга
| Е.Левенштейн
режимді партиялар санымен, француз ғалымы К.Бюрдо ҥкiметке оппозицияның бар-жоқтығымен, Е.Хамауи /Франция/ мемлекет органдарының конституциялық ӛзара қарым- қатынасымен байланыстырса, американ ғалымы Д.Истон режимді басқару стилi және тәртiп пен реттеулердiң жиынтығы, аргентиналық автор Н.Ботана билiк шоғырлану мен бӛлiсудiң қызмет процесi деп бiледi. Ал, Р.Скратовтың саяси сӛздiгiнде саяси режим француздың regime- басқару формасы деген сӛзiнен шыққан деп жазылған. Батыс саясаттану ғылымында саяси режим ҧғымы кӛбiнесе мемлекеттiк аппарат қҧрылымы мен қызметiн сипаттауға пайдаланылады. Саяси режим классификациясына келсек, онда ол сан-алуан болып келедi. Ежелгі грек философы Аристотель басқару формасын классификациялауда ӛлшем ретінде біреу, азғана және кӛпшілік басқаруын алып, мемлекеттің дҧрыс және бҧрыс формаларын ҧсынған (кесте №1). Кесте №1 Мемлекет формасы Басқару формасы Біреу билігі Азшылық билігі Кӛпшілік билігі Дҧрыс Монархия Аристократия Полития Бҧрыс Тирания Олигархия Демократия Саяси режимнің классификациясының негiзге ретiнде М.Эйдельмен, Ц.Морис, К.Йонга мемлекеттiк аппараттың орталықтану деңгейi мен елдiң саяси ӛмiрiне оппозицияның қатысуын алады. Кейбiр ғалымдар саяси режим жiктемесiн мемлекетте азаматтық және әскери ҥкiметтiң бар немесе жоқтығына қарап жасаған. Ал, кейбiр ғалымдар саяси режим мәнi елдiң саяси- экономикалық даму деңгейiне байланысты деп есептейдi. Сонымен бірге саяси режимнің ӛлешімiне халықтың ӛз егемендiгiн iске асыру тәсiлi, мемлекеттiк ҧйымдардың қҧрылымы мен қызметiнiң сипаты алынған пікірлер де кездеседі. Орыс ғалымдары саяси режим классификациясынының ӛлшемін теориялық тҧрғыда 37 негіздеуі ерекше назар аудартады: 1-ші ӛлшем, бҧл билеуші элитаның әртҥрлі фракциялары арасындағы лидерлік ҥшін кҥрестің сипаты. Бҧл кҥрес ашық және жабық сипатқа ие болады. Ашық тҥрі сайлау арқылы ӛтсе, жабық тҥрі мҧрагерлік, кҥштеу, оппозицияға тиым салу формаларында ӛтуі мҥмкін; 2-ші ӛлшем, бҧл элитаның ішкі дифференциясы бары немесе жоқтығы белгісі бойынша сипатталынады. Кейбір қоғамдарда экономикалық элита билеушіге сай келеді, ал соңғысы ішінде әкімшілік және саяси қызметтерді бӛлу кездеспейді. Бҧл монолиттік сипаттағы элита, ал оған қарама-қарсы тҥрі дифференцияланған болып табылады. Монолиттік элита билеуші элита фракциялары арасында билік ҥшін кҥрестің болмауымен сипатталынады. Сондықтан да ашық қоғамдар монолиттік элитамен болуы мҥмкін емес. 3-ші ӛлшем, бҧл бҧқараның саясатқа қатысу деңгейі. Жауапты шешімдер қабылдау әрқашанда азғана элиталар ісі. Дегенмен де, бҧқараның саяси белсенділігінің қандай да бір формаларына мҥмкіндік жасайтын саяси тәртіптер кездеседі. Бҧқараның саяси қатысу формасы мен шешім қабылдау процесіндегі қызметіне байланысты саяси режимдер жіктелінеді. Жоғарыда аталған ӛлшемдер негізінде саяси режимнің мынадай классификациясы ҧсынылады (кесте №2): Кесте№2 жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|