1 «Орта ғасырлар» термині. Батыс Еуропа орта ғасырлар тарихының кезеңдері Ерте орта ғасырлар 5-11 ғасыр Сөз ортағасырлық латын тілінен бастау алады орта аевум «орта ғасыр»
«Еркіндіктің ұлы хартиясы» XIII-XIVғғ. ағылшын парламенті оның структурасы
жүктеу/скачать 129,16 Kb.
|
| 25«Еркіндіктің ұлы хартиясы» XIII-XIVғғ. ағылшын парламенті оның структурасы.
ХІ ғасырдағы ағылшын тарихының ең маңызды оқиғасы- елді “Вильгелм жаулаушы” бастаған француз – норман феодалдарының жаулап алуы болды. 1066- жылы 14 қазанда Гастингс түбінде болған шайқаста англосаксон әскерлері толығымен талқандалды, ал 25-желтоқсанда Вильгелм ағылшын королі Вильгелм І болып жарияланды. Жаулап алудың және басқа да қарсылықтарды басып шаншудың нәтижесінде англосаксон феодалдары жерлерінің көпшілігі тартылып алынды. Сөйтіп, жаңа француз – норман феодалдарына бөлініп берілді. Ағылшын шіркеуі епископатының жеке құрамы да алмастырылды. Бұрынғы англосаксон епископтарының орнын жаңа француз епископтары басты. Елдегі жер қорының 1/7 бөлігін Вильгелм өзіне қалдырды.Англиядағы феодалдар табы жеке құрамы алмасуының екі түрлі маңызы болды. Біріншіден, жер иеліктеріне ие болғаны үшін жаңа феодалдар тек корольге міндетті болды. Бұл континентке қарағанда феодалдардың корольге деген вассалдық қатынастарын анағұрлым берік етті. Норман жаулаушылығының нәтижесінде Англиядағы әскери – феодалдың система қатаң орталықтанған сипат алды. Екіншіден, жаулап алушылықтың нәтижесінде феодалдық крепостниктік қатынастар одан әрі дамып, күшейе түсті. Бұрынғы еркіндігі мол англосаксон шаруаларының крепостнойлануы жаңа қарқын алды.Вильгелм І жаулаушының ең ірі шараларының бірі Англиядағы тұңғыш халық санағын жүргізуі (1086) болды. Халық үшін қорқынышты болып көрінген бұл санақтың қорытынды аты “Зәрлі сот кітабы” болды. О дүниедегі зәрлі соттағыдай санақшылардан ешнәрсе жасыруға болмады. Король үкіметі үшін бұл шаруалардан алынатын алым салықтарды белгілеу , сондай-ақ вассалдық иеліктердің табысын дәл анықтау, соған сәйкес міндеткерліктерді белгілеу үшін қажет болды. Бұл халық санағынан жаңа норман -француз лордтарының ағылшын деревньясында крепостнойлық тәртіптерді біржолата қалыптастыруды аяқтау ниетін айқын көруге болады.“Вильгелм І жаулаушы” бастаған норман феодалдары елде күшті король өкіметін қалыптастырды. Көпестер көп ұзамай король өкіметі күшеюінің пайдасында көре бастады. Елде сауда жанданды, қол өнері дамыды. Вильгельм І жаулаушының ұлдары король өкіметін нығайту саясатын жалғастырды. Әсіресе, Вильгель І –нің кіші ұлы Генрих І-нің (1100-1135) басқарған жылдары нәтижелі болды. Оның тұсында король соты күшейтілді, финанс, ведомоствасы қалыптасты. Генрих І – қайтыс болғаннан кейін ер ұрпағы қалмағандықтан, билік үшін феодалдық қырқысу соғыстары басталып кетті. Корольдік тақ Генрих І-нің немере інісі Стефан Блуаскийге (әкесі франциядағы Блуа графы) өтті. Алайда, корольдық таққа Генрих І – нің қызы Матильда да дәмелі болды. Матильда әуелі Герман императорына, содан соң Француз Анжуй графы Жофруа Плантегенетке күйеугу шыққан еді. Стефан мен Матильданың арасындағы күрес 20 жылға созылды. Қырқысу соғыстары, тек 1154 жылы тоқтатылып, король тағына Матильданың ұлы - Генрих ІІ Плантегенет отырды.Генрих ІІ Плантегенет тұсында (1154 – 1189) Ағылшын корольдығының шекарасы орасан зор ұлғайды. Жоғарыда айтқандай, Аквитания королевасы Эленораға үйленгеннен кейін, бүкіл францияның жартысынан көп территориясы Ағылшын корольдығына өтті. Кейде ағылшын француз тарихшылары екі ел иеліктерінің қосылу деңгейіне қарай осы тұстағы екі корольдықты – “Анжуй империясы” деп атайды (Плантегеннеттер тегі шыққан герцогтық). Генрих ІІ король өкіметінің беделін өсірді, присяжный (алқа) сотын енгізді, сондай – ақ, әскерді күшейту үшін тұрақты әскер құруға ұмтылды. Рыцарлық әскерлер жылдың 40 күнімен шектелгендіктен король әскерде қызмет еткісі келмеген феодалдарды айрықша салық – төлем төлеген жағдайда, әскерден босатты. Бұл төлем “қалқан ақшалар(“ деп аталды. Түскен ақшаға король тұрақты әскер құрды. Бұл іс шараның үлкен әлеуметтік салдары болды. Әскерден босаған рыцарлар бейбіт шаруашылықпен айналысып, қалалықтармен жақындасты. Үшінші сословиені күшейтті. Генрих ІІ ағылшын шіркеуін толығымен өзіне бағындырғысы келді. Епископтар мен аббаттарды сайлауда өзінің қатысуын талап етті. Дін басылары король сотымен сотталуы тиіс болды.Алайда, реформаны жүргізу барысында корль ағылшын шіркеуінің басшысы – Кентерберийскі архиепископы Фома Бекет тарапынан қатты қарсылыққа тап болды. Көп ұзамай Фома Бекет өлтірілді (1170). Корольге наразы барондар мұны оған қарсы күреске шығу үшін пайдаланды. Шаруалар арасындада Фома өте танымал еді. Рим папасы да корольдің тез арада кешірім сұрауын, істеген қылмысын мойындап жалбарынуын талап етті. Осылайша, король оқшау қалып, 1171- жылы өлген архиепископ қабірінің басында кешірім сұрауға мәжбүр болды. 1215- жылы елде Иоан Безземельныйға қарсы көтеріліс бұрқ ете қалды. Көтерілісті басқарған аса ірі барондарға көптеген рыцарлар мен Лондон қаласы қосылды. Көтерілісшілердің қолына түскен Иоан жүктеу/скачать 129,16 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|