1. Рим азаматтық құқығының ұғымы Жеке тұлғалар
жүктеу/скачать 88,43 Kb.
|
| 17-БИЛЕТ
1. Рим құқығын кодификациялау. Юстинианның заңдары. Оның қабылданған уақыты және құрамдық бөліктері 2. Римдік отбасындағы әке билігі. Патерфамилиа 3. Талаптардың түсiнiгi және олардың түрлерi 1. Рим құқығын кодификациялау. Юстинианның заңдары. Оның қабылданған уақыты және құрамдық бөліктері Кодификация (сұрыптау) – Алғашқы ресми кодификация 5 ғ. бірінші жартысында император Феодосийдің тұсында жасалды. Нәтижесінде 16 кітаптан тұратын Феодосий кодексі пайда болды. 6 ғ. бірінші жартысында император Юстинианның тұсында жаңа кодификация жүргізілді. Негізгі мақсаты рим құқығын жаңа мемлекетке өтуіне сай жетілдіру болып табылған. Рим құқы ескірген нормалардан көптеген институттар пайда болып, өзгертіліп, толықтырылған. Юстиниан жинағының негізгі бөлігін бірнеше комиссиядан құрылған беделді заңгерлер құрастырған (529-534 жж.). Осының нәтижесінде жарық көрген Юстиниан жинағы 4 ауқымды бөліктен тұрды, бірақ алғашқыда Юстиниан жарлығы 3 бөліктен тұрды: 1.Императордың конституцияларынан тұратын кодексі; 2. Римнің 39 заңгерінің шығармалар жинағы – дигестілер немесе грекше Пандекттер; 3.Рим құқығы бойынша оқулықтар – институциялар. Кейін 4-ші бөлік болып Новеллалар қосылды. Новеллалар – Императордың конституцияларынан тұратын, 534-556 жылдары шыққан жаңа заңдар жинағы. 2. Римдік отбасындағы әке билігі. Патерфамилиа Әке билігі – үй иесі болып есептелінгендіктен отбасы мүшелерінің бәріне уатысы жүргізілген. Балаларына қатысты әкесі мынандай құқықтарға ие болған: баласының кәмелетке толғанға шейін өмірінің тағдырын шешуі; жаңа туған сәбиін қадағалаусыз қалдыру; қызын не ұлын құлдыққа сату. Балалары мүліктік құқықтарға ие болмаған. Әке мен бала арасындағы қатынаста әкесінің сиm manu немесе sine manu некесінде тұрама ешқандай айырмашылығы жоқ болды. Балалар барлық уақытта әке билігінде болады. Алғашқыда бұл билік шексіз болды, кейін келе жеңілдетілді. Оның негізгі себебі болып қалаларда әртүрлі кәсіптердің дамуы болды: көптеген балалар өзінің жеке шаруашылықтарын тапты. Патерфамилиас деп толық отағасының билігіндегі отбасы құрамы аталды. Отағасынан басқалар тәуелділер болды. Мұндай отбасы агнаттық туыстық негізінде құралатын. Мәселен, біреудің қызы күйеуге шыққан соң өзінің төркінінің туысы емес, күйеуінің және оның әкесінің толық билігіне кіретін. 3. Талаптардың түсiнiгi және олардың түрлерi Рим мемлекетінің дамуымен, тараптардың арасында теңдіктің болмауына байланысты дауды шешетін арнайы орган - сот пайда болды. Тарихи даму нәтижесінде сот өндірісі пайда болды және оның ең алғашқы нысаны легисакциондық сот өндірісі болды. Ол жеке талаптар бойынша пайда болған дауларды қарады. Ежелгі Римде өзінің құқықтары бұзылған тұлғалар әділеттік талаптары бойынша талап-арыз беру негізінде (талап қою) қорғайтындығын тәртіпке айналдырды. Сол замандардан бастап құқығы бұзылған әрбір Рим азаматы өзінің бұзылған немесе даулы құқын, болмаса заңды мүддесін қорғауды сұрап, сотқа жүгіне алды. Түрлері: Цивилді талаптарды қарағанда судья келісімшарт ережелерімен шектелген болатын. Преторлық талаптарды қарағанда судья тек ғана әділеттілікті есепке алды. Қолданылу жағдайларына сай талап-арыздар бес топқа біріктірілді: Ұқсастық бойынша талап - нақты мәселені шешетін нақты норма болмаған ұқсас жағдайларды қарастыратын талап-арыз. Аналогия. Фикциялы талап – заңда көзделмеген қатынастарды қорғау мақсатында преторлар қолданатын тәсіл. Мұндай жағдайда претор судьяға кейбір жоқ жағдайларды бар деп есептеу жөнінде жазба жазатын. Кондикциялар – пайда болу негіздері көрсетілмеген, жалпы талаптар, кешенді құқықтарды қалпына келтіруге байланысты абстрактілі талап-арыздар. Мысалы, затты қайтару және ол үшін айып төлеу. Персекуторлық талап-арыз – белгілі бір құндылықты қайтарып алу туралы талап-арыз. Айыппұлдық талап-арыз – айыппұл төлету немесе шығын орнын өндіріп алу туралы талап-арыз. Арбитрарлық талаптар бойынша судья өз қалауы бойынша залалдың мөлшерін анықтады. жүктеу/скачать 88,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|