1 тарау. Аудармашының шығармашылық шеберханасы
жүктеу/скачать 329 Kb.
|
| Қорытынды
Көркем тәржіма қазіргі «әдебиет» атты сахнаның төрінен орын алып отыр. Уақыт өте, қазақ көркем тәржіма әдебиеті де заманмен бірге, әлем әдебиетімен бірге тыныс алуда. Себебі, әдебиет – әлем мәдениетімен рухани байланыс орнатады емес пе? Осы әлем әдебиетінің құнды шығармаларын қазақ оқырманына жеткізіп жүрген қазақ аудармашыларына мың да бір алғыс!!! Ендігі жерде біз көркем тәржіма шеберлігі мәселесін тереңдей қарастырып, осы өнердің қыр-сырын тануымыз керек. Қазақ көркем тәржіма әлемінде орыс тілінің үлкен рөл атқаратындығы сөзсіз. Қазақ оқырмандарының шет ел классиктерінің туындысымен танысуына бірден-бір мүмкіндік берген осы орыс тілі десек те артық кетпейміз. Алайда, өзімізге жақын, түсінетін орыс тілінен болсын, немесе, анау біз түсінбейтін ағылшын тілінен болсын бәрібір, қай тілден болса да аударма процесінде айырмашылық жоқ. Себебі, аударманың аты аударма. Диплом жұмысыма өзек етіп алған көркем шығарманың орыс тілінен қазақ тіліне аударылуын зерттеу барысында көркем прозадағы аударма шеберлігінің кей қырлары анықталды. Қ. Қараманұлының аударма еңбегімен мұқият танысып, тәржімеге өз талдауымды жасадым. Мәселен, салыстыру мен талдауларым аудармашы Қ. Қараманұлының аударма «тілін» тапқандығын көрсететіндей. Себебі, әр келтірілген салыстыру мысалында аудармашыны тек сөзге шешен, шебер, тапқыр қырынан көре аласыз. Ол аударманы өзіме деп емес, халыққа арнап, оқырман тіліне, мәдениетіне, жалпы, менталитетіне бейімдеп жасаған. Яғни, «ұлттық ерекшелік» ұғымына айрықша көңіл бөледі. Олай деу себебім, әр бір екінші қарапайым сөйлемді тұрақты сөз тіркесімен орынды да, әрі ұтымды ауыстыра білген. Қ. Қараманұлы – қазақ тәржімашылырының ішіндегі өзінше көркемдік көк жиегі, өзінше ізденісі, философиялық ой-толғауы бар ерекше дарын иесі. Оның аударма саласындағы атқарған аударма еңбегі зор. Көркем аударма тіл мен тілдің арасында тартылған берік көпір, ой мен ойды жалғастырып, сөз бен сөзді сабақтастырып, туыстырып, тұрған терең арна, алтын өзек. Аудармашының міндеті түпнұсқаның тілін түбегейлі білумен шектелмейді. Ол жазушы ойының арғы аңғарын, сөз қолданыстарының құпия сырларын, кейіпкерлерінің жан-дүниесінің қатпар-қалтарыстарының сан қырлы құбылыстарын аудармас бұрын бірнеше қайтара зерттеп, өз жүрегінен өткізе білуі керек. Аудармашының бұл іске әуес, қабілетті болуы ғана жеткіліксіз, ол сонымен қатар зерттеуші де болуға тиіс, ол тарихшының да, әдебиетшінің де дарынына, парасаттылық, ой жүйріктігі дарынына ие болуға тиіс. Аудармашының сол шығармада сөз болып отырған елдің тарихын, тұрмыс-салтын, ерекшеліктерін, сөйлеу мәнерлерін жете білуі және өз алдына, аудармашы бүгінгі оқушының ойлы, парасатты, білімді, эстетикалық сауаты мол екенін есте шығармауы тиіс. Аударма қайткен күнде де оқырманға барлық сыр бояуымен, жанды образымен, барлық астар ишарасымен, автордың толық стилімен, көркемдік кестесімен, кемел шеберлігімен түпнұсқаны жеткізсе, құнды болмақ. Көркем әдебиет аудармасы жөніндегі практиканы дұрыс ұғынып, байыптау үшін тәржімашы Қ.Қараманұлының жұмысындағы сәтті табыстар мен сәтсіздіктер, жаңсақтығын, дұрыс бағалай білуіміз қажет. Қ.Қараманұлы өзінің аударма ісінде аударманың барлық түрін қолданған. Әсіресе еркін және сөзбе-сөз аудару принципін берік ұстанған. Бұған Ирвинг Стоунның «Грек қазыналары» романының тәржімалануын орыс тіліндегі нұсқасымен салыстыра талдау барысында көз жеткіздік. Шығарма қай тілге аударылса да, аудармашылардың басты міндеті – түпнұсқаның қасиетін сақтай білу, сөйлемнің мазмұнын бұзбай, автордың стилін сақтап, өте түсінікті әдеби тілмен көркемдетіп, аударылуы тиіс. Осы айтылған толғамдар «Греческое сокровище» романының қазақшасында айқын көрінеді. Осылайша, біз өз жұмысымызда Қ.Қараманұлының шығармашылық шеберханасына саяхат жасап, аудармашылық еңбегінің қыр-сырына үңілуге тырыстық. Іздену барысында көптеген қызықты деректерді кезіктіріп, көкейдегі сұрақтарға жауап алдық. Мәселен, Құрманғазы Қараманұлының И.Стоунмен хат жазысқанын, автормен тікелей байланыста болғанын білдік. Сондай-ақ, Қ. Қараманұлына Э. Хемингуэйді аудару үшін біраз ізденуге тура келген. «Farewell to arms»-«Қош бол, майдан» шығармасын аудармас бұрын түпнұсқасын да қарап шығады. Себебі, аудармашыға аталмыш романның орыс тіліндегі нұсқасының логикалық қисыны дұрыс келтірілмеген сияқтанып көрінеді. Міне осындай мысалдарға сүйене отырып, оның шын мәнінде өз ісіне жауапкершілікпен қарайтын тәржімашы екенін байқадық. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін айтқанда, Қ.Қараманұлының тәржімелік тәжірибесі қазақ аударма көпірінің берік кірпіші. Болашақта біз осындай тәржімашылардың еңбегін бұдан да тереңірек зерттеуіміз керек. жүктеу/скачать 329 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|